آموزش محیط‌زیست چیست؟

(لیزنا: باشگاه اطلاعات سبز): یکی از مهم ترین عوامل آلودگی و تخریب محیط زیست، عدم آگاهی جامعه نسبت به مسائل زیست محیطی است. اهمیت آموزش محیط زیست سبب شده است تا در بسیاری از کنفرانس های ملی و بین المللی برگزار شده در سال های اخیر، مانند کنفرانس استوکهلم، بلگراد، تفلیس و ریو به آن پرداخته شود1.

آموزش محیط‌زیست فرایندی است که به افراد کمک می‌کند تا با بررسی مشکلات زیست‌محیطی و مشارکت در حل آن‌ها با انجام اقداماتی نقش خود را در جهت بهبود محیط‌زیست ایفا کنند. که درنتیجه منجر به درک عمیق‌تر از مشکلات زیست‌محیطی و ایجاد مهارت‌های لازم را برای تصمیم‌گیری‌های آگاهانه و مسئولانه می‌شود2.

مهم ترین هدف آموزش محیط زیست، افزایش آگاهی مردم نسبت به محیط زیست و به کاربستن اطلاعات زیست محیطی در جهت بهبود آن است. از مهم ترین اهداف کلی آموزش محیط زیست خواهیم پرداخت:

--بهبود کیفیت محیط زیست

--ایجاد آگاهی جامعه در مورد مسائل زیست محیطی و گفتگو پیرامون آن

--ایجاد فضایی برای مشارکت مردم در تصمیم گیری و پرورش توانایی های ارزیابی برنامه های توسعه ای در آنها

همانطور که گفته شد، فرایند آموزش محیط زیست تنها به کسب آگاهی منفعلانه محدود نمی شود، بلکه آگاهی مد نظر در این آموزش ها در جهت ایجاد حس مسئولیت و مشارکت افراد برای بهبود محیط زیست است. برای رسیدن به مقصود آموزش محیط زیست، 5 هدف فرعی زیر مورد توجه هستند:

1.آگاهی: کسب آگاهی و حساسیت نسبت به محیط زیست و مشکلات وابسته به آن

2.دانش: به دست آوردن تجربه های مختلف و درک مفاهیم اصلی محیط زیست و مشکلات مربوط به آن.

3.بینش: به دست آوردن مجموعه ای از ارزش ها و احساس نگرانی برای محیط زیست و انگیزه برای شرکت فعالانه در بهبود و حفاظت از محیط زیست.

4.مهارت: کسب مهارت برای شناسایی و حل مشکلات زیست محیطی.

5.مشارکت: ایجاد گروه های اجتماعی و فعالیت های انفرادی برای ایجاد فرصت مشارکت فعالانه در تمام سطوح در جهت حل مشکلات زیست محیطی3.

همانگونه که در بخشی از اصول راهنمای آموزش محیط زیست در کنفرانس استوکهلم نیز اشاره شده است توجه به مشکلات محلی در هنگام آموزش محیط زیست اهمیت زیادی دارد. در بخشی از این متن آمده است که «آموزش محیط زیست باید با در نظرگرفتن مناسب ترین موقعیت ها و موضوعات زیست محیطی محلی شروع و به طرف موضوعات و موقعیت هایی با گستردگی ملی، منطقه ای و جهانی پیش رود ...» این به آن معناست که نهاد هایی که وظیفه آموزش محیط زیست را برعهده دارند باید ابتدا توجه خود را بر مشکلات زیست محیطی محلی معطوف کنند4.

همچنین در بخش دیگری از این متن آمده است که «آموزش محیط زیست باید فرایندی در تمامی مراحل زندگی باشد». بنابراین این فرایند در تمامی سنین و همچنین در محیط های مختلفی مانند مدرسه و کتابخانه باید انجام شود. آموزش یکی از کهن ترین نقش ها و کارکرد های کتابداران در جامعه بوده است. فدراسیون بین المللی انجمن ها و موسسات کتابداری (ایفلا) نیز در بیانیه ای در گلاسگو (24 اگوست 2002) بر اهمیت حمایت کتابخانه ها و کتابداران از توسعه پایدار و اهمیت آموزش به شکل های مختلف تاکید دارد. در این بیانیه از خدمات کتابداری به عنوان دروازه هایی به سوی دانش و فرهنگ یاد شده است. همچنین این خدمات به مردم در بهبود مهارت های اجتماعی و آموزشی در یک جامعه اطلاعاتی و برای مشارکت پایدار در دموکراسی کمک می کنند5.

آموزش محیط زیست، یکی از مهم ترین راهکار های بهبود وضعیت زیست محیطی در جامعه به شمار می رود. این آموزش با هدف افزایش آگاهی های جامعه نسبت به محیط زیست و مشکلات آن و همچنین مشارکت افراد در کمک به حل مشکلات زیست محیطی انجام می شود. کتابخانه ها و به خصوص کتابخانه های عمومی، به عنوان نهاد های اجتماعی که در فرایند آموزش و کمک به دسترسی به اطلاعات نقش موثری ایفا می کنند، می توانند به نهادینه شدن آموزش های محیط زیست در جامعه کمک کنند.

 -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

1.     رمضانی قوام‌آبادی، محمدحسین (1391). بررسی راهبردی آموزش حفاظت از محیط‌زیست در ایران: ضرورت‌ها و تنگناها. فصلنامه راهبرد، (21)65, 233-257.

2.     What is Environmental Education? | US EPA. (2017). US EPA. Retrieved 23 December 2017, from https://www.epa.gov/education/what-environmental-education

3.     Lagarto, S. (2017). Environmental education. Slideshare.net. Retrieved 23 December 2017, from https://www.slideshare.net/stephanielagarto_07/environmental-education-15310595?qid=f5b18a2f-34da-4655-9f74-465fee0e8c95&v=&b=&from_search=1

4.     محمودی، حسین و ویسی، هادی. (1384). ترویج و آموزش محیط زیست رهیافتی در حفاظت اصولی از محیط زیست. فصلنامه علمی-پژوهشی علوم محیطی، 3(2)، 57-64.

5.     عرفان منش، محمدامین، و حسینی، الهه (1393). نقش کتابخانه‌ها در توسعه پایدار. فصلنامه داخلی کنسرسیوم محتوای ملی، 15, 14-22.