«تخت بخواب» در چشمه نقد شد

به گزارش لیزنا، بر اساس اعلام روابط عمومی نشر چشمه، حسین یعقوبی که ترجمه‌ کتاب «مرگ درمی‌زند» را در کارنامه‌ خود داشت، این‌بار رمانی را با بن‌مایه‌های طنز در نشرچشمه به چاپ رساند.

«تخت بخواب» به مفهوم کلاسیک یک رمان طنزمحسوب نمی‌شود بلکه رگه‌هایی از طنز در خود دارد و به همین دلیل در رده‌بندی نشرچشمه به عنوان کتاب‌های قفسه‌آبی به چاپ رسیده است. این رمان به خاطر جنبه‌های اجتماعی خود می‌تواند رمان قابل توجهی باشد و مخاطبان زیادی را به خود جذب کند.

ابتدای جلسه حمید بابایی، نویسنده، روزنامه نگار و منتقد ادبی، با اشاره بر اینکه از دیدگاه یک منتقد از دو جنبه‌ تئوری و خصوصی رمان را می‌تواند بررسی کند، گفت: نکته‌ای که با خواندن متن کتاب متوجه آن شدم و باعث جذابیت کتاب برای من شد، زبان و روایت ساده‌ متن بود. در کل داستان خواننده راوی را اول شخص تصور می‌کند ولی در نهایت با اتمام متن به این نتیجه می‌رسیم که داستان راوی دوم شخص و یا حتا گاهی سوم شخص هم دارد. رمان حسین یعقوبی رگه‌هایی از طنز دارد و با نگاهی کاملا طنزآلود و به دور از هر تلاشی برای طنزآمیز نشان‌ دادن داستان به بررسی وقایع اجتماعی دور و اطراف می‌پردازد.

بابایی افزود: اتفاق مهمی که در داستان یعقوبی می‌افتد استراتژی نویسنده‌ است؛ نویسنده فقط روای ا‌ست و در واقع فقط وضعیت موجود را تصویر می‌کند که این تصویرسازی باعث خوش‌خوان شدن رمان هم می‌شود. درواقع این رمان از مسائل خیلی ساده و پیش پا افتاده طنز می‌سازد.

در ادامه‌ جلسه یکی از حاضرین در جلسه با تایید بر اینکه رمان یعقوبی با کلامی ساده طنزپردازی می‌کند، گفت: به نظر من جنس کاری که در رمان «تخت‌ بخواب» شاهد آن هستیم، جنس  کار تجربه‌شده‌ای است، دقیقا اتفاقی که در دهه‌ چهل با وجود عزیز نسین افتاد و دغدغه داستان‌هایش اصولا طبقه‌ متوسط به پایین جامعه بود. در ادبیات ایران این نوع طنزپردازی را در آثار فریدون تنکابنی و کمی بعد از آن در آثار غلامحسین ساعدی می‌بینیم. که هر دو تلاش می‌کنند تا فضای ناکارآمد و پر از بروکراسی را تحلیل کنند.

یکی دیگر از حاضرین در جلسه ضمن موافقت با صحبت‌های پیش‌گفته افزود: تولد موجودی به اسم کارمند از دهه‌ی چهل در ادبیات ایران دیده می‌شود، موجودی روزمره، رند، عافیت‌طلب و ناکارامد که سعی دارد تا جای ممکن کار انجام ندهد. ما در این رمان با تنوعی از این کارمندها روبه‌رو هستیم، البته تفاوت کار یعقوبی با تنکابنی در یک نکته است، این‌که در آثار تنکابنی سیستم مقصر است ولی در کار یعقوبی خواننده به این نتیجه می‌رسد که خود افراد مسئول این ناکارامدی‌ هستند. نکته‌ دیگری که در داستان اتفاق می‌افتد و من فکر می‌کنم اتفاق مهمی ا‌ست که می‌تواند در هر رمانی بیفتد، این است که شخصیت داستان دچار تغییر می‌شود.

یکی دیگر از حاضرین در جلسه با اشاره به خوانش آسان کتاب یعقوبی گفت: انتقاد من به یعقوبی این است که ایشان می‌توانست استعاره‌های نوتر و ناب‌تری را بیاورد. ولی از نظر من اینکه در نهایت خواننده به این نتیجه می‌رسد که هر کس مسئول رفتار و اعمال خودش است، نکته مثبت رمان است.

در ادامه‌ جلسه بابایی در سخنان پایانی خود گفت: نکته‌ مثبت کتاب یعقوبی این است که خواننده در حین خواندن کتاب احساس می‌کند خود پنهانش را کشف می‌کند. در نهایت به نظر من این اثر با پایان‌بندی خوبی که دارد نجات پیدا می‌کند، شخصیت داستان با این‌که راوی این معضلات است، در پایان خود تن به این وضعیت نمی‌دهد.

یعقوبی در پاسخ به این‌که «با وجود محدودیت‌های اجتماعی‌ موجود چه‌طور باید طنز نوشت؟» گفت: به نظر من طنز یک ژانر نیست بلکه یک کیفیت است و ما می‌بینیم حتی در جامعه‌هایی که به قول شما محدودیت‌های اجتماعی ندارند هم طنز‌های قابل قبولی ارائه نمی‌شود. به نظر من این محدودیت‌ها امکان مانور بیشتری هم به نویسنده خواهد داد.

در پایان جلسه حسین یعقوبی با اشاره به این‌که شخصیت داستان شخصیتی آرمان‌خواه و متزلزل است، گفت: چیزی که برای شخصیت داستان مهم است ادبیات نیست و مطرح شدن از طریق ادبیات نکته‌ مهم زندگی اوست، که ما این را از نیمه‌ دوم داستان، جایی که الهام ادبی به سراغش می‌آید، می‌بینیم.

یعقوبی افزود: من به عنوان نویسنده کتاب این رمان را از دو جنبه‌ فردیت و معنا کاملا از هم متمایز می‌کنم. از طرفی به نظر من ژانر کتاب طنز نیست بلکه شاید بتوان آن را رئالیسم اغراق‌آمیز تلقی کرد. چیزی که برای من در داستان‌نویسی اهمیت دارد این است که من ترجیح می‌دهم داستان ساده‌ای بنویسم ولی خواننده جایی از متن بازگشت به عقب داشته باشد و مجبور شود قسمت‌هایی از آن را برای درک بهتر داستان دوباره بخواند.