«آدلی نرمال»؛ نگاهی نو به کمیک استریپ در ایران

به گزارش لیزنا بر اساس اعلام روابط عمومی شهر کتاب فرشته، آئین رونمایی و جشن امضای جلد دوم کتاب «آدلی نرمال» عصر جمعه ۲۲ تیرماه در این مجموعه فرهنگی ـ هنری و با حضور دست اندرکاران این اثر برگزار شد. نخستین کتاب از این این مجموعه مصور که خالق آن اتیس فرامپتن؛ از نویسندگان و تصویرگران برجسته ژانر کمیک استریپ است در سال ۲۰۱۴ خلق شد و انتشارات زرافه نیز حق انحصاری نشر و امتیاز ترجمه این اثر در ایران را دارد. نکته جالب آنکه این مجموعه نه تنها مورد استقبال کودکان و نوجوانان قرار گرفته بلکه با بازخورد مثبت علاقمندان ژانر کمیک استریپ در سطوح بزرگسال نیز مواجه شده است.

در این مراسم ابتدا سمیرا رستگارپور؛ مدیر عامل نشر زرافه توضیحاتی در خصوص زمینه فعالیت این انتشارات و نشر و ترجمه آثارِ به روز در حوزه کودک و نوجوان از سوی این انتشارات گفت.

در ادامه فرزاد فربد؛ از مترجمان مطرح حوزه Speculative fiction و کارشناس این اثر در انتشارات زرافه، اجرای مراسم را عهده دار شد تا با مینا قنواتی و رامبد خانلری، در زمینه کمیک استریپ، ماهیت و جایگاه آن در ایران گپ و گفتی داشته باشد. فربد فعالیت نشر زرافه را در این زمینه بسیار مفید و موثر دانست و گفت: «نشر زرافه از جمله انتشاراتی است که حق کپی رایتِ ترجمه آثار را سمی گیرد و همین نکته به ارتقای کیفیت ترجمه آثار کمک می کند چرا که در این صورت انتشارات با ناشر اصلی و خالقان اثر در ارتباط است، اگر ابهامی در زمینه ترجمه وجود داشته باشد این مشکل به سرعت رفع می شود و کیفیتی مطابق با نسخه اصلی خواهد داشته».

در ادامه مینا قنواتی؛ مترجم «آدلی نرمال»، از تجربه متفاوت ترجمه این کتاب صحبت کرد: «این کتاب پر از اتفاقات عجیب و غیرقابل پیش بینی است و هر لحظه می توان منتظر ظهور یک کاراکتر جدید و عجیب به داستان را داشت. من از کودکی هیچ وقت به دنبال یافتنِ یک درس اخلاقی مستقیم از کتاب داستان هایی که می خواندم نبودم، اتفاقی که در «آدلی نرمال» هم می افتد همین است به این معنا که به رقم مستتر بودن یک سری پیام ها در بطن داستان، تاکید بیشتر بر تقویت قدرت تخیل کودکان و لذتی است که آنها باید از خواندن کتاب ببرند. اولین دلیلی که سبب شد «آدلی نرمال» را خیلی دوست داشته باشم داستانی بود که حول محور یک سری شخصیت های خیالی می گذشت.»

قنواتی از زبانِ خاص داستان و اساسا تفاوت ترجمه کمیک استریپ از لحاظ زبانی با ترجمه سایر آثار گفت: «زبان اصلی در کلیت داستان، غالبا به صورتمکالمه و طبیعتا محاوره است. از طرف دیگر مخاطب این اثر کودک و نوجوان است، در واقع بازه سنی ۸ تا ۱۲ سال. به همین جهت در ترجمه برای این رده سنی باید بسیار هوشیار و مراقب باشیم، چرا که کتاب خواندن برای این رده سنی به منزله آموختن یک سری اصلاحات عبارات جدید است که آنها در مکالمات روزمره خود ممکن است استفاده کنند. از لحاظ نوشتاری نیز زبان محاوره به نوعی باید حالت شکسته داشته باشند اما از سوی دیگر نباید به گونه ای باشد که بر دیکته درست کلمات اثر بگذارد. من در ترجمه این اثر سعی کردم به نوعی حد وسط را نگه دارم. در کتاب های کمیک استریپ، واژه های جدید بسیاری تولید می شود، کلماتی که در زبان انگلیسی هم وجود ندارند و نویسنده آنها را برای اولین بار وارد زبان انگلیسی کرده بود. این خلق واژه به دو صورت بود؛ یا اینکه نویسنده برای یک شخصیت واژه جدیدی را اختراع کرده بود و یا چند کلمه انگلیسی را با هم ترکیب کرده بود. در این مورد من تلاش داشتم تا خلاقیت نویسنده در تولید این واژه های جدید حفظ شوند و در زبان فارسی نیز جذابیت داشته باشند. به نظر من این واژه سازی در واقع ویژگی مشترک اغلب کارهای کمیک استریپ است و انتخاب یک واژه در زبان فارسی بسیار حائز اهمیت است».

در ادامه مراسم رامبد خالری؛ منتقد و روزنامه نگار «آدلی نرمال» را اتفاق بسیار خوبی در زمینه کمیک استریپ در ایران دانست و از اهمیت کمیک استریپ گفت: «واقعیت این است که تالیف و ترجمه کمیک استریپ اساسا کار بسیار مشکلی است. به عنوان مثال شاید یک اثر کمیک را حتی بهترین مترجمان کشور هم نتوانند به خوبی ترجمه کنند چراکه ترجمه این آثار تخصص و مهارت های خاصی می طلبد. مترجم در ژانر کمیک استریپ تنها ترجمه نمی کند، در آنِ واحد دوبله هم می کند و این کار بسیار مشکلی است. از طرف دیگر زبان فارسی نیز در این زمینه محدودیت هایی ایجاد می کند، زبان فارسی نه فقط در شکل که در محتوا و برگردانِ اثر نیز گاهی مشکل ایجاد می کند. ژانر کمیک استریپ در نیمه دوم قرن نوزدهم و در مطبوعات به وجود آمد. در سال ۱۹۳۸ سوپرمن خلق شد و به مرور زمان قهرمان های دیگر. این جریان تا ۱۹۵۰ میلادی ادامه داشت و به آن دوران طلایی کمیک استریپ می گویند. دوره ای که یک خیر وجود داشت و یک شر. در دوره بعدی یا دوره قره ای، قوانین سخت گیرانه تری برای تالیف آثار این حوزه به وجود آمد و تا حدودی به منشأ پیدایش شخصیت های شرِ داستان توجه شد. به عنوان مثال بتمن در دوره طلایی ماشینی شبیه به فولکس دارد اما در دوره نقره ای آن ماشین خاص و متفاوتش به داستان می آید. اما اصل ماجرا از دوران برنزی شکل می گیرد. آنجایی که قهرمانان ما قاطعانه برنده نیستند و آنجاست که مثلا بتمن شبیه یک داستان فلسفی می شود. می توان گفت در زمینه کتاب های کمیک  تقریبا هیچ رزومه ای در تاریخ نشر ایران وجود ندارد و همکاران ما در انتشارات زرافه امروز اتفاق بزرگی را رقم زده اند و طبیعتا در این راه به حمایت دوستداران و علاقمندان ژانر کمیک استریپ نیاز دارند».

خانلری در خصوص شرایط تولید و تالیف کمیک استریپ در ایران بیان داشت: «یکی از مسائل در این زمینه بحث تصویرسازان است. از یک طرف هزینه تصویرگری در ایران بسیار بالاست  و از سوی دیگر کیفیت تصویرگری شاید به استاندارهای جهانی نزدیک نباشد. بخش دیگر مربوط به محدودیت های زبان فارسی در کمیک استریپ است و مهم ترین واقعیت است که آن جنس از فانتزی که داستان های کمیک بر آنها سوار هستند اساسا در ادبیات و فرهنگ ما وجود ندارد. فارغ از بخش تالیف و تولید، باید دید آیا مخاطب کمیک استریپ در ایران به آن میزان که باید و شاید وجود دارد یا خیر. طبیعتا اینگونه مسائل از جمله موانع بر سر راه تولید کمیک استریپ های با کیفیت را در ایران هستند.»