داخلی
»سخن هفته
آسایشگاه روح
لیزنا؛ کاظم حافظیان رضوی، کتابدار: ارسال چند تصویر زیبا و قابل تعمق و مداقه از کتابخانه‌ای در آنسوی آب‌ها، کتابخانه همگانی و گالری هنر شهر "واگاواگا" به وسیله عزیز ارجمند، کتابداری پیشکسوت رحمت‌الله فتاحی و اظهارنظرهای دوستان و اعضای گروه حاضر در دنیای مجازی با عنوان "ادوار انجمن کتابداری" نگارنده را بر آن داشت، که در روز تعطیل چهارشنبه (به مناسبت اربعین) یک بار دیگر بیشتر روز خود را به مطالعه و تورق درکتاب "طراحی کتابخانه، اصول و مبانی و معماری و طراحی داخلی کتابخانه ها از کلاسیک تا مدرن" بگذرانم و به این نکته بیشتر معتقد باشم کتابخانه ها – حتی در جهان مدرن – که در تسلط بلامنازع ابزار و امکانات مجازی سپهر تارعنکبوتی شبکه ها هستند، جایگاه ویژه خود را حفظ کرده‌اند و در همین جهان سراسر ابزار مدار و فناورانه، ساختمانهای زیبایی هر روز به نام کتابخانه، با افتخار سر بر می‌آورند و مورد استفاده و مراجعه هزاران مشتاق کتابخوان و صد البته بازدیدکننده قرار می‌گیرند و موسسان این کتابخانه‌ها - اعم از دولتی و خصوصی – به تاسیس آنها می‌بالند.
در ادامه همین اقدامات تنوع انواع محملهای فرهنگی و خواندنی و شنیداری را شاهد هستیم و کتابفروشیهایی که با همین عنوان "کتابفروشی" (حقیقی و مجازی) به حیات خود ادامه می‌دهند و موجب دل‌آرامی خوانندگان کتاب و شنوندگان آثار و خریداران آنها می‌شوند.
نمایشگاههای بزرگ و بین المللی کتاب، از جمله پاتوق‌های اهل کتاب و مطالعه هستند که در گوشه و کنار جهان برگزار می‌شوند و به معرفی آثار ارزنده و گسترة نوشتاری و دیداری و عرضة آنها به خواستاران می‌پردازند و مقدمات توسیع و گسترانیدن خواندن در نقاط دیگر را برای آثار منتشره فراهم می‌آورند.
در این میان در جنوب کشور ما ایران عزیز و در همسایگی آبهای نیلگون خلیج فارس، امارات خود را برای برگزاری بزرگترین اجتماع کتابداران و اطلاع‌رسانان جهان آماده می‌کند و این یعنی کتاب و کتابخانه و کتابداری واقعیتی انکارناپذیر در جهان خواهد ماند.
با این مقدمات می‌خواهم توجه دانشجویان عزیز و حرفه‌مندان محترم رشته کتابداری و اطلاع رسانی- بخوانید علم اطلاعات و دانش‌شناسی- را به این مهم جلب نمایم که آنچه در سال 1380 در دومین گردهم‌آیی نقش اطلاع‌رسانی درتوسعه فرهنگی با عنوان "آموزش عاملی موثر در ایجاد تقاضا برای محملهای اطلاعاتی و مدیریت آنها" نوشتم، را بار دیگر در این نوشته بیاورم: "آموزش به عنوان مقدس‌ترین فعالیت آدمی ویادگیری به عنوان عالی‌ترین فرصت در زندگی و کتاب به عنوان ممتاز‌ترین ابزار ارتباط و مبادله دانش بشری در طول تاریخ مطرح بوده و هست". بدیهی است در اینجا مشکل ظاهری کتاب که در طول تاریخ تغییرات مشهودی داشته، مد نظر نیست، کتابها آنهایی هستند که امروز مجموعه‌های کتابخانه‌های جهان را تشکیل می‌دهند.
در این میان کتابداران در سراسر جهان درانواع کتابخانه ها با افتخار با همه انواع محملهای اطلاعاتی به خدمت اشاعه و دسترس‌پذیری و امانت با انواع گوناگون ابزارها، روشها و فناوریها می‌پردازند. برای این خدمات سواد و دانش لازم است، بدون شک.
در شرح و معرفی کتابخانه صومعه سنت گال در سوئیس آمده است:" بالای در سنگین کتابخانه نوشته طلاکاری شده‌ای به زبان یونانی به چشم می‌خورد که می‌توان آن را "آسایشگاه روح" ترجمه کرد . بسیار خوب، پس ما کتابداران نقش انسانی بزرگی را در کتابخانه و محیط حرفه‌ای خود ایفاء می‌کنیم. خادمان آسایش روح آدمیان. آیا در دنیای پرهیاهوی برای هیچ امروز، بهتر از این خدمتی هست؟
در کتاب بیشتر غور و بررسی می‌کنم، و در تورق خود و دیدار از تصاویر و شروح معماری کتابخانه به نکات بسیار ریزی که مورد توجه طراحان کتابخانه در جهان مدرن تا سال 2009 قرار گرفته، دقت می‌کنم و به اهمیت کتاب و کتابخانه بیشتر پی می‌برم.
به عنوان کتابداری که عمری را در این حرفه بسر برده و دوست دارد دانشجویان عزیز این رشته در مسیر باور به رشته و افزایش دانش خود گامهای استواری بردارند، توصیه‌ای جز مطالعه و کنکاش بیشتر ندارم. توجه داشته باشیم، تمام تلاش بشر در طول حیاتش کسب آسایش و آرامش است و اگر در طول تاریخ محل کارما یعنی کتابخانه را "آسایشگاه روح" توصیف کرده‌اند، ضرورت دارد ما در این آسایش دقیق و هنرمندانه و کتابدارانه ایفای نقش کنیم و شک نداشته باشیم که موفق خواهیم شد.
تاریخ علم که هزاران جلد آن در کتابخانه‌ها موجود است، شهادت می‌دهد که بشر در پرتو کنکاشها و تلاشهای علمی خود امروز در حاشیه کرات منظومه شمسی گشت می‌زند و برماه گام گذاشته است و یقینا در آینده در مسیر باورهای خود به هستی بیکران بیشتر سفر خواهد کرد و "جیمز وب"های دیگری را روانه خواهد ساخت. بنابراین باید ایمان بیاوریم به آغاز فصل سبز و آینده‌ای بی انتها و بی‌پایان.
دوست دارم در ادامة رسالت و نقش حرفه ای کتابداران به آنچه سردبیر محترم لیزنا در نوشتة بسیار دقیق مبنی بر مقاله سازی و کتابسازی و خود دانشمند پنداری جمعی نااستادان و نادانشجو که این روزها به یمن فراهم بودن امکانات دسترسس گسترده، نوشته‌های دیگران را برای منافع خود استفاده می‌کنند بپردازم. لازم است کتابداران با شیوه های خاص و بررسی‌ها و توانمندی‌های استنادی و فهرستنویسی و تدوین تطبیقی دست برخی از دزدان سرگردنة دانشگاه را رو کنند و بدون هیچ چشم‌پوشی آنها و سرقت علمی‌شان را برملا سازند. در کتاب ارزشمند "تاریخ علم مردم، کلیفورد کامز به خیانتهای کسانی پرداخته است که به هر رو با عنوان دانشمند به استخدام شرکتها درآمده اند، با همه ادعای پای‌بندی به صداقت علمی، روز به روز به نظر می‌رسد که روحشان را به شیطان فروخته اند. (ص470) بنابراین توجه داشته باشیم این یک درد جهانی است که در کشورهایی چون ما که ارزیابی‌ها و معیارها و امکانات درستی ندارند، بیشتر محسوس است و پیچ و خم های بسیاری دارد.
تحصیل‌کرده‌ای که در طول عمرش پای به کتابخانه نگذاشته و کسب مدرک بر اساس سرقت از دیگران را در دستور کار خود قرار داده و امروز امکانات شبکه‌ای به او اجازه ببر و بچسبان را داده، و در وجودش چیزی از اخلاق علمی و پژوهش خبری نیست، چگونه می‌تواند خدمت به جامعه را حتی در ذهنش راه دهد ؟!
کتابداران هشیار و آگاه باید تلاش کنند و نشان دهند این امکانات شبکه‌ای همان‌قدر که امکان سرقت علمی را فراهم آورده‌اند، همان مقدار هم توان آشکارسازی سارقان و معرفی آنها را هم دارند. نمونه‌های آن را در چند سال اخیر بسیار دید‌ه‌ایم.
به هر روی در پایان این یادداشت پیشنهاد می‌کنم امکانات و توان حرفه‌ای خود را جدی بگیرید و به ویژه دانشجویان عزیز رشته علم اطلاعات و دانش شناسی کارهای کارستانی در پیش خواهند داشت، اگر به رشته خود باور داشته باشند.
در جایی دیدم مصطفی بادکوبه ای در شعری در باب کتاب و کتابخانه، از کتابخانه با عنوان و توصیف "میکدة خاموش" یاد کرده است و در شعر خود به آثار ادبی ایران، یک به یک اشاره کرده است و نتیجة خواندن آثار در کتابخانه را چنین سروده است.
در این میخانه‌ی آرام آرام شرابی ویژه می‌ریزند در جام
در این میخانه، ساغر جز قلم نیست دل صاحبدلان اینجا دژم نیست
"کتاب" اینجاست جام و ساغر ما جمال دانش و دین دلبر ما
بیا پروازکن با بال امید ازاین میخانه تا آنسوی خورشید
حافظیان رضوی ، کاظم.« ماندگاری کتابخانه حتمی است، تواناییهایتان را بالا ببرید و به روز کنید: آسایشگاه روح ». سخن هفته لیزنا، شماره 659، 20 شهریورماه ۱۴۰۲.
متاسفانه این روزها خبرهای خوشایندی در مورد کتاب چاپی و کتابخانه به گوش نمی رسد. فناوری و اینترنت باعث سوق دادن جامعه به سمت مطالعه بریده بریده و خلاصه مطلب شده است. به قول نیکلاس کار مطالبی که گوگل به صورت مختصر در اختیار خواننده می گذارد سبب شده مردم نیازی به خواندن کتاب کامل احساس نکنند و روش مطالعه تا حد زیادی تغییر کرده.