نقد و بررسی «دختر شینا» در کتابخانه امیرکبیر کرمانشاه

به گزارش لیزنا، همایش تجلیل از نویسنده و معرفی کتاب «دختر شینا» عصر روز شنبه بیست و هشتم آذر در محل سالن اجتماعات کتابخانه عمومی امیرکبیر کرمانشاه برگزار شد. در این همایش که با حضور بهناز ضرابی زاده نویسنده کتاب «دختر شینا»، علیرضا شایق مدیرکل کتابخانه های عمومی  کرمانشاه، مراد علی محمدی مدیرکل بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش های دفاع مقدس، نویسندگان و اصحاب رسانه و همچنین کتابداران و منتقدین کتاب برگزار شد، 4نفر از منتقدین به تحلیل و بررسی کتاب دختر شینا پرداختند.

بر اساس اعلام روابط عمومی اداره کل کتابخانه های عمومی استان کرمانشاه،  در ابتدای مراسم مدیرکل کتابخانه های عمومی با اشاره به زحمات نویسنده کتاب دختر شینا در نقل روایات یک بانوی دلاور که امروزه هم متاسفانه در میان ما نیست، این کتاب را پس از «دا» دومین کتابی دانست که وی را تحت تأثیر قرار داده و افزود: اغراق نیست اگر بگویم با صفحه صفحه این کتاب گریه کردم.

شایق با ذکر روایتی از معصومین علیهما السلام که می فرمایند: «جِهَادُ الْمَرْأَةِ حُسْنُ التَّبَعُّل» ادامه داد: جهاد خانم ها همسرداری نیکو و حفظ خانواده است و خانم محمدی کنعان علاوه بر اینکه جهاد یک بانوی خانواده را کامل کرد، در جهاد واقعی هم حضور داشت و آرامشی که یک مجاهد و همسر دلاور در جبهه نداشت را ایشان برای همسرش به ارمغان آورد.

وی همچنین این کتاب را نمونه بارز یک روایت عاشقانه دانست و افزود: شهید ابراهیمی هژیر با تمام عشقی که به همسر و خانواده دارد، هدف برتر را انتخاب نموده و جان خود را فدای هدف والایش می کند.

وی ضمن تشکر از نویسنده و خاطره نگار کتاب اضافه کرد: هنر روایتگری و روایت نگاری در کتاب در هم آمیخته و توصیفی دقیق از زندگی خانواده ای ایثارگر ارائه نموده است.

در ادامه این مراسم مسعود صادقی دانشجوی دکترای فلسفه اخلاق و منتقد حوزه کتاب بررسی کتاب «دختر شینا» را از جهات متفاوتی قابل ارزیابی دانست و افزود: این کتاب را می توان از حیث ادبی، فنی، نگارشی، جامعه شناختی، روان شناختی، دینی، تاریخ دفاع مقدس و ... بررسی کرد و چون طبیعتا هیچ نقدی نمی تواند به همه این موارد بپردازد، لذا با توجه به مطالعاتی که در حوزه فلسفه از منظر اخلاق داشته ام سعی کردم این کتاب را از این دیدگاه بررسی کرده و نگاه دورنگرانه و کلی نسبت به اثر داشته باشم.

صادقی با اشاره به سه خصوصیت اصلی که این کتاب را منحصر به فرد کرده است گفت: نخست روایت زنانه از جنگ است. در تاریخ پس از انقلاب به روایت زنانه کمتر پرداخته شده است و این نکته فوق العاده مهمی است، چرا که روایت زنانه با اندکی لغزش می تواند به روایت فمینیستی تبدیل شود. لذا نیاز به یک قلم آگاه و متعهد است که بتواند در این مسیر پیش نرود و نشانه آن هم این است که اگر چه چالش های فراوانی بین مرد و زن قصه وجود دارد اما در هیچ جای کتاب شکاف بین زن و مرد را نمی بینیم.

 وی دومین نکته مهم این کتاب را صیرورت داستان دانست و افزود: اینکه یک جوان روستایی سیمان کار به فرمانده جنگ تبدیل می شود، یکباره صورت نمی گیرد و در مسیر زندگی او از ابتدا تا انتهای داستان شاهد اتفاقات و حوادثی هستیم که به صورت نرم و آهسته پیش می رود.

صادقی در ادامه، پرداختن به ایثاری که در دهه 60 بین مردم حاکم بود را نکته برجسته دیگر این اثر برشمرد و اضافه کرد: یک اقلیت بزرگی که یک جنگ و انقلاب را گرداندند، ایثارگرانی بودند که از نقاط روستایی و مناطق عشایری و دور افتاده ای آمدند و تا کنون کمتر به این فضا و روابط اشاره شده است.

وی در پایان ویژگی روایت زنانه را به اختصار روایت مبتنی بر حافظه دقیق، دقت در ذکر جزئیات و غیرشعاری و غیر سیاسی بودن اثر علی رغم اینکه کتاب، در پی تبعات یک روایت و اتفاق سیاسی افتاده است دانست.

رضا کریمی به عنوان منتقد دوم، درباره کتاب دختر شینا اظهار داشت: گفت و گو با همسران شهدا گاهی به سمت روایت سیره شهدا جهت می گیرد و گاهی از همسران شهدا بیشتر سخن به میان می آید. دختر شینا در دسته دوم جای می گیرد و مخاطب چندان با شخصیت شهید آشنا نمی شود چرا که داستان بیشتر در مورد خانواده است.

وی در ادامه دختر شینا را روایتی از زندگی زن در گذشته دانست و افزود: گرچه داستان مربوط به همین نیم قرن اخیر است اما مختصات نوع زندگی شخصیت ها زمان را بسیار سنتی تر نشان می دهد.

کریمی با اشاره به این سخن شهید مطهری که در گذشته انسان بودن زن فراموش شده بود و امروزه زن بودن زن، گفت: دخترشینا داستان یک زن سنتی است که این قاعده در مورد او صادق نیست. او زنی روستایی و بی سواد است که نه یکی دو، که پنج بچه به دنیا می آورد و در محل زندگی اش، مادر شوهرش هم زایمان می کند و او از دوقلوهای به دنیا آمده نگهداری می کند و در تمام زندگی ماه ها تنها و بدون شوهر زندگی را از سر می گذراند. علاوه بر همه اینها جنگ مزید بر تمام رنج هاست. با وجود همه این رنج ها داستان هایی که در مورد ظلم به زنان در گذشته شنیده ایم را در این جا نمی شنویم. همچنین روابط عاشقانه هم متناسب با دنیای سنتی بین پدر و دختر و زن و شوهر جریان دارد. عشق همراه با شرم وحیا و بدون لفاظی های افسارگسیخته زبانی که در ارتباطات امروز می بینیم و یا برخی گفت و گوهای نامأنوس که در سریال های تلویزیونی تاریخی زندگی خانواده در گذشته را به تصویر می کشند، در این کتاب به چشم نمی خورد.

آذر آزادی در بخش دیگری از این مراسم، دختر شینا را روایت زندگی محمدی کنعان از دوران کودکی تا زمان شهادت همسرش دانست و افزود: این اثر با پرداخت خاطره داستانی زیبا، شادی ها، غم ها و مشکلات خانم محمدی را به عنوان یک زن ایرانی، یک مادر و همسر رزمنده به خوبی نمایش می دهد.

وی زبان ساده، صمیمی و پر کشش را از ویژگی های این اثر برشمرد و ادامه داد: از جزئیات داستان می توان به حافظه قوی و جزئی نگر راوی پی برد. همچنین از دیگر نکات برجسته اثر توالی زمانی است که به خوبی در فصل های کتاب رعایت شده است.

آزادی در خصوص نگارش کتاب، پرداخت خوب و قلم توانمند نویسنده را در ماندگاری اثر مؤثر دانست و افزود: در این اثر عواطف و احساسات راوی به خوبی به مخاطب منتقل می شود.

در ادامه این همایش زهرا باقری در جایگاه چهارمین منتقد، دختر شینا را کتابی دانست که با نگاهی متفاوت به مقوله زن و نقش آن در دفاع مقدس می پردازد.

وی همراه نمودن خواننده در پیگیری وقایع داستان را از نکات قوت کتاب برشمرد وگفت: علی رغم پرداختن به جزئیات، مخاطب از خواندن این اثر خسته نمی شود و سعی در اتمام آن دارد.

وی همچنین پرداختن به مقوله عشق و علاقه و رسیدن به عشق معنوی را از دیگر نکات بارز این خاطره خواند و اضافه کرد: این کتاب به نوعی تاریخ شفاهی کشور را بیان می کند و روزشمار انقلاب و جنگ است و برای خواننده جوان و ناآشنا با آن فضا بسیار مناسب است.

در ادامه این همایش، بهناز ضرابی زاده نویسنده کتاب دختر شینا ضمن ابراز خشنودی از حضور در این جلسه اظهار داشت: از چند نقدی که شنیدم انرژی گرفته و خوشحال شدم. وی ادامه داد: تا به حال در جلسه ای به این خوبی که منتقدین کتابم را خوانده باشند و آن را تحلیل کنند حضور نداشته ام و فکر می کنم کسانی که در اینجا حضور دارند کتاب را خوانده اند و این مسئله برای نویسنده خیلی لذت بخش و جذاب است.

وی با تقدیر از نظرات و دیدگاه های منتقدین، صحبت از کتاب خود را سخت خواند و افزود: تا کنون خیلی ها از من خواسته اند درباره این کتاب صحبت کنم اما هیچ وقت نتوانسته ام کتابم را خوب معرفی کنم.

ضرابی زاده ادامه داد: در زمان نگارش کتاب به لحظه لحظه حوادث آن فکر می کردم که چطور می توانم آن را به دیگران منتقل کنم.

وی همچنین در پاسخ به نظر منتقدان در خصوص پیگیری روایت زندگی محمدی کنعان پس از شهادت همسرش گفت: من نیز پس از پیاده سازی روایت و تدوین کتاب دوست داشتم جریان را پیگیری کنم اما متأسفانه خانم محمدی دیگر در میان ما نبود. لذا شاید مشیت الهی و خواست خدا بود که حوادث به این شکل پیش برود و حالا که این کتاب با شهادت حاج ستار پایان می یابد مخاطب از خود می پرسد که قدم خیر با حضور حاج ستار، این همه مشکلات داشته و حالا با نبود او برایش چه اتفاقی می افتد. بنابراین این افکار همچون پازلی هستند که ذهن مخاطب را درگیر می کند و باعث شروع قصه ای جدید در ذهن او می شود و فرصتی فراهم می کند تا او هم لحظاتی به فکر فرو رود.

نویسنده کتاب دختر شینا پرداختن به زندگی زنان و فرهنگ مادران ایرانی در دهه 60 را دغدغه خود خواند و افزود: همیشه دوست داشتم عشق خالصانه و ساده که بین همسران و خانواده ها جاری بود و همینطور همدلی و اتحاد بین همسایگان در گذشته را بیان کنم و دختر شینا در واقع بیان فرهنگ زیست ما در دهه 60 است و روایت مادرانی است که ممکن است هر یک از شما مصادیقی از آن ها را در اطراف خود دیده باشید.

گفتنی است در پایان این نشست از فعالان ترویج کتابخوانی، منتقدین و نویسنده کتاب دختر شینا تقدیر و تجلیل شد.