مقایسه وظایف انجمنهای صنفی با انجمنهای علمی

لیزنا، سید ابراهیم عمرانی، سردبیر: قبل از آغاز تاکید کنم هر جا نوشتم کتابدار،‌ منظورم همه حرفه مندان، ‌استادان، و دانش‌پژوهان حوزه علوم اطلاعات است. ابتدا تصمیم گرفتم بنویسم اطلاع رسانان که دیدم، رسا نیست،‌ بنویسم اطلاعاتی ها یا اطلاعات چی ها، ‌با ماموران وزارت محترم اطلاعات اشتباه می‌شود. بنویسم کتابدار،‌ همه را شامل نمی‌شود،‌ بنویسم متخصصان علوم و فناوری اطلاعات دیدم خیلی طولانی می‌شود و بنابراین تصمیم گرفتم مانند آئین نامه‌ها، مقدمه‌ای نگارش کنم و در آن مرقوم نمایم از این به بعد و در این نوشته،‌ کتابدار به معنای همه حرفه‌مندان و مرتبطان حوزه علوم اطلاعات است.

و اما بعد،

 با اینکه مطمئن هستم تکراری است از شما استدعا دارم که باز هم این دو خط را یکبار دیگر بخوانید.  داستان انجمن شدن است و تعریف این فعل در لغتنامه دهخدا: "انجمن شدن . [ اَ ج ُ م َ ش ُ دَ ] (مص مرکب ) گردآمدن. دور هم جمع شدن . مجلس ترتیب دادن . انبوه شدن. و مثالهای بسیار از ادبیات کهن و شعر شاعران:

پریچهره هر روز صد چنگ زن       بشادی بدرگه شدی انجمن .  فردوسی .

چو نزدیک کاوس شد پیلتن           همه سرفرازان شدند انجمن . فردوسی .

و حتما یادتان نرفته انجمن شدن مرغان در منطق الطیر یا مقامات الطیور یا همان انجمن مرغان و یافتن سیمرغی که کسی جز خودشان نبود.

 عزیزانم، ‌دقت بفرمائید، ما کتابداران مانند همه گروههای اجتماعی، فرهنگی، ‌صنفی، علمی، ... مسایل مشترکی با یکدیگر داریم که باید بصورت جمعی و صنفی و حرفه‌ای حل کنیم. اگر مساله فردی بود،‌ خُب آن قدر انگیزه‌های فردی قوی داریم،‌ که یک شبه حل می‌شد و می‌رفت پی کارش. آدمها، ‌و از  جمله، ‌جماعت کتابدار نیز مانند همه گروههای گفته شده، مسایلی دارند که مساله جمعی است و با قوت و قدرت گروهی و جمعی قابل حل خواهد بود. تکرار می‌کنم اگر چیزی بود که فردی می‌توانستیم حل کنیم، خوب تا به حال حل کرده بودیم و همه اینها نشان می‌دهد که در کار جمعی تعلل داریم. منفعت طلبیهایی در ایران رو به فساد سیستمی وجود داشته،‌ که کار جمعی را  از چشم انداخته،‌ و دیگران را هم به این وادی کشانده، که فقط فکر خودت باش و بس. ولی تکرار می‌کنم، ما کارهای به اجبار جمعی هم داریم،‌ و باید دست کم بتوانیم در یک برهه‌هایی یکدیگر را بیشتر تحمل کنیم و کنار هم بنشینیم و تشریک مساعی و تشریک منافع کنیم و کمی هم از منفعتهای شخصی کوتاه بیائیم و نظر اکثریت را حتی اگر اشکالهایی دارد بپذیریم. نگهداری همه انجمنهای دنیا به همین ترتیب است و قصه درباره آن زیاد است که اینجا جای تکرارش نیست.

حالا بشنوید از اصحابنا:

انجمن چکار کرده؟ چکار می‌کند؟ نه، ببین ، برای من چکار کرده؟ ما می خواهیم برای خودمان انجمن بزنیم و ارتقاء پیدا کنیم و شبکه بسازیم و  ... 

 هر چه هم بگوئیم که انجمن خود شما هستید، باز ذهن روی انجمن برای من چه می‌کند، قفل شده. شما در واقع باید این سوال را طرح کنید که خودم برای خودم چه کرده‌ام؟ انجمن خود شمائید. به تمثیل انجمن مرغان چو نیک بنگرید،‌ می‌بینید که سیمرغ ، خود شما هستید و همراهانتان.

زمانیکه در نیمه دهه 1360 کتابداران و دانشجویان کتابداری مشکلاتشان بسیار شده بود،‌ بزرگان و پیشکسوتان که مرجع شکایات اهل حرفه و دانشجویان و حتی در مواردی استادان گرامی بودند، به فکر احیای انجمن افتادند. در نهایت و بعد از چهار سال شعار ما انجمن می‌خواهیم، (از اولین همایش کتابداران پس از انقلاب در سال 1361 که توسط سپاه و در دانشکده آموزش فنی حرفه ای وزارت کار در تقاطع خیابان ولیعصر با بزرگراه شهید جمران برگزار شد و یکس از سخنرانان آن روز،‌ یعنی علی میرزایی نازنین شعار انجمن سر داد و با صدای بلند گفت "بابا کله‌پاجه‌ایها صنف و انجمن دارند، چرا کتابداران نباید صنف و انجمن داشته باشند" ) نهایتا در  زمستان 1365 هیات موسسی تشکیل شد که دبیرش علی میرزایی عزیز که آن روزها رئیس انتشارات،‌آ»وزش و کتابخانه‌ةای سازمان برنامه و بودجه بود، و اعضایش بزرگانمان چون پوری سلطانی، نوش‌آفرین انصاری، عباس حری،‌ محمد حسین دیانی و .... بودند، تشکیل شد و اساسنامه نوشته شد و بنده هم در هیات موسس نقش منشی و پادوی بزرگان را بازی می‌کردم.. به محض اینکه اعلام شد، ‌جلسه مجمع عمومی و انتخابات داریم، و همه فهمیدند انجمن در شرف تاسیس است، جلوی برگزاری مجمع عمومی را گرفتند. تازه به دوران رسیده‌‌های مدل 57 بلافاصله پنهانی تدارکات خود را چیدند و  فریاد برآوردند که انجمن برای چه؟ و چرا اینها؟

سالها است  که فضای سیاستگران و ایده‌ئولوژی‌گران روز را می‌بینم، و حدسهای آن سالهایم کاملا به یقین تبدیل شده،  که عِرق اسلامیت و عِرق ایرانیت و همه این عِرقها دروغ خالص بوده،‌ و فقط حفظ منافع عده‌ای تازه به دوران رسیدة بی‌سواد و بی‌تجربه و بی‌‌عمل، که موقعیتهایی را در دستگاهها و دانشگاههای مرتبط با رشته ما بدون داشتن لیاقت تصاحب کرده بودند، و ‌نمی خواستند از دست بدهند و به انجمن در حال شکل گیری تهمت کمونیست بودن،‌ و لائیک بودن،‌ و ضد انقلاب بودن و همه چیز بودن زدند و  آن انجمن را در نطفه خفه کردند.

در دولت اول خاتمی، اوایل سال 1379 من به واسطه ارتباطهایم شاهد بودم که انجمن نقاشان ایران تاسیس شد،‌ در صورتیکه هیچ پیش زمینه‌ای هم نداشت،‌ در همین اوضاع بود که دیدم کمیسیونی برای انجمنهای علمی در وزارت علوم  و کمیته هایی در وزارت ارشاد برای انجمنهای فرهنگی ادبی تاسیس شد و وقتی که به وزارت کشور رجوع کردیم که انجمنهای صنفی و حرفه ای چه می‌شود، با کمال تعجب به کمیسیون ماده 10 احزاب در وزارت کشور ارجاع داده شدیم که متوجه شدیم یعنی صنف بی صنف و حرفه بی حرفه.

چون رشته ما دانشگاهی و به وزارت علوم مرتبط بود، ما را فقط با اساسنامه انجمنهای علمی پذیرفتند ولاغیر و همه به همین هم راضی بودیم، چون به مرگ گرفته بودند،‌و بالاخره در تب هنوز نقطه امید زیاد است. هیات موسس تشکیل شد و آئین نامه نوشته شد و رسید به مجمع عمومی در اسفند 1379. در اینجا باید از فریبرز خسروی عزیز سپاسگزاری کنم که در آن برهه، با سمت معاون کتابخانه ملی ایران، بیرق را به دست گرفت و همه کارهای اداری و اجرایی مجمع عمومی تا دادن اتاق کار خودشان در ساختمان کتابخانه ملی واقع در خیابان آناهیتا برای جلسات انجمن،‌ و دادن نیروی کمکی برای کارهای اداری و منشیگری، را در دست گرفته و هدایت کردند و در کنار دکتر فتاحی نازنین که در آن دوره رئیس انجمن بودند، به انجمن قوام بخشیدند و حرکت آغاز شد.

. بر اساس آئین نامه کمیسیون انجمنهای علمی، ‌این انجمن باید علمی می‌بود و باید از 7 نفر عضو هیات مدیره،که 5 نفرشان هیات علمی باشند و دو نفر می‌توانستند از خبرگان و متخصصان باشند. خوشبختانه در انجمن ما از حرفه‌ایها به خوبی استفاده شد، چرا که رشته ما رشته‌ای بود کاملا کاربردی و در آن روزها داشت بطور انحصاری کتابدار تربیت می‌کرد، لیکن مساله صنف را هربار حرف می‌زدیم،‌ با در بسته روبرو می‌شدیم. البته این را هم بگو.یم که تعریف درستی هم از صنف نداشتیم، تا کنگره که مطالعات صنفی جدی شد. و در پیوست همین یادداشت، بررسی تازه‌ای را به سمع و نظرتان خواهم رساند.

به کمک بزرگان انجمن برخی کارهای انجمنهای صنفی در انجمن تحت لوای آموزش و خبررسانی به اهالی حرفه، و برگزاری دورهمائیهایی که اهل حرفه یکدیگر را ببینند و این آشناییها و این حضور در جمع می‌توانست، موجب اتفاقهای نیکو گردد را جلو برد ولی امکان ایجاد صندوق قرض الحسنه را نمی‌داد و وام مسکن نمی‌داد و در ضمن در برخی مسایل هم که بُعد سیاسی پیدا می‌کرد اجازه ورود به انجمن داده نمی‌شد.

استخدام کتابداران یکی از نقاط مشکل انجمن بود که هر بار به لطایف الحیل، ورود می کرد و اگر می‌شد به رئیسی،‌ معاونی در وزارتخانه‌ای و نهادی نقبی زده شود، زده می‌شد تا اعتراض کتابداران را به گوش صاحبان میز و قلم برساند. البته وقتی در سال‌های اخیر به انجمنهای صنفی رجوع کردیم و به عملکرد انجمنهای علمی دیگر رجوع کردیم، دیدیم که جز موارد بسیار محدودی می‌توانیم،‌ همه کارهای انجمنهای صنفی را نیز از طریق انجمن پیگیری کنیم، ‌از جمله مسایل استخدامی که ظرف سه سال متوالی در کنگره بحث و بررسی شد و تا پیش نویس طرح تشکیل سازمان نظام  مدیریت  اطلاعات و دانش (نماد)  در کنگره سال قبل. که هنوز پیگیر اصلاحات آن و ارسال آن از سوی یک نهاد رسمی به مجلس هستیم.

ضمن دعوت از همه شما به کنگره،‌ و تقاضای مکرر برای شرکت در نشستها و پیش نشستهای کنگره، و با توجه به اینکه دوشنبه آینده نشست کمیته مطالعات صنفی پیش نشست آزاد دارد و قرار است در این نشست شما صحبت کنید و پیرامون وضعیت کتابداران در آینده با توجه به ظهور ماشینهای هوش مصنوعی بگوئید. باید بفرمائید که  صنف و حرفه به کدام سوی باید بروند و آموزشهای رشته، بر چه چیزهایی تکیه کند تا این شغل که یکی از قدیمترین مشاغل فرهنگی است، در بستر تازه خود پایدار بماند.

پیوست

این پیوست را اگر دوست داشتید ببینید. من این پیوست را جهت مقایسه کارهای یک انجمن صنفی با کارهای یک انجمن علمی، یعنی انجمن کتابداری و اطلاع رسانی ایران تقدیم می‌کنم: 

وظایف یک نهاد صنفی چیست؟ برگرفته از:

آیین نامه چگونگی تشکیل، حدود وظائف و اختیارات و چگونگی عملکرد ‌‌انجمن‌های صنفی و ‌کانون‌های مربوطه (تصویب‌نامه شماره ۱۷۶۴۷۷/ت۳۷۲۹۲ک مورخ ۰۸/۰۸/۱۳۸۹ هیئت وزیران)

وزیران عضو کارگروه تصویب نامه شماره ۷۲۸۸۴/ت ۳۴۴۵۲ هـ مورخ ۱۳۸۴/۱۱/۹ بنا به پیشنهاد شورای عالی کار و به استناد تبصره (۵) ماده (۱۳۱) قانون کار- مصوب ۱۳۶۹- و با رعایت تصویب نامه یاد شده، ‌آیین‌نامه چگونگی تشکیل، حدود وظایف و اختیارات و نحوه عملکرد انجمن‌های صنفی و کانون‌های مربوط را به شرح زیر تصویب نمودند:

آیین نامه چگونگی تشکیل، حدود وظائف و اختیارات و چگونگی عملکرد ‌‌انجمن‌های صنفی و ‌کانون‌های مربوطه

مقدمه:

• کوشش در جهت استیفای حقوق و خواستهای مشروع و قانونی اعضا از طریق ایجاد زمینه‌های مساعد به منظور نیل به اهدافانجمن. جمع آوری اطلاعات ، بررسی و تحقیق درباره مشکلات، شناخت نیازها و اولویتها.
• برنامه ریزی برای تامین نیازهایصنفی ، آموزش ، توسعه و گسترش انجام شده و انجام می‌شود.

و در ادامه در فصل چهارم که وظایف و اختیارات است حروف معمولی متن آئین نامه است و حروف سیاه درشت مقایسه من است از آئین نامه با وظایف انجمن.

فصل چهارم - وظایف و اختیارات انجمنهای صنفی و کانونهای مربوط
‌ماده ۲۱ - وظایف و اختیارات انجمنهای صنفی کارگری به شرح زیر است:
۱ - کوشش در جهت استیفای حقوق و خواستهای مشروع و قانونی اعضا. در جهت را خوب آمده است.  برای اینکه مساله سیاسی نشود و به سندیکاها و مطالبهگری کارگران نیانجامد، نوشته در جهت. انجمن ما هم در جهت خیلی کار کرده و به همین دلایل.
۲ - دریافت حق عضویت و کمکهای داوطلبانه به ترتیبی که در اساسنامه مقرر می‌شود. انجام شده و استقبال نشده. دوست ندارند پول بدهند. خود من فکر می‌کنم از کنگره پارسال تا به حال حق عضویت سالانه‌ام را نپرداخته ام.
۳ - همکاری در جهت تأسیس و تقویت شرکت‌های تعاونی، صندوق قرض‌الحسنه، همچنین تلاش در جهت تأمین امکانات رفاهی اعضا با رعایت مقررات‌مربوط. انجام نشده و نمی‌شود، ربطی به انجمنهای علمی ندارد. یکی دو بار کتابداران داوطلبی پیدا شدند که صندوق قرض‌الحسنه را ایجاد کنند،‌لیکن انجمن نمی‌توانست دخالت کند.
۴ - همکاری با وزارت کار و امور اجتماعی در جهت شناخت مشکلات کارگری و اجرای قانون کار.  ربطی به انجمنهای علمی ندارد، انجمنهای علمی باید با وزارت علوم همکاری کنند.
۵ - عضویت در کانون انجمنهای صنفی استان پس از تصویب مجمع عمومی مربوط. انجمن کتابداری مانند همه انجمنهای علمی دیگر عضو کمیسیون انجمنهای علمی و نیز عضو فعال "شورای انجمنهای علمی وزارت عتف" است که مستقل از کمیسیون است و بایدعرض کنم با زحمات انجمن کتابداری ایران و شخص فرامرز مسعودی که مسئول استاندارد سازی آئین نامه ها و نظام‌نامه های انجمن بود، اسناد کمیسیون و شورا نیز سامان داده شد.

۶ - فعالیت مشترک با کانون انجمنهای صنفی استان و کانون عالی انجمنهای صنفی سراسر کشور در حدود قوانین و مقررات کشور. انجمن شاخه های استانی مختلف و فعالی دارد.
۷ - همکاری با سایر تشکلهای کارگری و کارفرمایی و انجام سایر وظایف و اختیاراتی که به موجب قانون بر عهده انجمنهای صنفی قرار داده شده است. با سایر انجمنهای علمی ارتباطهایی برقرار شده و همکاریهایی داشته است.
‌ماده ۲۲ - وظایف و اختیارات کانونهای استان و کانون عالی انجمنهای صنفی کارگری به شرح زیر است:
۱ - ایجاد هماهنگی بین انجمنهای صنفی و کانونهای انجمنهای صنفی استانها.  در بالا گفته شد.
۲ - همکاری با دستگاه‌های اجرایی و مراجع ذیربط به منظور حسن اجرای قوانین و مقررات مربوط به تشکلهای کارگری، از راه‌های مختلف از جمله برگزاری‌گردهماییهای مربوط. در این زمینه انجمن از فعالترین انجمنها بوده و هست.
۳ - ارائه نظر مشورتی و حقوقی در خصوص تهیه لوایح و طرح‌های مربوط به قوانین کار و تأمین اجتماعی، مسایل رفاهی و حقوق قانونی کارگران به مراجع‌ذیربط.
۴ - انتخاب نمایندگان قانونی کارگران در مراجع و مجامع قانونی داخلی و بین‌المللی با توجه به آیین‌نامه ماده (۱۳۶) قانون کار و مقررات مربوط. انجمن در هر نهاد و انجمن و کنگره و جشنواره ای که می‌توانسته نماینده معرفی کرده و همواره فعال بوده است.
۵ - کوشش در جهت استیفای حقوق صنفی و خواستهای مشروع و قانونی اعضا.  بالا گفته شد. "در جهت"  را رفته است، ‌لیکن تا جائیکه آئین نامه اجازه داده و دستگاههای ذیربط اجازه ورود داده اند. در مورد استخدامها تا مراجع بالای سازمان امور استخدامی جلسه داشته است که در نهایت نتیجه اش ورود رشته کتابداری به دفترچه آزمون استخدامی بود،‌هر چند که محدود بود و باید باز هم تلاش شود.  در مورد کتابخانه‌های آموزشگاهی تا معاون وزیر آموزش و پرورش جلسه داشته، با نهاد در هر دوره ای جلسات گوناگون داشته و در مورد استخدام غیر کتابداران بارها با مدیران نهاد گفتگو داشته است. دقت کنید که همه "در جهت" بوده، لیکن دستگاههای اجرایی محدودیتهای خودشان را اعلام می‌کنند و  بایدادامه داد.
‌ماده ۲۳ - وظایف و اختیارات انجمنهای صنفی و کانونهای انجمنهای صنفی استانی
کارفرمایی به شرح زیر است:
۱ - کوشش در جهت استیفای حقوق صنفی و خواستهای مشروع و قانون اعضا. در بالا گفته شد
۲ - جمع آوری اطلاعات، بررسی و تحقیق درباره مشکلات، شناخت نیازها و اولویتها. بارها انجام شده چه در خود انجمن و چه بصورت پایان نامه های ارشد و دکتری در دانشگاهها.
۳ - برنامه‌ریزی برای تأمین نیازها، توسعه و گسترش فعالیتها. تلاشهای بسیاری شده و باید باز هم پیگیری شود. اعضا باید به کمک بیایند و ارتباطهای تازه با خود بیاورند و راهنمایی کنند که از درهای دیگر هم بشود وارد شد.
۴ - کوشش در ارتقای ظرفیت تولید، انتقال و نوآوری تکنولوژیک. کارگاههای آموزشی فراوانی در جهت انتقال دانش و فناوریهای نوین به اعضا داشته است.
۵ - سعی در بهبود و کیفیت تولید، بابررسی، شناخت و استقرار روشهای نوین کنترل کیفیت. بالا
۶ - کوشش در جهت هماهنگی در آموزش و تأمین نیروی انسانی مورد نیاز، همکاری با وزارت کار و امور اجتماعی و سایر دستگاه‌ها و نهادهای ذیربط برای‌انجام آموزشهای مربوط به حفاظت فنی و بهداشت کار. انجمن در این کار در همه این بیست و چهار سال کوچکترین کوتاهی نداشته و باز هم اگر پیشنهادی دارید بفرمائید تا استادان متخصص آن موضوع دعوت شوند و کارگاهها و کلاسهای طولانی مدت برگزار گردد.
۷ - همکاری در جهت تأسیس و تقویت شرکت‌های تعاونی مرتبط با وظایف انجمن. باید انجمن این مورد را بررسسی کند و ببیند می‌تواند ورود کند یا نه؟ باید ببیند چه می‌×واهد و با کمیسیون مشورت کند.
۸ - قبول مسئولیت و همکاری با وزارتخانه‌ها، سازمانها و نهادهای رسمی در انجام وظایف و تکالیفی که این دستگاه‌ها به کانونهای استانی انجمن محول‌می‌کنند و آمادگی برای ارائه مشورتهای لازم به آنها. در بالا گفته شد و انجام شده و می‌شود

بندهای بعدی همه تکرار شده و در بالا توضیح داده شده اند.
۹ - عضویت و ایجاد ارتباط با تشکلها و سازمانهای مرتبط با وظایف انجمنهای صنفی یا کانونهای استانی، در داخل یا خارج از کشور در چهارچوب فعالیتهای‌صنفی و قوانین و مقررات کشور.
۱۰ - جمع‌آوری حق عضویت و کمکهای داوطلبانه به ترتیبی که در اساسنامه مقرر می‌شود. ۱۱ - همکاری با انجمنهای صنفی کارگری یا کانونهای استانی و دیگر انجمنهای صنفی کارفرمایی و سایر تشکلهای کارفرمایی.
۱۲ - ارائه نظر مشورتی و حقوقی در خصوص تهیه لوایح و طرح‌های مربوط به قوانین کار
و تأمین اجتماعی و مسایل رفاهی و حقوق قانونی کارفرمایان به‌مراجع ذی‌ربط و
‌ماده ۲۴ - سایر اختیارات کانون عالی انجمنهای صنفی کارفرمایی علاوه بر موارد مدرج
در ماده (۲۳) به شرح زیر است:
۱ - ایجاد هماهنگی بین انجمنهای صنفی و کانونهای انجمنهای صنفی استانها.
۲ - همکاری با دستگاه‌های اجرایی و مراجع ذیربط جهت حسن اجرای قوانین و مقررات
مربوط.
۳ - انجام تحقیقات لازم به منظور ارائه نظر مشورتی در خصوص تهیه لوایح و طرح‌های
مربوط به قوانین کار و تأمین اجتماعی.
۴ - ارائه نظرات حقوقی جهت دفاع از حقوق اعضا.
۵ - انتخاب نمایندگان قانونی کارفرمایان در مراجع و مجامع قانونی داخلی و
بین‌المللی یاد شده در قانون کار و آیین‌نامه‌های مربوط.
‌حسن حبیبی - معاون اول رییس جمهور

عمرانی، سید ابراهیم (1403). «مقایسه وظایف انجمنهای صنفی با انجمنهای علمی: پیش به سوی هشتمین کنگره متخصصان علوم اطلاعات، ‌1403». سخن هفته لیزنا، شماره ۷۰3، 8 مرداد ماه ۱۴۰۳