از نسخه خطی نفیس دیوان حافظ رونمایی شد

به گزارش لیزنا، آئین گرامیداشت روز حافظ و رونمایی از نسخه خطی نفیس و هنری قدیمی دیوان حافظ، متعلق به سه قرن گذشته، در آستانه روز بزرگداشت خواجه شمس‌الدین محمد بن بهاءالدین محمد حافظ شیرازی با حضور عصمت مؤمنی معاون کتابخانه ملی، محمدهادی ناصری مدیرکل حوزه ریاست، روابط عمومی و امور بین الملل، محمدهادی موسوی مدیرکل حراست، حسن انوری استاد برجسته و عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی، علي عاشورلو و غلامرضا امیرخانی مشاورین رئيس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، محمدحسن سمسار متخصص نسخه‌شناسی، عمادالدین شیخ‌الحکمایی مسئول کتابخانه و بخش کتیبه‌ها و اسناد مؤسسه باستان‌شناسی دانشگاه تهران، علی رواقی استاد ادبیات فارسی، مصحح و عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی، نوشاد رکنی عضو کمیته نسخ خطی سازمان اسناد و  کتابخانه ملی ایران و زهرا مدرسی سرپرست اداره كل كتاب هاي خطي و نادر، در تالار فرهنگ مرکز همایش های سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران برگزار  شد.

عصمت مؤمنی معاون کتابخانه ملی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران ضمن اشاره به اهتمام و تاکید رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در حفظ میراث مکتوب، گفت: بر همین اساس با تلاش های صورت گرفته ازسوی اداره کل حوزه ریاست، روابط عمومی و امور بین الملل سازمان و نیز اداره کل نسخ خطی و نادر، گام های ارزشمندی برای بسط و گسترش این میراث گران سنگ برداشته شد.

 واژه «عشق»250 بار در ابیات حافظ به کار رفته است

در ادامه حسن انوری استاد برجسته و عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی ضمن خوانش ابیات متعدد از غزلیات حافظ گفت: معاصران حافظ شیرازی نیز به سخنوری او اذعان داشته اند.

وی افزود: خواجه شمس‌الدین محمد بن بهاءالدین محمد حافظ شیرازی، دیوان اشعار خود را گردآوری نکرد و پس از درگذشت او، شمس‌الدّین محمّد گلندام یکی از دوستان و نزدیکان حافظ، اشعار او را جمع آوری و گردآوری کرد، او همچنین مقدمه ای بر دیوان اشعار حافظ نوشته است.

انوری ادامه داد: حافظ بهترین کلمات را از زبان فارسی بیرون کشیده و برای بیان مقصود خود بکار برده است، در این باره می توان به کلماتی چون «دُرّ» و «گوهر» اشاره کرد. هدف و قصد حافظ گفتن کلام به بهترین صورت ممکن است. بر همین اساس ممکن است در دیوان حافظ تناقض هایی بنظر خواننده بیاید؛ چراکه او نمی خواهد یک نوع نگرش و فکر را به مردم تزریق کند.

عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی به برخی از تناقض های موجود در ابیات این شاعر اشاره کرد و گفت: او در جایی می گوید «حافظم در مجلسی دُردی‌کشم در محفلی/بنگر این شوخی که چون با خلق، صنعت می‌کنم»، همچنین حافظ ابیاتی را در زمینه اشاعره و معتزله آورده است. برخی با بررسی اشعار حافظ می گویند او جبری است، اما در جایی او حداکثر اختیار را با اشعار خود به تصویر در آورده است.

وی یادآور شد: اینکه حافظ را عارف می دانند، تنها مربوط به عصر حاضر نیست، در گذشته نیز برای دیوان او شرح عرفانی آورده اند. اما با توجه به ابیاتی که از او به جای مانده، حافظ این موضوع را رد می کند.

به گفته انوری، نمی توان گفت که حافظ از نظر فکری مانند فلاسفه فکری سامانمند دارد، چراکه هرچه را که گفته ضد آن را هم آورده است. البته مواردی غیر آن وجود دارد. در این زمینه می توان به «عشق» اشاره کرد؛ او 250 مرتبه کلمه عشق را به کار برده است؛ عشق بهترین و ناب ترین فکر حافظ بوده است، برخی مربوط به ذات الهی، برخی عشق زمینی است،‌ اما معشوقِ بیشتر این ابیات مشخص نیست.

این استاد برجسته در ادامه سخنان خود با طرح این پرسش که حافظ برای مردم و جهان امروز چه پیامی دارد، گفت: او پرورده قرن هشتم است و ما امروز در قرن پانزدهم به سر می بریم. بر همین اساس مسائلی که امروزه وجود دارد، حتی به مخیله این شاعر نیز خطور نکرده است. بر همین اساس نمی توان راه حلی را در این زمینه از حافظ انتظار داشت.

وی تصریح کرد: امروز می گوییم باید با عقلانیت زندگی کنیم (عقل جمعی که از تجمیع شعور جمعی به دست می آید) اما حافظ می گوید «نهادم عقل را ره توشه از می/ز شهر هستیش کردم روانه»؛ اما با این تفاسیر می توان از حافظ، سعدی و ... نکاتی را به دست آورد که امروز نیز همچنان کارایی دارد، ازجمله می توان از عشق برای ساختن خود، خانواده و جامعه استفاده کرد.

به کار رفتن 92 مجلس تصویر در نسخه خطی نفیس و قدیمی دیوان حافظ

در ادامه نوشاد رکنی نسخه شناس و عضو کمیته نسخ خطی سازمان اسناد و  کتابخانه ملی ایران ضمن تشریح فرآیند خرید نسخه خطی نفیس دیوان حافظ گفت: این نسخه در مقایسه با سایر نسخ خطی ویژگی های منحصر بفردی داشت، عموماً تعداد مجالس تصاویر دیوان های حافظ زیاد نیست، در حالی که این نسخه 92 مجلس تصویر داشت و با تذهیب های خاص به سبک هندی و جلد نفیس آراسته شده بود.

وی تنوع در استفاده از گل ها را دیگر ویژگی این نسخه قدیمی برشمرد و افزود: کاغذ این نسخه قدیمی ترمه هندی است و این نوع کاغذ معمولاً به مرور زمان آسیب و صدمه می بیند، اما این نسخه هیچ صدمه ای ندیده است و این مهم بیانگر نگهداری درست این اثر قدیمی است. در همین زمینه فرصت برای پژوهشگران به منظور پژوهش درباره ابعاد مختلف این نسخه قدیمی در کتابخانه ملی ایران مهیا است.

در پایان این مراسم با حضور اساتید برجسته و مسئولان حاضر، از نسخه قدیمی دیوان حافظ متعلق به سه قرن گذشته رونمایی شد.

 لازم به توضیح است: نسخه قدیمی دیوان حافظ دارای 322 برگ و هر برگ با 12 سطر (48*95م‌م) به خط نستعلیق و به شیوه دو ستونی و در برخی برگ ها به شیوه مورّب نویسی کتابت شده است.