پیوند میان رئالیسم جادویی و ادبیات کهن فارسی

لیزنا: کتاب به خاستگاه ادبی رئالیسم جادویی در دنیای غرب و مقایسۀ داستان‌های ایرانی با شاخصه‌های این سبک ادبی پرداخته و فهرستی از داستان‌هایی که عناصر جادویی در آن به‌کار رفته را به مخاطب می‌شناساند و او را با شاخصه‌های ساختاری و مبنایی رئالیسم جادویی آشنا می‌کند.

در مقدمۀ کتاب آمده است:«هرچند پیش از پیدایش رئالیسم جادویی نویسندگان فارسی زبان حکایات و قصه‌هایی خلق کرده بودند که در برخی شاخصه‌ها با رئالیسم جادویی مشترک بود، اما هیچ یک از نویسندگان کهن و معاصر ما داعیۀ خلق داستان رئالیسم جادویی را نداشتند. حتی اغلب آثاری که به این شیوه خلق شده، فاقد تمامی ویژگی‌های رئالیسم جادویی بود. این امر دلایل گوناگونی داشت که از جملۀ آنها می‌توان به نداشتن شناخت کافی از تمامی زوایای آن و کم اطلاعی یا بی‌توجهی به قابلیت‌های فرهنگ بومی اشاره کرد.کندی انتقال اطلاعات در علوم انسانی نسبت به علوم پایه سبب شد تا ابعاد مختلف رئالیسم جادویی در ایران به خوبی شناخته نشود و در نتیجه رمان‌های این شیوه با کاستی‌های آشکار خلق گردند.»

رئالیسم جادویی تلاش می‌کند دو نوع جهان‌بینی رئالیسم و جادو را در خود جای دهد. در واقع این سبک ادبی در صدد به هم رساندن دو فرهنگ و دو تفکر متفاوت در یک فضای سوم است. نویسندگان ایرانی رئالیسم جادویی می‌توانند بخش‌هایی از ویژگی‌های حکایات مکتوب و شفاهی که در ادبیات عامه و کهن فارسی وجود دارد را در داستان خود به کار گیرد. همچنین با برقراری پیوند میان داستان رئالیسم جادویی و ادبیات کهن، به همراه استفاده از باورهای فراواقعی مردم مناطق مختلف زمینۀ بومی سازی آن را فراهم آورند.

این کتاب دارای پنج فصل است که در بخش اول به شناخت رئالیسم جادویی پرداخته شده. در این بخش تاریخچۀ این سبک ادبی، مفاهیم و نظریه‌های مرتبط با آن، فنون ادبی رئالیسم جادویی و معرفی نویسندگان غیرایرانی آن آمده است. موضوع کلی بخش دوم رئالیسم جادویی و بومی سازی آن در ایران است که در آن داستان نویسان ایرانی این سبک، باورها، آیین‎‌ها و ادبیات کهن، عارفانه‌، عاشقانه، حماسی و اسطوره‌ای ایرانی مورد بررسی قرار گرفته است. در واقع در این بخش عناصر داستان‌های رئالیسم جادویی فارسی و باور‌های جادویی عامه بررسی شده و در آن شخصیت‌های متعددی که می‌تواند دستمایه خلق آثار رئالیسم جادویی از سوی نویسنده ایرانی قرار گیرد، معرفی می‌شود.

در بخشی از کتاب می‌خوانیم: «برخی آیین‌های فرهنگ عامه این ویژگی را دارند که به عنوان نماد یا عناصری از زمان و مکان داستانی در خدمت داستان‌نویس رئالیسم جادویی در آیند. این عناصر گرچه ماهیت صریح جادویی ندارند، اما از این ویژگی برخوردارند که در خدمت بومی سازی فضای داستانی در آیند. به عنوان مثال، پیک‌های نوروزی از جمله آیین‌هایی محسوب می‌شوند که می‌توانند به  داستان رئالیسم جادویی فارسی رنگ و بویی ایرانی و در عین حال شبه جادویی و جذاب ببخشند. نوروز خوان‌ها، آتش افروزها، غول بیابانی‌ها، عروسی گولی‌ها، میر نوروزی‌ها، کوسه‌ها، عمو نوروزها و رابچرک‌ها تنها اسامی مراسم آیینی ملی و فولکوریک ایرانی‌اند که معمولاً در ماه یا هفتۀ آخر سال برگزار می‌شود. اشارۀ نویسنده به برخی از این آیین‌ها و استفادۀ به‌جا از این مراسم ویژگی منحصر به فردی به صحنه‌های داستانی می‌بخشد. هریک از این عناوین حاوی تصاویری جذاب و با رنگ و بویی بومی‌اند که به کارگیری درست آنها می‌تواند زمینه‌ساز بخشی از تمایز این آثار از آثار مشابه غیر ایرانی گردد.»

کتاب «بومی‌سازی رئالیسم جادویی در ایران» به نویسندگی محمد حنیف و محسن حنیف در 442 صفحه با شمارگان هزار نسخه به قیمت 23هزار تومان توسط انتشارات علمی و فرهنگی در سال 1397 به چاپ رسیده است.