نشست «زیست‌فرهنگ در جهان شبکه‌ای آینده» برگزار شد

به گزارش لیزنا، جلسهٔ گفتگو و تأمل دربارهٔ «زیست‌فرهنگ در جهان شبکه‌ای آینده: سناریوهایی برای فرهنگ مکتوب و کتابخانه‌های عمومی» با همکاری نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور و پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات، سه‌شنبه ۲۴ تیرماه با سخنرانی محمدمهدی ذوالفقارزاده، عضو هیأت علمی دانشکدهٔ مدیریت دانشگاه تهران و مجری علمی طرح آینده‌نگاری کتابخانه‌های عمومی، سیدمجید مطهری‌نژاد، عضو هیأت علمی دانشکدهٔ فرهنگ و ارتباطات دانشگاه امام صادق علیه‌السلام و امیرهوشنگ حیدری، سرپرست گروه آینده‌اندیشی مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور به صورت مجازی برگزار شد.

در ابتدای این نشست داود حاصلی، رئیس گروه انتشارات و ارتباطات علمی نهاد کتابخانه‌های عمومی به بیان ضرورت و اهداف برگزاری این نشست پرداخت و گفت: جهان آینده را جهان شبکه‌ای تمام‌عیار دانسته‌اند که مجموعه‌ای به هم پیوسته از ویژگی‌های فرهنگی، در هم تنیده و چند وجهی است. در این جهان شبکه‌ای، تعامل تغییریابندۀ قدرت و سیاست و فناوری و ابزار نوین با بدن لذت-جو و جان و روان متأثر از فرهنگ و فکرت باعث پیدایش مقولهٔ زیست‌فرهنگ و تأمل بیشتر در ابعاد متفاوت فرهنگ شده است. در این میان، بویژه در عصر بحران و آمیختگی شبکه ها، نهادها و ارکان شبکهٔ فرهنگ مکتوب؛ یعنی پدیدآورندگان، ناشران، عرضه‌کنندگان، کتابخانه‌ها و خوانندگان به دنبال سناریوهایی مطلوب برای آیندهٔ خود در این شرایط هستند. در سلسله نشست‌هایی به جنبه های گوناگون این موضوع خواهیم پرداخت و اینک در حلقهٔ نخست، سازوکارهای ارتباط بین سیاست و تکنولوژی و روان را در فرهنگ کتبی ایران امروز و فردا بررسی می کنیم.

در ادامه سیدمجید مطهری‌نژاد، پژوهشگر حوزه زیست‌فرهنگ و آینده‌پژوهی فرهنگی و مذهبی، به بیان مباحثی دربارهٔ حرکت از زیست‌سیاست و زیست‌قدرت (سازوکار کنترل زیست بدن یا تن شهروندان با فناوری توسط قدرت و سیاست) به سمت زیست‌فرهنگ (اعمال اقتدار تکنولوژیک بر زیست روان مردم)، همچنین توصیف و تبیین چیستی فضای زیست‌فرهنگ، مؤلفه‌ها و کارکردهای آن و همچنین آثار اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی دوران زیست‌فرهنگ پرداخت.

این عضو هیأت علمی دانشکدهٔ فرهنگ و ارتباطات دانشگاه امام صادق(ع)، در بخش‌هایی از سخنان خود با اشاره به نظریات متفکرانی چون فوکو و کاستلز دربارهٔ زیست‌فرهنگ و جامعهٔ شبکه‌ای گفت: باور ما این است که نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور یکی از نهادهایی است که توانایی ارائه و عرضه اندیشهٔ صحیح و سالم را به جامعه دارد؛ از این جهت با توجه به عدم قطعیت‌ها و در عین اینکه به عنوان هماهنگ‌کننده حضور دارد، باید بتواند عناصر فرهنگی مطلوب خود را به صورت مناسب با جهان زیست‌شبکه‌ای ارائه کند.

بخش دیگری از این نشست به سخنان محمدمهدی ذوالفقارزاده، ‌ عضو هیأت علمی گروه مدیریت دولتی دانشکده مدیریت دانشگاه تهران اختصاص داشت که وی به بررسی ماهیت و کارکردهای آینده‌پژوهی، رخدادها و عدم قطعیت‌هایی که آیندهٔ فرهنگ مکتوب کتابخانه‌های عمومی را تحت تأثیر قرار می‌دهند، عمدتاً به تشریح  سناریوهای مطلوب و مرجح کتابخانه‌های عمومی پرداخت.

سرپرست گروه بین‌رشته‌ای فناوری و مجری علمی طرح آینده‌نگاری کتابخانه‌های عمومی در بخشی از سخنان خود گفت: کارکرد و ضرورت اصلی آینده‌پژوهی به دلیل تغییر و روند شتابان تحول در دنیا پدیدار شد. اما برخلاف تصور عموم کار آینده پژوهی این نیست که دقیقا مشخص کند در آینده چه اتفاقی رخ خواهد داد بلکه تنها با مطالعه مخروط آینده‌پژوهی (شامل آینده‌های ممکن، آینده‌های محتمل، آینده‌های مطلوب و آینده مرجح) و همچنین بررسی روندها و عدم قطعیت‌ها می‌توان به نتایجی مدبرانه دست یافت.

امیرهوشنگ حیدری، سرپرست گروه آینده‌اندیشی مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور نیز در بخش دیگری از این نشست به تشریح مصادیق زیست‌فرهنگ، تغییرات مهم جهانی و رویه‌هایی که این تغییرات در حوزه فرهنگ مکتوب و کتابخانه عمومی ایجاد می‌کند، پرداخت.

نایب رئیس انجمن آینده‌نگری ایران نیز در بخشی از سخنان خود گفت: تغییرات فرهنگ کتبی در گونه های سنتی و مجازی آن، پل میان کتاب و نشر و کتابخانه‌ با مقاصد آینده‌پژوهی را فراهم می کند. به عبارتی، در ساخت آینده کتاب و کتابخانه‌ از یک سو باید به تغییرات و از سوی دیگر به عدم قطعیت‌ها توجه کنیم. برای اینکه بتوانیم در دنیای شبکه‌ای سناریوهایی برای کتابخانه‌ها پیدا کنیم باید عدم قطعیت‌هایی را که در حوزه کتاب و نشر و کتابداری وجود دارد و همچنین روندهای آن را بشناسیم تا دچار غافلگیری استراتژیک و اجتماعی نشویم.

همچنین در پایان جلسه، دقایقی به پرسش و پاسخ اختصاص یافت و سخنرانان به پرسش‌های حاضران دانشور پیرامون مباحث مطرح‌شده، پاسخ دادند.