معرفی کتاب درآمدی بر بازاریابی کتابخانه

در حوزه بازاریابی کتابخانه کتاب‌های زیادی در دنیا منتشر شده است که البته تعداد کمی از آن‌ها به فارسی ترجمه شده‌اند. زمانی که برای موضوع پایان‌نامه‌ام کتاب‌های فارسی این حوزه را بررسی می‌کردم، کتاب درآمدی بر بازاریابی کتابخانه را دیدم که متاسفانه نتوانستم در هیچ‌کدام از کتاب‌فروشی‌های تهران پیدا کنم. ایمیلی به مترجم کتاب زدم و متوجه شدم که کتاب تنها در کتاب‌فروشی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان موجود است. خوشبختانه از آنجایی‌که هرماه به اصفهان سفر می‌کنم توانستم این کتاب ارزشمند را تهیه کنم و جالب آن‌که چون زحمت زیادی رسیدن به این کتاب کشیده بودم، بی‌اختیار دو نسخه از آن را خریداری کردم! اما زمانی که کتاب را خواندم حسرتم چند برابر شد که چرا زودتر این کتاب ارزشمند را نخواندم و چرا چنین کتابی که به‌خوبی هم ترجمه شده، نباید به سهولت در اختیار علاقه‌مندان قرار گیرد. از همین‌رو تصمیم گرفتم تا در این مطلب کوتاه به معرفی این کتاب مفید در حوزه بازاریابی کتابخانه بپردازم.

آشنایی با نویسنده کتاب

زوزانا هلینسکی کتابدار و مشاور متخصص در ارائه خدمات به کتابخانه‌ها است. او همچنین دارای تجربه گسترده در تجارت بین‌المللی است. هلینسکی دارای مدرک کارشناسی تاریخ و لغت‌شناسی و کارشناسی ارشد کتابداری و علوم اطلاعات است.

معرفی کلی فصل‌های کتاب

کتاب حاضر در پنج فصل تألیف شده است. فصل اول کتاب مقدمه‌ای کوتاه است که به اهمیت و ضرورت بازاریابی می‌پردازد. اینکه هنوز هم برخی از کتابداران، بازاریابی کتابخانه را امری فوق‌برنامه و غیرضروری می‌دانند و شاید خلاصه این فصل همان جمله اول آن است:

Not marketing your activities is like standing in a dark corner and winking at a girl. You know what you are doing but nobody else does. (Anon.)

فصل دوم کتاب با عنوان «چرا پرداختن به بازاریابی اهمیت دارد؟» هم به‌طور مفصل به اهمیت بازاریابی در کتابخانه‌ها می‌پردازد. نویسنده معتقد است که این دیدگاه که «یک خدمت یا محصول مطلوب به بازاریابی نیاز ندارد» دیدگاهی اشتباه اما رایج در بین افراد است، درحالی‌که باکیفیت‌ترین و بهترین شرکت‌ها و سازمان‌ها بیش از 50 درصد از هزینه‌های خود را به تبلیغ و بازاریابی محصولات و خدماتشان اختصاص می‌دهند. همچنین تجربه نشان می‌دهد که بودجه و کمبود زمان، دو مانع بازاریابی در کتابخانه‌ها هستند که هلینسکی معتقد است که با کاهش فعالیت‌ها و خدمات غیرضروری کتابخانه  می‌توان زمان و بودجه لازم برای انجام فعالیت‌های بازاریابی را فراهم کرد.

«ما همگی بر این باوریم که وظیفه‌ای بااهمیت، ارزشمند و هدفمند انجام می‌دهیم. اما آیا مشتریان نیز از این امر آگاه‌اند؟ آیا ما این امر را به نحوی مؤثر، کامل و جامع به آن‌ها ابلاغ کرده‌ایم؟ (ص22).»

فصل سوم کتاب به معرفی ابزارهای تجزیه و تحلیل موردنیاز برای بازاریابی کتابخانه می‌پردازد. در این فصل ابزارهایی نظیر سوات، پنج نیروی تحلیل پورتر و همچنین استراتژی و راهبرد های بازاریابی نظیر ماتریس بوستون، ماتریس انسف و چهار پی  توضیح داده‌شده‌اند.

فصل چهارم کتاب با عنوان «بازاریابی در عمل» بازاریابی کتابخانه را به دودسته تقسیم می‌کند: بازاریابی سازمان مادر و بازاریابی کاربر. بسیاری از ما زمانی که بحث از بازاریابی به میان می‌آید، بازاریابی برای کاربران در ذهنمان شکل می‌گیرد درحالی‌که به عقیده هلینسکی بازاریابی برای سازمان مادر به همان اندازه اهمیت دارد چراکه «ما نمی‌توانم صرفاً به دفتر رئیس دانشگاه برویم و به او بگویم: ببین! ما خیلی خوب هستیم. به ما پول بیشتری بده! (ص78)» و بازاریابی سازمان مادر به ما کمک می‌کند تا برای گرفتن بودجه بیشتر یا جلوگیری از کاهش آن دست‌خالی نباشیم. در این فصل همچنین موضوعاتی همچون استفاده از فناوری‌های جدید در بازاریابی کتابخانه، تجهیزات و طراحی داخلی کتابخانه، بروشور، نمایشگاه کتاب و... مورد بحث قرار گرفته است.

فصل پنجم و پایانی کتاب به مبحث همکاری‌های کتابخانه با ناشران و کارگزاران برای بازاریابی کتابخانه می‌پردازد و معتقد است که کتابداران می‌تواند در این راه از پتانسیل‌های این شرکت‌ها کمک بگیرند. در این فصل پیشنهاد‌هایی درزمینه‌ی همکاری کتابخانه‌ها با برخی از ناشران نظیر الزویر و همچنین مثال‌هایی نیز از این همکاری‌ها ارائه ‌شده است.

کلام آخر

کتاب درآمدی بر بازاریابی کتابخانه تلاش کرده است تا به زبان ساده و روان بازاریابی کتابخانه و اهمیت آن را برای کتابداران بیان کند. این کتاب یک کتاب علمی و دارای مفاهیم و تعاریف بسیار نیست، اما خواندن آن از آن‌جهت اهمیت دارد که توانسته است به بسیاری از چالش‌های کتابداران پیرامون بازاریابی کتابخانه پاسخ دهد. به عبارت دیگر نویسنده که خود فردی دارای تجربه درزمینه‌ی بازاریابی کتابخانه نیز هست با در نظر گرفتن نوع تفکر بسیاری از کتابداران در حوزه بازاریابی سعی کرده است تا ذهنیتی جدید و مثبت را نسبت به بازاریابی کتابخانه در ذهن آن‌ها ایجاد کند. خواندن این کتاب برای همه کتابدارانی که درگیر ارائه خدمات و طراحی رویدادهای آموزشی و فرهنگی برای کاربران هستند مفید خواهد بود می‌تواند در راستای بازاریابی خدمات کتابخانه، راهگشا باشد.

مشخصات کتاب

هلینسکی، زوزانا. درآمدی بر بازاریابی کتابخانه/ مترجمان نیره‌السادات سلیمان‌زاده نجفی، رضوان اجاقی؛ ویراستار حسن اشرف‌ریزی. اصفهان: دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی استان اصفهان، 1392.

درباره نویسنده این متن:

ایمان نریمانی هستم، کارشناس ارشد علم اطلاعات و دانش‌شناسی و کتابدار کتابخانه عمومی.