نشر کشور بیمار است

داریوش مطلبی، مدیر مرکز تخصصی چاپ و نشر در خصوص ارزیابی چاپ و کتاب در حوزه نشر امروز ایران با اشاره به پایان سی‌امین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران در اردیبهشت ماه امسال گفت: نمایشگاه کتاب تهران در سی سال گذشته هم از لحاظ برگزاری و هم از لحاظ کتاب های عرضه شده در آن افت و خیزهای بسیاری داشته است.

مطلبی افزود: در سال های گذشته شاهد چاپ و عرضه کتاب های بسیاری بوده ایم و هر سال هرچند از لحاظ تیراژ، چاپ کتاب ها کاهش می یابد، تعداد عناوین کتاب ها افزایش پیدا می کند؛ یعنی متاسفانه با توجه به استفاده از فناوری های جدید برای تولید کتاب، روند رشد تعداد عناوین هر روز در حال افزایش است ولی از جهت دیگر تعداد کتاب های با کیفیت خوب چاپ شده کاهش می یابد.

مدیر مرکز تخصصی چاپ و نشر ادامه داد: احساس من این است که نشر کشور سال های سال بخصوص از جنبه اقتصادی بیمار بوده است. ما در برخی حوزه ها در تولید کتاب هم دچار مشکلاتی می شویم و روز به روز به تعداد کتاب هایی که حاصل کتابسازی است و هیچ دانش جدیدی در آن ها یافت نمی شود افزایش می یابد و باید فکری برای این مسئله شود.

مطلبی در تبیین دلایل کاهش تیراژ کتاب ها در سال های گذشته گفت: در ایام انقلاب به خاطر تحولات آن زمان تیراژ برخی کتاب ها بخصوص کتاب های جلد سفید به صد هزار تا هم رسید. در صورتی که قبل از انقلاب چنین تیراژی برای چاپ کتاب ها وجود نداشته است. ولی در سال های گذشته روز به روز تیراژ کتاب کاهش پیدا کرده است.

او ادامه داد: عوامل بسیاری در این سقوط تیراژ کتاب ها تاثیر دارد که یکی از آن ها ایجاد فناوری های جدید است. شکل گیری مدیاها و محتواهای جدید که مردم به راحتی به آن ها دسترسی پیدا می کنند مانند آثار الکترونیکی، خبرگزاری ها، وب سایت ها و نظایر آن باعث شده است تا مردم بخشی از نیاز های اطلاعاتی خود را از آن طریق به دست آورند.

وی در ادامه سخنان خود عدم همخوانی بین محتوای تولید شده با نیاز های جامعه را یکی از مهمترین مشکلات ماثر در کاهش تیراژ کتاب عنوان کرد و گفت: متاسفانه ما در بخش نشر دچار آسیبی جدی هستیم؛ به این معنی که ناشران راه خود را می روند بدون اینکه به خواسته خوانندگان توجه نمایند. نویسندگان هم به این دلیل که بازخوردهای درستی را از کانال های عرضه دریافت نمی کنند و ناشر اطلاعات دقیق تری به آنان نمی دهد و اطلاعات درستی از توزیع کننده یا فروشنده دریافت نمی کنند، راه خود را دنبال می کنند.

عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی با اشاره بر وجود سه جزوء تولید کننده محتوا یعنی نویسنده، تولید کننده فنی یعنی ناشر و مصرف کننده افزود: زمانی که دو جزء اول راه خود را بدون در نظر گرفتن مصرف کننده دنبال کنند طبیعتا نیاز های این سه جزء به همدیگر نمی رسد و مشترک نمی شود. در نتیجه اثری که تولید می شود چه در مرحله تولید محتوا و چه در مرحله تولید فنی یعنی نشر با نیازهای خواننده هم خوان نخواهد بود. بنابراین روز به روز آثاری تولید می شود که خواننده آن ها را نمی خواند و تیراژ روز به روز پایین تر خواهد آمد.

داریوش مطلبی در تبیین دلایل این عدم هم خوانی میان تولید کتاب و نیاز مصرف کننده بیان کرد: بدنه نشر یا قاطبه ناشران متاسفانه نشر حرفه ای نیست. درواقع ناشران ما به این حوزه به مانند سایر حوزه ها نگاه می کنند. ناشران زمانی که اثری برای آنان ارسال می شود، آن اثر را انتخاب و منشر می کنند در حالی که شناخت درستی از جامعه مخاطب ندارند و هم چنین دارای استراتژی دقیق بازاریابی هم نیستند. شناخت درستی از بازار و هدف خود نیز ندارند و هدف گذاری درستی انجام نمی دهند.

او افزود: همه این مشکلات باز می گردد به غیر حرفه ای بودن نشر کشور. تا زمانی که نشر ما به سمت حرفه ای شدن حرکت نکند وضعیت نشر به همین شکل باقی خواهد ماند.

وی با تاکید بر اینکه مشکلات ذکر شده در نشر دولتی مضاعف است، مشکلات بخش غیر دولتی را هم کم ندانست و گفت: بسیاری از ناشران ما نه تنها مطالعه ای ندارند بلکه شناخت درستی هم از حوزه نشر ندارند. نشر ما با وجود اینکه تولید کننده محتوا برای سایر حوزه ها است، خود از محتوای غنی برخوردار نیست؛ یعنی مبانی نظری و عملیاتی حوزه نشر بسیار فقیر است. ناشران ما دسترسی به این محتوا ندارند و حتی اگر محتوایی هم وجود داشته باشد بسیاری از ناشران نسبت به آن بی علاقه هستند. زیرا این حوزه را محتوا محور یا اطلاع محور نمی دانند.

طبق گفته مطلبی برای هر فعالیتی بخصوص در حوزه محتوا، مطالعه مباحث پیرامونی، هدف گذاری، مطالعه و شناسایی جامعه مخاطب اهمیت بسیار بالاتری نسبت به تولید کتابی با شکل و ظاهر زیباتر دارد.

مدیر مرکز تخصصی چاپ و نشر در پایان پیشنهاد داد که اتحادیه ناشران و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تمامی فعالیت ها، تفکرات و حمایت های خود را بر زیر سازی و زیر ساخت قرار دهند.

او توضیح داد: زیر ساخت به معنای تامین تجهیزات نیست بلکه به معنای تولید دانش این حوزه با کمک ترجمه، تالیف و نظایر آن است. همچنین نه تنها در طول هفته کتاب یا زمان برگزاری نمایشگاه بلکه در طول سال با برگزاری همایش ها و جلسات هم اندیشی بدنه نشر کشور را از دانش کافی بهره مند سازند و دانش را به بدنه نشر تزریق نمایند.