داخلی
»پژوهش و نگارش (پاورقی)
بسیاری از یافته‌ها و درون‌مایه‌های فلسفی، مورد علاقۀ همۀ انسان‌هاست و آگاهانه و ناآگاهانه در زندگی روزمرۀ افراد از جمله محققان و نویسندگان حضور دارد. بر همین اساس، آشنایی با برخی از اندیشه‌های فلسفی و بخصوص روش‌های مرسوم در فلسفه و منطق برای اطمینان از درستی استدلال، تفکر و اندیشه‌ورزی می‌تواند بر کیفیت تحقیق و نگارش تاثیر مثبتی ایجاد کند.
گرچه امروزه فلسفه و سایر علوم، بسیار تخصصی شدند و کم و بیش از هم فاصله گرفتند اما به همان نسبت از همدیگر تغذیه می‌کنند. ارتباط و تعامل ناگسستنی علم و فلسفه و تاثیرپذیری آنها از همدیگر در این یادداشت مشخص است:
"اصول ریاضی فلسفه طبیعی" (به اختصار پرینکیپا) از شاهکارهای نیوتون بود که امروزه آن را دقیق‌ترین اثر علمی می‌دانند که تاکنون نوشته شده است. عنوان کتاب نشان می‌دهد که علم در آن روزها هنوز شاخه‌ای از فلسفه شناخته می‌شد. از آن پس، هیچ فیلسوفی نتوانست از این کیهان‌شناسی جدید، که برپایه آزمایش و تجربه استوار بود چشم بپوشد. دیگر توضیح جهان هستی از طریق تفکر صرف دربارۀ آن و وضع کردن اصول مجرد، میسر و ممکن نبود. باید تجربه عینی و ملموس به حساب می‌آمد و در نظر گرفته می‌شد. جان لاک فیلسوف که عمیقا تحت تاثیر یافته‌های علمی نیوتون قرار گرفته بود، تجربه‌گرایی را ابداع کرد که بنابر اصول این نحلۀ فلسفی، شناخت ما به طور بنیادی از تجربه مایه می‌گیرد و به این ترتیب بذرهای بنیان‌های فلسفۀ مدرن افشانده شد. پرینکیپای نیوتون راه و رسم اندیشیدن ما دربارۀ جهان هستی را به تمامی دگرگون کرد. (استراترن، ص. 51)
کم‌وکیف ارتباط نیوتون با جان لاک فیلسوف و بعدها لایب‌نیتس و گاه دعوا و ادعاهای آنها علیه همدیگر (که برخی از آنها را در بخش اخلاق حرفه‌ای پژوهش و نگارش خواهید خواند) نشان از نوعی تعامل و همکاری انتقادی بین فیلسوفان و سایر دانشمندان دارد که ویژگی بارز نهاد علم و آموزش باید باشد. همین جنبه است که کم و کیف آموزش، پژوهش و نگارش علمی را تضمین می‌کند. انگار رودخانه‌ای جاری است، نویسندگان و محققان، خود و نوشته‌هایشان را در آن شستشو می‌دهند و در عین حال به جریان آب می‌سپارند تا دیگران نیز از آن بنوشند و سیراب شوند.
شاید از آن مهم‌تر، ایجاد ساختاری نهادی و ارتباطی برای این تعاملات و حل و فصل مناقشات علمی و فلسفی و حتی ارتباط نهاد علم با سایر نهادهای اجتماعی مثل اقتصاد و سیاست و کشورداری است. سازوکارهای نهادی قدرتمند برای تعامل حرفه‌ای و انتقادی در سطح فردی و نهادی در بیشتر کشورهای پیشرفتۀ علمی و صنعتی بارز است. رشد علم و آموزش و در نتیجه رشد سازوکارهای مدیریت رفتارهای فردی و نهادی نیازمند چنین ساختاری است. بخصوص ساختاری که به نوعی سنت فرهنگی و علمی تبدیل شده باشد.
منطق و فلسفه، اندیشیدن دربارۀ همۀ ابعاد زندگی است: زندگی فردی و اجتماعی، زندگی علمی و فنی، زندگی افکار و اندیشه‌ها و هر چیزی دیگر که به ذهن و عمل انسان راه می‌یابد؛ منطق و فلسفه چون و چرا دربارۀ رابطۀ چیزها با همدیگر و با زندگی است. منطق و فلسفه در هر کاری، هر حرفه‌ای و هر انسانی کم و بیش حضور دارد؛ تاکید بر عقل سلیم به همین نکته اشاره دارد. فلسفه با نقد اندیشه و اندیشه‌ورزی، مطالعۀ روش‌های علمی، اندیشه دربارۀ تاریخ و فلسفۀ علم به محقق و نویسنده نگاه و چشم‌اندازی می‌دهد که در هر کارش نفوذ می‌کند. البته قرار نیست محقق، فیلسوف باشد و فلسفه‌ورزی کند؛ همان مقدار آشنایی وی با منطق و فلسفه لازم است که فرایند اندیشه‌ورزی وی را ورز دهد و کمال بخشد.
برخی از مغالطه‌ها و خطاهای منطقی و نمونه‌های آن در بخش‌های مختلف این کتاب از جمله در قسمت استقرا، قیاس، ابطال و ابطال‌پذیری مطرح شده است. اما آشنایی با مباحث منطق و فلسفۀ دبیرستان و یا مفاهیم پایۀ آمار و ریاضی دوران راهنمایی و دبیرستان نیز بسیار راهگشاست.
بسیاری از خطاهای موجود در متن‌های علمی، ادبی، گفتارها و روابط روزمره به کم و کیف استدلال‌های منطقی ما مربوط است بیشتر آنها را با کمی دقت و آشنایی با برخی از مباحث پایۀ منطق و فلسفه و حتی استفاده از عقل سلیم می‌توان حذف کرد. این گونه خطاها در متن‌های علمی و فنی می‌تواند انحرافی بزرگ در پژوهش، نتایج پژوهشی و استفاده از آنها در زندگی روزمره ایجاد کند.
فلسفه و منطق روش‌های اندیشیدن، طرح پرسش، گزاره‌های درست، و استدلال را به یک محقق و نویسنده می‌آموزد. شاخه‌هایی از فلسفه مثل تاریخ علم و فلسفۀ علم به خود علم، روش‌های علمی، اخلاق علمی و مانند آن می‌پردازد. و به ما می‌آموزد که چه چیزی علمی است و چه چیزی غیرعلمی؛ کدام پرسش علمی است و کدام غیرعلمی؛ علم و روش‌های علمی چیست و چگونه تکامل می‌یابند؟
تمرین: یک یا چند خطای منطقی (از ساده تا پیچیده) را در منابع، گفتگوها یا افکار عمومی شناسایی، و دربارۀ آنها بحث کنید.
۱. از توهین به افراد، قومیت‌ها و نژاد‌ها خودداری کرده و از تمسخر دیگران بپرهیزید و از اتهام‌زنی به دیگران خودداری نمائید.
۲.از آنجا که پیام‌ها با نام شما منتشر خواهد شد، بهتر است با ارسال نام واقعی و ایمیل خود لیزنا را در شکل دهی بهتر بحث یاری نمایید.
۳. از به کار بردن نام افراد (حقیقی یا حقوقی)، سازمان‌ها، نهادهای عمومی و خصوصی خودداری فرمائید.
۴. از ارسال پیام های تکراری که دیگر مخاطبان آن را ارسال کرده اند خودداری نمائید.
۵. حتی الامکان از ارسال مطالب با زبانی غیر از فارسی خودداری نمائید.