معرفی نظام رتبه بندی AFR

دکتر جعفر مهراد استاد پیشکسوت دانشگاه شیراز در گفتگو با لیزنا گفت: رتبه بندی دانشگاه ها، راهی است برای معرفی و شناخت برترین موسسات آموزش عالی جهان، که براساس معیارها و شاخص های هر سیستم رتبه بندی نتایج آن ها از یکدیگر متفاوت می باشد. برخی از این سیستم ها، موسسات را در درون یک کشور (مانند AFR که  هم اکنون آن را معرفی می کنیم) و بعضی دیگر، دانشگاه ها و مراکز علمی را در سراسر جهان رتبه‌بندی می کنند. نظام های شانگهای، تایمز، کیواس، آی اس سی، و  یواس نیوز و ورلد ریپورت از رتبه بندی های مهم جهانی اند.

وی ادامه داد: رتبه بندی ها معمولا توسط مجلات، روزنامه ها، وب سایت ها، دولت ها یا مراکز علمی انجام می شود. علاوه‌بر رتبه بندی کل موسسات، هدف رتبه‌بندی ممکن است برنامه ها، گروه های آموزشی و دانشکده ها باشد. برخی از رتبه بندی ها برتری در تحقیقات، روش پذیرش و گزینش دانشجو، و موفقیت دانشجویان را در نظر می گیرند. رتبه‌بندی ها همچنین ممکن است ترکیبات مختلفی از ملاک ها مانند تخصص یا خبرگی در یک حوزه خاص، تعداد برندگان جوایز، بین المللی سازی، اشتغال دانشجویان، ارتباط با صنعت، شهرت تاریخی و معیارهای دیگر را در نظر گیرند.

دکتر مهراد افزود: نظامی که اکنون معرفی آن را در زیر می بینیم Australian Financial Review (AFR) نام دارد که دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی استرالیا را رتبه‌بندی می کند. صاحب امتیاز آن Nine Publishing است. این روزنامه از سال ١٩۵١ به طور پیوسته منتشر می شود. ملاک هایی در AFR وجود دارد که متفاوت از معیارها و شاخص های موجود در نظام های رتبه بندی بین المللی است.

وی در ادامه بیان کرد: رتبه‌بندی AFR در اصل بر دو ماموریت اساسی دانشگاه ها تمرکز دارد: آموزش و پژوهش، مأموریتی که در تمام موسسات آموزش عالی جهان مورد توجه است. به گفته AFR، نظام های رتبه بندی بین المللی به داده های عینی درباره آموزش عالی دسترسی‌های محدود دارند. این رتبه بندی برای اولین بار است که در استرالیا مفاهیم سنتی مانند «تحقیق» و «شهرت»را در کنار معیارهای مهمی چون «رضایت» و «برابری دانشجویان» مورد توجه قرار داده است.

دکتر مهراد گفت: رتبه‌بندی AFR عملکرد دانشگاه ها را براساس پنج ملاک ارزیابی می کند: رضایت دانشجویان، عملکرد پژوهشی، شهرت جهانی، تاثیر شغلی و عدالت و دسترسی. بدین ترتیب این نظام رتبه بندی می کوشد تصویر کامل تری را برای دانشجویان، والدین، کسب و کارها، دولت و جامعه فراهم آورد. تمام دانشجویان، اعم از داخلی یا بین المللی، اکنون با داشتن اطلاعات اضافی معتبر می توانند دانشگاه مطلوب و مورد توجه خود را از طریق این رتبه بندی انتخاب کنند.

به گفته دکتر مهراد این رتبه بندی از داده های در دسترس عموم درباره عدالت، رضایت دانشجویان، پژوهش و نتایج شغلی استفاده می کند. بعلاوه، استفاده از وب سایت های بین المللی پیرامون انتشارات پژوهشی مانند اسکوپوس و کلارینت انالیتیکس و رتبه‌بندی شهرت از نظام هایی مانند تایمز و کیو اس در دستور کار این سیستم رتبه‌بندی قرار دارد. رتبه‌بندی AFR، به جای ارزیابی دانشکده ها یا دوره‌های آموزشی، هر دانشگاه را به عنوان یک کل ارزیابی می کند. بر اساس این نظام، اطلاعات دوره-محور برای دانشجویانی که مایل به تحصیل در یک حوزه خاص یا مایل به کسب مدرک حرفه ای هستند، مهم می باشد. دولت استرالیا درباره دوره های تحصیلی اطلاعات دقیق تری را در وب سایت ComparEd ارایه می دهد. 

وی افزود: در استرالیا دانشگاه ها بودجه های پیچیده ای دارند که از دانشجویان داخلی و خارجی، دولت و صنایع کسب می شود. روش شناسی این سیستم رتبه‌بندی بهره‌وری را اندازه گیری نمی کند، اما به دنبال ارزیابی نتایج است. برای مثال، درآمد های حاصل از تحقیقات مشترک معیاری است برای اندازه گیری تحقیقات دانشگاهی که در خدمت جامعه استرالیایی است.

 موسس ISC ادامه دارد: این سیستم براین باور است که عملکرد دانشگاه ها را می توان براساس «حجم» و «کیفیت» اندازه گیری کرد. این رتبه بندی هر دو مولفه را در نظر دارد. بنابراین، در این نظام، موسسات کوچک تر ارزیابی مطلوب و موسسات بزرگ تر ممکن است اثربخشی بیشتری داشته باشند. بعلاوه، عملکرد دانشگاه ها تحت تاثیر تاریخ و موقعیت نیز قرار دارد. موسسات قدیمی تر به طور کلی در مکان های مرکزی شهر ها قرار داشته و فارغ‌التحصیلان بیشتری دارند. در مقابل، موسسات جدیدتر می توانند در انطباق با فناوری های به سرعت در حال تغییر، انعطاف پذیر تر باشند و در زمینه های جدید سرمایه گذاری کرده و بیشتر بر نیاز دانشجویان و شرکای تحقیقاتی تمرکز کنند. 

دکتر مهراد در ادامه گفت: در ارتباط با هر دانشگاه، رتبه‌بندی AFR از ٢٠۵ «نقطه داده» استفاده و آنگاه این داده ها را در درون ۵٧ معیار عملکرد دانشگاه پردازش می کند. در هر پنج ملاک، حداکثر تعداد معیار های مورد استفاده ٢٠ و حداقل آن ها شش می باشد. به گفته دکتر مهراد نکته مهم دیگری که در این رتبه بندی اهمیت دارد این که فرآیند های آماری استاندارد منجر به معیارهایی می شود که در تمام دانشگاه ها قابل مقایسه اند. سپس، برای تعیین نمره هر یک از ملاک ها، معیارهای حاضر با وزن های تعیین شده ترکیب می شوند.

وی افزود: طبق این رتبه بندی، دانشگاه ها سالانه حداقل باید ۵٠٠ فارغ‌التحصیل داخلی داشته تا بتوانند در این رتبه بندی شرکت کنند. در حال حاضر، تعداد دانشگاه هایی که این ضوابط را برآورده ساخته است به ۴٠ دانشگاه می رسد.

موسس ISC  گفت: وزن دهی معیار ها در داخل هر ملاک توسط روابط بین معیار های آن ملاک تعیین می شود. این روابط در درون هر ملاک تماما به طور مثبت هم راستا می شوند، گرچه برخی از آن ها به معیارهای دیگری نزدیک تر هستند. این روش نشان می دهد که این معیارها تا چه اندازه بازتاب دهنده نام ملاک می باشند.

دکتر مهراد در پایان افزود: بهینه سازی شاخص‌های رتبه بندی در جاهایی مانند وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و یا در موسسه ISC  علاوه بر توجه به شاخص های بومی، مستلزم مطالعه و کسب اطلاعات اضافی از سیستم های رتبه‌بندی کشوری و بین المللی است. در این سیستم ها، تعیین زمینه های شاخص ها متنوع و زیاد است. انتخاب مناسب ترین انواع شاخص ها کاری است که نتایج ارزیابی مثبتی را به بار خواهد آورد.