ارتقا چند برابری سطح کیفیت پژوهش در ایران

 به گزارش لیزنا، دکتر محمدجواد دهقانی سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) گفت: رشد کمیت تولید علم از شروط لازم برای توسعه علمی است، اما شرط کافی نیست. سند سیاست های کلان علم و فناوری ابلاغی توسط مقام معظم رهبری نیز بر ابعاد مختلف توسعه علمی تاکید دارند و توسعه علمی در مسیر ایجاد ثروت و قدرت با حفظ ارزش های اسلامی را مورد توجه قرار داده اند.

دهقانی گفت: در دنیای علم استنادها یا ارجاعات بیانگر میزان استفاده جامعه علمی از علم تولید شده هستند. ارجاع به معنی محل رجوع قرار گرفتن است. تمامی پژوهش های منتشر شده در دنیای علم به یک اندازه ارجاع دریافت نمی کنند، بلکه تعداد اندکی از مدارک بیشترین تعداد ارجاعات را دریافت می کنند.

وی افزود: هر چند پایگاه های استنادی مدعی هستند که معتبرترین مجلات بین المللی را نمایه سازی می کنند، اما درجه اهمیت و اعتبار این نشریات با یکدیگر برابر نیست که دلیل آن تفاوت در میزان ارجاعاتی است که به این گروه از نشریات صورت می گیرد. هر چه میزان ارجاع به نشریات بیشتر باشد کیفیت آن ها نیز بالاتر است. هر چند ضریب تاثیر نشریات مبتنی بر یک فرمول خاص محاسبه می شود، اما اساس این محاسبه را ارجاعات یا همان استنادها تشکیل می دهند.

سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام افزود: براساس ضریب تاثیر، میزان اثرگذاری نشریات یا کیفیت آن ها مشخص می شود. یک طبقه بندی معمول تقسیم نشریات به چارک های مختلف بر همین اساس است. در این تقسیم بندی به ترتیب نشریات چارک اول دارای بالاترین میزان کیفیت یا اثرگذاری و نشریات چارک چهارم دارای کمترین میزان اثرگذاری یا کیفیت هستند.

دهقانی اظهار داشت: به تازگی پایگاه استنادی تامسون رویترز (آی.اس.آی) گزارش استنادی نشریاتش (جی.سی.آر) را روزآمد کرد به نحوی که ضرایب تاثیر نشریات و در نتیجه کیفیت نشریات در سال ۲۰۱۵ قابل دسترس شدند. در این سال نیز نشریات در چارک های اول، دوم، سوم و چهارم قرار گرفتند. تقریبا هر یک از چارک ها تعداد برابری از نشریات را در بر می گیرد. اطلاعات مستخرج از پایگاه استنادی آی.اس.آي تا تاریخ ۱۱/۴/۱۳۹۵ بیانگر آن است که تعداد مدارک کشور در مجلات چارک اول در سال ۲۰۱۵ نسبت به سال قبل از آن افزایش یافته است بنابراین میتوان نتیجه گیری کرد که پژوهشگران و دانشگاه ها کشور مرتبا در حال ارتقا سطح کیفی پژوهش هایشان هستند.

سرپرست ISC گفت: در سال ۲۰۱۰ جمهوری اسلامی ایران ۳۳۸۸ مدارک در مجلات چارک اول منتشر کرده بود. این مقدار در سال ۲۰۱۱ به ۵۰۹۴ مورد رسید. در سال ۲۰۱۲ مجددا میزان تولیدات علمی کشور در این دسته از مجلات افزایش یافته و به ۵۵۶۷ مدرک رسید. در سال ۲۰۱۳ کمیت تولید علم برتر کشور دوباره افزایش یافته و به ۵۸۲۴ مورد رسید. در سال ۲۰۱۴ نیز تعداد مدارک کشور در مجلات چارک اول مجددا افزایش یافت و به ۶۶۲۵ مورد افزایش یافت. در آخرین سال قابل محاسبه یعنی در سال ۲۰۱۵ کیفیت پژوهش های کشور نسبت به سال ۲۰۱۴ افزایش یافته و به ۶۸۵۴ مورد رسید. تعداد مدارک کشور با کیفیت کشور در سال ۲۰۱۵ نسبت به سال ۲۰۱۰ دو برابر شده است.

سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام گفت: بعد از نشریات چارک اول نشریات چارک دوم قرار دارند. این نشریات از لحاظ کیفیت در طبقه نیمه برتر تولید علم دنیا قرار می گیرند که همان ۵۰٪ برتر است. تعداد مدارک کشور در مجلات چارک دوم نیز در طول شش سال گذشته افزایش یافته است.

دهقانی در ادامه گفت: در سال ۲۰۱۰ تعداد ۴۰۰۹ مدرک در مجلات چارک دوم منتشرشده بود. در خلال سال های ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۳ به ترتیب ۶۹۶۷، ۷۳۱۵ و ۷۶۸۱ مدرک از جمهوری اسلامی ایران در مجلات چارک دوم منتشر شد. در سال ۲۰۱۴ این رقم مجددا افزایش یافته و به ۷۸۵۲ مورد رسید. در سال ۲۰۱۵ مجددا شاهد افزایش حجم تولید علم کشور در مجلات چارک دوم نسبت به سال ۲۰۱۴ هستیم به نحوی که تعداد مدارک در این سال به ۸۸۱۳ مورد رسید که نشان دهنده یک رشد ۱۲٪ ( دوازده درصد) نسبت به سال گذشته است. در مقایسه با سال ۲۰۱۰ حجم مدرک منتشر شده کشور در مجلات چارک دوم نیز همانند چارک اول دوبرابر شده است.

سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام گفت: یکی از شاخص های اساسی مورد تاکید در اسناد بالادستی دستیابی به مرجعیت علمی در سطح بین المللی است، لذا انتخاب راهبرد مناسب در جهت ارتقا سطح اثرگذاری تولیدات علمی در کنار افزایش کمیت این تولیدات از اهمیت فراوانی برخوردار است. یکی از راهبردهای مناسب، جهت دهی به انتشارات علمی به مفهوم انتخاب نشریات هدف برای نشر نتایج پژوهش های جمهوری اسلامی ایران است. پژوهش های علم سنجی نشان داده اند که هر چقدر کیفیت و اثرگذاری نشریات بالاتر باشد، نتایج پژوهشی که در آن ها منتشر می شود نیز از اثرگذاری بالاتری برخوردار است، عاملی که به طور مستقیم بر افزایش مرجعیت علمی کشور اثر می گذارد. البته باید بر این نکته تاکید کرد که نمی توان این پدیده را به طور مطلق و بدون در نظر گرفتن سایر شاخص ها مد نظر قرار داد.