دومین نشست تخصصی کتاب شناسی مطالعات خاورمیانه برگزار شد

 به گزارش خبرنگار لیزنا، سید عبدالامیر نبوی، عضو هیئت علمی پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی در این نشست گفت: با مرور بر آثار ترجمه و تالیفی درباره جنبش های اسلامی در خاورمیانه به خوبی می بینیم که تعداد انها طی سالهای اخیر هم در حوزه تالیف و هم در حوزه ترجمه افزایش چشم گیری پیدا کرده است و علاوه بر ناشرانی که به ناشران دولتی یا دانشگاهی معروف هستند بخشی از ناشران خصوصی هم به این موضوع علاقمند بوده اند و آثاری را در این زمینه منتشر کرده اند.

وی ادامه داد: لذا خوشبختانه ما طی یک دهه اخیر با تنوعی از آثار و دیدگاه ها در این زمینه روبه رو هستیم و خوانندگان می توانند در این حوزه اطلاعات و تحلیل های دقیق تر، مناسب تر و بیشتری را به دست بیاورند.

رشد کتاب ها با موضوع جنبش های اسلامی در پی افزایش آگاهی های عمومی

به گفته نبوی، نکته بعد درباره عمده آثاری است که تا حدود یک دهه پیش در مورد جنبش های اسلامی خاورمیانه منتشر شده بود و به غیر از اینکه تعدادشان کم بود بیشتر به شکل تکست بوک کتاب درسی دانشگاهی بوده است.

وی افزود: در رشته علوم سیاسی هم در دوره کارشناسی و هم در دوره کارشناسی ارشد یک درس دو تا سه واحدی درباره جنبش های اسلامی داریم ضمن اینکه درخلال برخی دروس دیگر معمولا مسئله اسلام سیاسی و جنبش های اسلامی مطرح می شود مانند درس سیاست حکومت در خاورمیانه در دوره کارشناسی.

عضو هیئت علمی پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی بیان کرد: تا حدود یک دهه پیش بیشتر کتابهای که در این حوزه تالیف و ترجمه می شد در واقع پاسخی به نیاز دانشجویان رشته علوم سیاسی در دوره های کارشناسی و کارشناسی ارشد بود که بتوانند منابعی را برای مطالعه داشته باشند اما در سال های اخیر به دلیل افزایش آگاهی های عمومی و شدت گرفتن تحولات خاورمیانه ما شاهد رشد آثاری در این حوزه باشیم که مخاطب خودشان را صرفا جامعه دانشگاهی و دانشجویان مشخص نکرده اند و بلکه مخاطب عام را مورد توجه قرار داده اند که این یک اتفاق مثبت است.

وی تصریح کرد: عمده کتابهایی که تا یک دهه پیش در اختیار داشتیم منحصر به چند عنوان اغلب ترجمه ای می شد که با وجود داده های قدیمی، اما مرتبا بازنشر می شد مثلا کتاب «پیامبر و فرعون» ترجمه احمدی.

وی در ادامه با اشاره به اینکه در گذشته عموم کتابهایی که در اختیار داشتیم ترجمه بوده است برای رشد کتابهای تالیفی در دهه اخیر ابراز خوشحالی کرد.

ضعیف بودن جنبه نظری کتابهای تالیفی نقطه ضعف آنهاست

نبوی با اشاره به نقطه ضعف این کتابهای تالیفی عنوان کرد: ضعیف بودن جنبه نظری و کلی آنها نقطه ضعف است، در این کتاب ها عمدتا داده های خوب و جدید مورد توجه قرار گرفته اما نقطه ضعف بسیاری از آنها کمبود یا فقدان یک نظریه و یک تحلیل و یک نگاه تئوریک است لذا درهنگام مطالعه برخی از این کتاب ها گزارش های توصیفی و تاریخی خوبی هستند اما فاقد چارچوب نظری است که بتواند راهنمای گام های بعدی و آینده دست کم نزدیک باشد.

وی عنوان کرد: عمده کسانی که در حوزه جنبش های اسلامی قلم می زنند کمتر به سراغ اندیشه سیاسی این گروه ها می روند و این موضوع درواقع یکی از نقاط ضعفی است که خوشبختانه به تدریج در حال رفع شدن است.

نگاه گلنر درباره جامعه شناسی اسلام بهترین نظریه برای تبیین وضعیت خاورمیانه

در ادامه علی مرشدی زاده، عضو هیئت علمی دانشگاه شاهد به بررسی و معرفی یک کتاب در حوزه مطالعات خاورمیانه به نام «فراسوی اسلام، درکی جدید از خاورمیانه» نوشته سامی زبیده پرداخت و بیان کرد: نویسنده در مقدمه کتاب، نقطه ربط مقالاتش را روند قداست زدایی در سیاست خاورمیانه دانسته است.

وی اظهار داشت: تمرکز زبیده بر دین است و وی نگاه ارنست گلنر درباره جامعه شناسی اسلام را بهترین نظریه برای تبیین وضعیت خاورمیانه می‌داند.

به گفته وی، گلنر این نظریه را یک شکل بازسازی شده از نظریه ابن خلدون در نظر می گیرد.

مرشدی زاده در ادامه صحبت های خود به توصیف مفصلی از کتاب زبیده و بحث تنوع اسلام از نگاه او و همچنین نگاه ارنست گلنر در باب جامعه شناسی پرداخت.

به روزنبودن آثار خلیج فارس آسیب است

سپس سید جواد صالحی، عضو هیئت علمی شیراز در این نشست بیان کرد: خلیج فارس از منظر اثرات سلبی و ایجابی در نظم جهانی و نظام بین الملل دارای پیامدهای بسیار موثری بوده و هم در دوران جنگ سرد و هم در دوران پس از ان از موضع های مختلف مورد مطالعه قرار گرفته است.

وی ادامه داد: طبیعتا در بحث خلیج فارس ما با دو دسته نوشته های مکتوب مواجه هستیم اول نوشته های تالیفی که قلیل هستند و دوم مطالب ترجمه شده در این خصوص.

جواد صالحی هدفش را آسیب شناسی این آثار اعلام کرد و به نقاط ضعفی همچون به روز نبون آثار، نگاه تاریخی به موضوعات و فقدان جامعه نگری اشاره کرد.

توجه جدی به رشته مطالعات خاورمیانه بعد از دهه ۸۰

در پایان نیز صالح زمانی، پژوهشگر مطالعات خاورمیانه اظهار داشت: رشته مطالعات خاورمیانه، یک رشته نوپاست که بعد از دهه ۸۰ به طور جدی به آن توجه شد.

وی در طی صحبت هایش سوالی با مضمون« جایگاه دولت‌های خاورمیانه در حوزه مطالعات خاورمیانه» را مطرح کرد و پاسخش را در چگونگی سه وجه روند شکل گیری دولت، ماهیت دولت و روش حکوت کردن دولت دانست.

زمانی همچنین به معرفی چندین کتاب در این حوزه از جمله کتاب «اطلس تنش‌ها در خاورمیانه» نوشته دن اسمیت پرداخت وگفت: مزیت این کتاب آن است که در حوزه شکل گیری خاورمیانه بر مبنای دولت است.