داخلی
»مطالب کتابداری
»سخن هفته
لیزنا: ملیحه درخوش، دانشجوی دکتری علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه فردوسی مشهد و مسئول بخش فهرستنویسی کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران:سالهاست که رابطه دانشگاه و صنعت به عنوان راهی برای تلفیق دانش و فن مورد حمایت قرار می‌گیرد. برای دستیابی به تبادل بهینه دانش و فن، این مسأله از دیدگاه‌های مختلف قابل بررسی است. یکی از مبانی این کار، ارتقاء دانش اهل فن است. این مبنا اگرچه به نظر ساده می‌آید اما در عمل، مستلزم برنامه‌ریزی، تبادل نظر و راهکارهای انتقال و افزایش دانش در حوزه صنعت است. علم اطلاعات و دانش‌شناسی نیز از بحث تبادل دانش و فن مستثنا نیست و سازماندهی اطلاعات و دانش به عنوان بخش مهمی از این علم، چالش‌های خاص خود را دارد.
حوزه سازماندهی دانش نه تنها در ایران، بلکه در تمامی کشورهایی که در جهت دستیابی به گام‌های نو در علم اطلاعات و دانش‌شناسی گام بر می‌دارند، دوران گذار خود را سپری می‌کند؛ البته واضح است که کیفیت و کمیت این گذار و راهی که تا به حال پیموده شده متفاوت است. جامعه کتابداری ایران با توجه به شواهدی که از عناوین مقالات و پایان‌نامه‌ها بر می‌آید، یکی از کشورهایی است که در عرصه تحول گام نهاده است. اگر نگاهی به پیشینه فعالیت‌های تحقیقاتی سازماندهی اطلاعات و سپس سازماندهی دانش در ایران بیاندازیم، متوجه می‌شویم که این حرکت از ابتدا پویا و با کیفیت دنبال شده است و ادامه دارد. در این حرکت پویا، می‌توان از دو گروه نام برد که دوشادوش هم فعالیت کرده‌اند. هر یک با وظایفی متفاوت و دیدگاه‌هایی مبتنی بر نوع فعالیت خود. گروه اول، محققان، اعضای هیأت علمی و دانشجویان هستند که در عرصه پژوهش در زمینه سازماندهی اطلاعات و دانش فعال هستند. گروه دوم، کارشناسان سازماندهی اطلاعات و دانش هستند که در کتابخانه‌ها و مراکز تحقیقاتی، وظیفه سازماندهی دانش را بر عهده دارند. گروه اول برای پیشبرد تحقیقات خود به فعالیت گروه دوم، نظرات کارشناسانه و مبتنی بر کارکرد عملیاتی آنها نیاز دارد و گروه دوم برای انجام وظایف خود به آموزش و نتایج تحقیقات گروه اول. افرادی هم هستند که هم‌زمان در هر دو گروه حضور دارند.
سالهاست که فهرستنویسی و رده‌بندی، نمایه‌سازی، ایجاد و استفاده از ابزارهای سازماندهی، فراداده‌ها و ... در کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع‌رسانی مورد استفاده گروه دوم یعنی کارشناسان سازماندهی دانش قرار می‌گیرد اما هم‌اکنون سازماندهی دانش با طرح‌های فراداده‌ای جدید، قواعد آر دی ای، الگوهای مفهومی، وب معنایی، هستی‌شناسی‌ها و ... روبرو است. در سال‌های اخیر فاصله گروه اول و دوم در حال افزایش است. بیشتر افراد گروه اول با شتاب به سمت مسایل جدید می‌روند و مشغول نوشتن مقالات و پایان‌نامه‌ها هستند، کارگاه‌های آموزشی کوتاه مدت و در سطح دانشجویان و یا با هدف معرفی عرصه نوین سازماندهی برگزار می‌کنند. بیشتر افراد گروه دوم هم در چارچوب وظایف سازمانی خود برای سازماندهی منابع کتابخانه‌ها آسوده خاطر به دانستن قواعد پیشین هستند. دانشجویانی که وارد بازار کار می‌شوند، کمتر دارای مهارت به کارگیری تئوری‌هایی هستند که در دانشگاه فراگرفته‌اند. سازمان‌ها در کارورزی‌ها مجال آموزش کاربردی زیادی ندارند. در برخی موارد پتانسیل این آموزش وجود ندارد! گاهی دانشجو مبنای دانش مناسب را در دانشگاه فراهم نیاورده تا در بازار کار از آن استفاده کند. پس نسل جدید کارشناسان سازماندهی دانش هم نیاز به برنامه‌ریزی تئوری و عملی دارند.
کمتر پیش می‌آید کارشناسان برای گذراندن ساعات آموزش سالیانه، شانس حضور در کلاس‌های طولانی مدت سازماندهی دانش را داشته باشند. در سال‌های اخیر تا آنجا که اطلاع دارم، فقط در کتابخانه ملی و به واسطه زمینه فعالیت ملی این کتابخانه است که دوره‌های طولانی مدت آشنایی با قواعد جدید اجرا می‌شود که به طور حتم برای کارشناسان آن کتابخانه مورد استفاده قرار می‌گیرد.
حال می‌خواهم کمی پیش بینی کنم: در آینده‌ای نزدیک، منظورم کمتر از ده سال است، سازمان‌ها الزام به کارگیری قواعد و الگوهای جدید را می‌پذیرند. محققان سازماندهی دانش، تحقیقات‌شان را ادامه می‌دهند و برای به کارگیری سازماندهی نوین در کتابخانه‌ها طرح و برنامه می‌دهند، اما این مسأله که چه کسی باید آن را اجرا کند، تبدیل به چالش بزرگی خواهد شد. برای استفاده از قواعد و الگوهای جدید، چه کسی می‌تواند با شناخت کار کتابخانه‌ها، در برنامه‌ریزی‌ها نظر کاربردی دهد؟
پاسخ من، کارشناسان سازماندهی دانش است. گروهی که فاصله بسیار زیادی از آموزش هدفمند داشته است و حالا می‌خواهیم که تمام آنچه در سازماندهی نوین لازم است را اجرا نماید. در واقع، ما در کتابخانه‌هایمان سرمایه‌گذاری نکرده‌ایم که سودی نصیبمان شود. اینجاست که ما هم در تله عدم ارتباط دانشگاه و صنعت گرفتار می‌شویم!
در نشست سازماندهی دانش در سومین کنگره کتابداران به عوامل موثر بر فاصله میان محققان و کارشناسان سازماندهی دانش خواهیم پرداخت. در این نشست می خواهیم به سوالات و مواردی مانند آنچه در ادامه می‌آید، بپردازیم و خوشحال خواهیم شد اگر تجارب، راه حل‌ها، ایده‌ها، سوال‌ها، نظرات و پیشنهادات خود را با ما در میان بگذارید.
کمبود ارتباط موثر میان کارشناسان سازماندهی دانش در انواع کتابخانه با محققان و اعضای هیأت علمی
آشنایی کم کارشناسان حوزه سازماندهی با مسایل و استانداردهای جدید
آموزش سازماندهی دانش در انواع سازمان‌ها و کتابخانه‌ها
کیفیت کارورزی‌ها و نقش آنها در افزایش سطح دانش افراد شاغل در آینده
نقش محققان و مدرسان سازماندهی دانش در افزایش دانش کارشناسان در کتابخانه‌ها
راهکارهای مبتنی بر همکاری کارشناسان و محققان در زمینه سازماندهی دانش
ایده‌ها و تجارب عملیاتی در زمینه افزایش پتانسیل دانشی کارشناسان حوزه سازماندهی برای مواجهه با استفاده از استانداردهای جدید در آینده نزدیک
موانع موجود بر سر راه افزایش دانش کارشناسان حوزه سازماندهی دانش در سازمان‌ها
علاقه‌مندان می‌توانند برای کسب اطلاعات بیشتر در گروه تلگرامی نشست سازماندهی دانش سومین کنگره کتابداران https://t.me/joinchat/BZRsQ0QYC7QH_M--qmiMUQ عضو شوند.
درخوش، ملیحه. «چالش ارتقاء سطح دانش کارشناسان سازماندهی دانش». سخن هفته لیزنا، شماره ۳۴9، 16 مرداد ۱۳۹۶
مطلب خوب و تأمل برانگیز و درخور توجهی را مطرح کردید.
ممنون از مطلب اثربخش تان.