نسخه نخست ISBD برای نمود (ISBDM) منتشر شد

سعیده اکبری داریان، عضو کارگروه بازبینی ISBD در گفتگو با لیزنا گفت:  این نسخه در مارس ۲۰۲۵ به‌طور رسمی توسط فدراسیون بین‌المللی انجمن‌ها و مؤسسات کتابداری (IFLA) منتشر شد. استاندارد جدید پس از بازنگری و تأیید مجدد کمیته استانداردها IFLA (CoS)، منتشر شده است. نسخه کامل آن از طریق وب‌سایت رسمی استانداردهای IFLA در دسترس است.

اکبری داریان عضو هیئت علمی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، اظهار داشت: ISBDM نسخه‌ای بازطراحی‌شده از استاندارد ISBD محسوب می‌شود که تمرکز خود را بر موجودیت نمود (Manifestation) در مدل مرجع کتابخانه‌ای IFLA (LRM) قرار داده است. این استاندارد با هدف تولید فراداده‌هایی سازگار، ساختاریافته و میان‌کنش‌پذیردر سطح بین‌المللی طراحی شده و می‌کوشد زیرساختی نوین برای فهرست‌نویسی مبتنی بر موجودیت فراهم آورد.

وی افزود: در نشست کارگروه بازبینی ISBD که در تاریخ ۱۷ مارس ۲۰۲۵ در شهر آتن برگزار شد، محورهای اصلی زیر مورد بررسی قرار گرفت:

• تأیید نهایی نسخه نخست ISBDM پس از دریافت نظرات کمیته استانداردسازی
• برنامه‌ریزی برای آغاز فاز دوم ISBD با هدف تطبیق کامل با مدل مفهومی LRM در تابستان یا پاییز ۲۰۲۵
• تأکید بر ضرورت تدوین راهنما برای بارگذاری، به‌روزرسانی و ترجمه مجموعه عناصر ISBD و ISBDM
• طرح موضوع نگاشت UNIMARC به ISBDM/LRM در جلسه مشترک با CoS و اشاره به اهمیت آن در فعالیت‌های جدید کمیته UNIMARC

نسخه منتشرشده ISBDM به‌گونه‌ای طراحی شده است که قابلیت استفاده مستقل در محیط‌های فهرست‌نویسی موجودیت‌محور را داشته باشد و در عین حال، بتواند در کنار سایر پیاده‌سازی‌های کامل یا جزئی مدل LRM نیز به کار رود. فراداده‌های حاصل از این استاندارد با ساختارهای RDF، XML، JSON و Turtle قابل استفاده بوده و قابلیت میان‌کنش‌پذیری (interoperability) بالایی با سایر استانداردهای کتابشناختی نظیر RDA، MARC21 و UNIMARC دارند.

داریان ادامه داد: از منظر فنی، ISBDM از دو نوع کاربرد اصلی پشتیبانی می‌کند:

۱ کاربرد در داده‌های باز پیوندی (Linked Open Data)

۲ کاربرد در پایگاه‌های داده رابطه‌ای (Relational Databases)

همچنین، ساختار عناصر ISBDM امکان بازیابی اطلاعات از طریق نمایه‌سازی واژگان کلیدی، مرور، نقاط دسترسی و پیوندهای معنایی میان موجودیت‌ها را فراهم می‌سازد.

عضو کارگروه بازبینی ISBD توضیخ داد: در ISBDM،«فرض جهان باز (Open World Assumption) » پذیرفته شده است؛ به این معنا که نبود یک مقدار در توصیف، الزاماً به‌معنای نامعتبر بودن یا ناشناخته بودن آن نیست و می‌توان آن را در زمان مناسب به توصیف افزود.

او گفت: سایت رسمی ISBDM شامل فایل کامل سند، مجموعه عناصر توصیفی، نام- فضاهای RDF، قالب‌های فنی قابل استفاده، و نمونه‌های واقعی از نمودهای کتابشناختی است که همگی برای پژوهشگران، کتابداران، فهرستنویسان و توسعه‌دهندگان نرم‌افزارهای کتابخانه‌ای قابل بهره‌برداری هستند.

اکبری داریان که عضو کمیته دائمی UNIMARC نیز هست، در پایان افزود: «این تحولات در حاشیه سمپوزیوم استانداردهای کتابشناختی IFLA که در روزهای ۱۷ و ۱۸ مارس ۲۰۲۵ در شهر آتن برگزار شد، مورد بحث و تبادل‌نظر قرار گرفت. در این نشست، اعضای گروه‌های تخصصی از جمله کارگروه ISBD ، کمیته UNIMARC و نمایندگان METATEC حضور داشتند و پیرامون تطبیق استانداردها، نگاشت میان مدل‌ها، و آینده فهرست‌نویسی موجودیت‌محور گفتگو شد. این سمپوزیوم یکی از رویدادهای کلیدی سال جاری در حوزه تحول استانداردهای داده‌ای در کتابخانه‌ها به‌شمار می‌رود.

لازم به ذکر است که هیچ نماینده‌ای از ایران در این سمپوزیوم حضور نداشت.