هوش مصنوعی قرار است دانش بشر را متحول کند

دکتر جعفر مهراد، استاد پیشکسوت دانشگاه شیراز و بنیانگذار موسسه ISC:  کلام چاپی قرن ها بستر حفظ و انتشار دانش بوده است. این فناوری، تفکر انتقادی را پرورش داده، سواد همگانی را ارتقا بخشیده و اساس درک و شناخت ما را از جهان پیرامون خود افزایش داده است. از طومار های باستانی گرفته تا کتاب های درسی امروز، چاپ وسیله ای ملموس و قابل اعتماد برای دسترسی به اطلاعات و اشتراک گذاری دانش در بین نسل ها بحساب می اید. از طرف دیگر، توانایی هوش مصنوعی برای پردازش حجم وسیعی از داده ها و شناسایی الگوها به ویژه در یادگیری نقش اساسی چاپ را تکمیل می کند. هوش مصنوعی با فراهم‌ کردن دسترسی فوری به اطلاعات، تسهیل تجزیه و تحلیل عمیق و امکان یادگیری بیشتر، قدرت کلام نوشتاری را تقویت و به ما امکان می دهد تا دانش خود را به روش هایی که قبلا غیرقابل تصور بود کشف و‌ گسترش دهیم. این هم افزایی بین میراث‌ ماندگار چاپ و‌ پتانسیل تحول آفرین هوش مصنوعی، کلیدی است که درک و‌ نواوری انسان را تسریع و تسهیل می کند. مقاله زیر اطلاعات ارزشمندی دارد که به طور گستره از جهات مختلف به این موضوع پرداخته است.

مقاله زیر ترجمه مقاله «Technology has shaped human knowledge for centuries. Generative AI is set to transform it yet again» است:

فناوری، قرن ها است که دانش بشری را شکل داده است، اکنون هوش مصنوعی قرار است دوباره آن را متحول کند

ما بدون دانش چه سرنوشتی خواهیم‌داشت؟ همه چیز از ساخت سفینه های فضایی گرفته تا توسعه روش های درمانی پیچیده از طریق تولید، اشتراک گذاری و اعتبارستجی دانش بوجود آمده است.  بدون شک، دانش باارزش ترین کالای انسانی است.

فناوری نقش موثری در شکل دهی دانش بشری از لوح های گلی تا لوح های الکترونیکی داشته است. امروز ما در آستانه انقلاب دانش بعدی ایستاده ایم — اختراع ماشین چاپ، یا طلوع عصر دیجیتال.

هوش مصنوعی مولد یک فناوری جدید انقلابی است که می تواند دانش را در سراسر اینترنت با کلیک یک دگمه جمع آوری و خلاصه کند. تاثیر آن از قبل در کلاس درس، اتاق هیات مدیره ، آزمایشگاه و جنگل های بارانی احساس می شود.

با نگاهی به گذشته و آینده، انتظار داریم هوش مصنوعی مولد، چه کاری را با شیوه های دانش ما انجام دهد؟ آیا می توانیم پیش بینی کنیم که چگونه این رویکرد ممکن است دانش بشر را به نحوی بهتر یا بدتر تغییر دهد؟

قدرت ماشین چاپ:

در حالیکه فناوری چاپ تاثیر فوری بسیار زیادی داشت، ما هنوز در حال تعیین مقیاس کامل تاثیرات آن بر جامعه هستیم. این تاثیر در درجه اول به دلیل توانایی آن در گسترش دانش به میلیون ها نفر بود.

البته دانش بشر قبل از چاپخانه وجود داشت. اشکال غیرمکتوب دانش به ده ها هزار سال قبل باز می گردد و امروزه محققان مهارت های پیشرفته مرتبط با دانش کلامی را نشان می دهند.

فرهنگ کتاب نویسی نیز به نوبه خود نقش مهمی در تمدن های باستانی ایفا کرده است. کاتبان افراد بانفوذی بودند که برای حفظ  کدهای قانونی، آموزه های دینی یا متون ادبی، کالاهای دستنویس را برای پادشاهان و اشراف عرضه می کردند.

اما ماشین چاپ—دقیقا فرایند استفاده از حروف متحرک، که امکان تولید کتاب بسیار ارزان تر را فراهم می کند—دانش را در اختیار توده های مردم گذاشت. این فناوری در حدود سال ۱۴۴۰ در المان توسط یوهان گوتنبرگ زرگر اختراع شد. فناوری چاپ که اغلب به عنوان صحبت از «یک به چند» توصیف می شود، اطلاعات مقرون به صرفه ای را برای کل جمعیت فراهم می کند.

این افزایش تصاعدی در انتشار دانش با تغییرات اجتماعی عظیم، از رنسانس اروپا تا ظهور طبقات متوسط همراه بوده است.

پتانسیل انقلابی عصر دیجیتال:

اختراع رایانه-و مهمتر از آن، اتصال چندین رایانه در سراسر جهان به اینترنت-شاهد ظهور انقلاب دانش دیگری بود.

اینترنت که اغلب به عنوان واقعیت جدیدی از صحبت کردن با چند نفر توصیف می شود، ابزاری را برای افراد فراهم می کند تا با هم ارتباط برقرار کنند، ایده ها را به اشتراک بگذارند و  از یکدیگر یاد بگیرند.

در روزهای اولیه اینترنت، تابلوهای اعلانات یوزنت (USENET), اتاق های کفتگوی دیجیتالی بودند که امکان تبادل اطلاعات بدون واسطه از منابع جمعی را فراهم می کردند.

با افزایش کاربران اینترنت، نیاز به تنظیم محتوا و تعدیل نیز افزایش یافت. با این حال، نقش اینترنت به عنوان بزرگ ‌ترین کتابخانه با دسترسی آزاد در جهان باقی مانده است.

وعده هوش مصنوعی مولد:

هوش مصنوعی مولد به مدل های یادگیری عمیق اطلاق می شود که قادر به تولید خروجی های شبیه به انسان  از جمله متن، تصویر، ویدیو و صدا هستند. به عنوان مثال، می توان به چت جی پی تی، دیپ سیک و Dall-E اشاره کرد.

امروزه، این فناوری جدید به عنوان یک کتابدار عمل می کند و‌نیاز ما به جستجوی کتاب را کاهش می دهد، چه برسد به باز کردن جلد آن. بازدید از کتابخانه های فیزیکی برای دریافت اطلاعات برای مدتی غیرضروری بوده است، اما هوش مصنوعی مولد به این معنی است که دیگر حتی نیازی به گشت و‌گذار در فهرست منابع الکترونیکی نداریم.

با آموزش صدها میلیارد واژه انسانی، هوش مصنوعی می تواند حجم وسیعی از اطلاعات مرتبط با نویسندگان، موضوعات یا دوره های زمانی مختلف را خلاصه و ترکیب کند. کاربر می تواند هر سوالی را از دستیار هوش مصنوعی خود بپرسد و‌ در بیشتر موارد، پاسخی مناسب دریافت کند. با این حال، هوش مصنوعی مولد گاهی اوقات می تواند «توهم» زند، به این معنی که به جای این که بپذیرد پاسخ را نمی داند، اطلاعات غیرقابل اعتماد و نادرست ارایه می کند.

هوش مصنوعی مولد همچنین می تواند خروجی های خود را شخصی سازی کند و به هر زبان و لحنی که لازم است، بازخوانی ها را ارایه دهد. انطباق اطلاعات با توجه به علایق، سرعت توانایی ها و سبک افراد فوق العاده است.

اما، هوش مصنوعی به عنوان میانجی، در ارتباط با نیازهای اطلاعاتی روزافزون ما، مرحله جدیدی را در تاریخ رابطه بین دانش و فناوری نشان می دهد. هوش مصنوعی، خود دانش بشری را به چالش می کشد: تالیف، مالکیت و صحبت از آن. همچنین خطر از دست دادن انقلاب «یک به چند» که چاپخانه بود، و‌ پتانسیل «چند به چند» که اینترنت است را از دست می دهد. با انجام این کار، آیا هوش مصنوعی مولد به طور ناخواسته صدای بسیاری را به پیش پا افتادگی یک نفر کاهش می دهد؟

استفاده هوشمندانه از هوش مصنوعی مولد:

بیشتر دانش زاییده بحث، مجادله و چالش است. این دانش بر کوشش، توانایی بررسی اندیشه ها، تفکر انتقادی و کاربرد متکی است. این سوال که آیا هوش مصنوعی مولد این ویژگی ها را ارتقا می دهد یا نه، سوالی باز است و شواهد تا کنون در هم آمیخته است.

به طور کلی، تحقیق در مورد «فراموشی دیجیتال» به ما می گوید که به دلیل اتکای فزاینده ما به دستگاه های دیجیتال، امروز اطلاعات کمتری نسبت به قبل در ذهن خود ذخیره می کنیم. و به همین ترتیب، مردم و سازمان ها اکنون به طور فزاینده ای به فناوری دیجیتال وابسته هستند.

بیش از ۲۵۰۰ سال پیش، سقراط، فیلسوف یونانی با استفاده از تاریخ به عنوان الهام بخش، گفت که خرد واقعی «دانستن» زمانی است که ما چیزی نمی دانیم.

اگر از مخاطرات هوش مصنوعی مولد این باشد که اطلاعات ما غنی، اما فقیر فکر کنیم ( یا به طور فردی دانا، اما در مجموع ناآگاه باشیم )، این واژه ها ممکن است تنها دانشی باشد که در حال حاضر به آن نیاز داریم.

منبع:
Bentley, Sarah V. Technology has shaped human knowledge for centuries. Generative AI is set to transform it yet again. THE COVERSATION, March 24, 2025