آموزش دانشگاهی کتابداران در سومین نشست هم اندیشی بررسی شد

 به گزارش خبرنگار لیزنا، سومین نشست هم اندیشی اساتید رشته علم اطلاعات و دانش شناسی با حضور دبیر کل نهاد کتابخانه های عمومی کشور، معاونان، مشاوران و مدیران این سازمان به عنوان میزبان در روز دوشنبه 17 آبان ساعت 18—21:30 در هتل انقلاب تهران پس از تلاوت آیاتی از قرآن کریم و سرود ملی برگزار شد. موضوع این نشست «آموزش دانشگاهی کتابداران کتابخانه های عمومی» بود. دکتر جعفر مهراد، دکتر عبدالحسین فرج پهلو ، علیرضا مختارپور و دکتر فریده عصاره اعضای پنل بررسی این موضوع بودند.

اصلاح سیاست های مجموعه سازی نهاد

در ابتدا، علی رمضانی مدیر اداره کل منابع نهاد کتابخانه های عمومی گزارشی درباره مجموعه سازی کتابخانه های نهاد ارائه کرد. وی بیان کرد: " در جلسه اردیبهشت ماه در محضر اساتید سند خطی مشی مجموعه­‌سازی به اساتید تقدیم شد و نظراتی دریافت گردید. بر اساس آن ها اقدامات عملیاتی آغاز شد که خط مشی به دنبال آن تدوین شد. در دو مرحله خرداد 94 و  مرداد 94 تازه های نشر به کتابداران ارسال شد و آن ها  عناوینی را انتخاب کردند. بر اساس این دو مرحله و نیز تحلیل الگوی رفتاری اعضاء پرامانت در 6 ماهه  نخست 95، سیاست هایی اصلاح شد و در مجموعه سازی متمرکز  شیوه­‌هایی را پیشنهاد کردیم. از این رو، تمرکز نهاد در موضوع کودک و نوجوان (60% بزرگسال و 40% کودک و نوجوان)پررنگ شد و دوره های آموزشی مشاوره کتابدار بر نوع امانت مؤثر بوده است".

مدیر اداره کل منابع نهاد کتابخانه های عمومی افزود: " 58% پرامانت ها در سال­های 94،93 و 95 در دوره مدیریت جدید خریداری شده­‌اند. اصلاح الگوی مجموعه سازی بر اساس سهمیه خرید برای هر موضوع و بر اساس سهم تولید موضوع در بازار نشر کشور است.  و مجموعه سازی مشارکتی و برخورداری از پیشنهادهای اعضاء  جزء اصلاحات الگو بوده است و اهداف مورد انتظار در طرح، حرکت در راستای عدالت فرهنگی، تأکید بر نقش کتابدار، تقویت سیاست های کتابخانه ­محوری، پاسخگویی به نیاز مخاطب و صرفه­‌جویی در خرید است".

97% از کتابخانه­‌های نهاد دارای بخش کودک و نوجوان هستند

در ادامه دبیر کل نهاد کتابخانه های عمومی کشور ضمن تشکر و خوشامدگویی بیان کرد:"گفته بودیم استفاده از نظر کارشناسان و اساتید به عنوان یک اصل در نهاد جاری خواهد بود و گزارش ارائه شده در مجموعه سازی اثباتی بود براین که چگونه بر اساس نظرات اساتید و کتابداران تحلیل صورت می­‌گیرد. چند نمونه از تعهدات مشورت گیری در نشست­‌ها و گفتگوهای غیر نشستی مانند مجموعه­‌سازی بر اساس یک منطق جدید، خارج کردن کتابخانه­‌ها از قرائت­خانه­‌های صرف و برگزاری نشست­‌های کتابخوان، توجه به مسائل خواندن (سال 95 سال خواندن است)، برخورداری از آموزش ضمن خدمت (مدرسه تابستانی خواندن، مدرسه مجازی خواندن و مشاوره کتابدار)،  پیگیری تخصیص بودجه برای پژوهش، پرهیز از جذب نیروی غیر کتابدار و جذب متخصصان کتابداری از طریق آزمون­‌های علمی، تأکید بر عضویت کودکان و نوجوانان به گونه‌­ای که 97% از کتابخانه­‌ها دارای بخش کودک و نوجوان هستند و اقدام مهم دیگر اینکه امروز در نهاد 7 نفر از مدیران کل استان­‌ها (23 درصد) از فارغ التحصیلان رشته کتابداری هستند".

تقویت مهارت "فراصلاحیت" یا نوشتن در کتابداران

دکتر علیرضا اسفندیاری مقدم بیان کرد:" این جلسات مصداق واقعی خرد جمعی است. کتابخانه های عمومی ما مثل کتابخانه های کشورهای جهان اول در حال حرکت از کتابخانه کلاسیک به سمت کتابخانه جامعه اطلاعاتی و کتابخانه های دانشی هستند و بسیاری از مهارت ها و صلاحیت های جامعه فرهیخته را پوشش می­دهند.بسیاری از مهارت ها مانند آموزش، بازاریابی، ICT ضروری هستند. البته مهارت "فراصلاحیت Meta competence" اهمیت بسیاری دارد. که در سرفصل های شما تحت عنوان «کتابدار پژوهنده»  اشاره شده است ولی از آن عبور کرده­اید. کتابدار درمان کننده بی­اشتهایی اطلاعاتی باید نوشتن بداند و پیش­نیاز آن خواندن است که در برقراری ارتباط مؤثر و پایدار ، پیشرفت فردی و سازمانی و اجتماعی تأثیرگذار است و باید از کتابداران شاخص در این زمینه در جشنواره­ها تقدیر به عمل آید".

تمرکز بر فلسفه وجودی کتابخانه در راستای چالش های جامعه

دکتر رحمت الله فتاحی بیان کرد: " دانش و مهارت کتابداران در راستای معنابخشی به فلسفه وجودی کتابخانه های عمومی ضروری است. سوق دادن آموزش رسمی و غیر رسمی در پاسخ به چالش های اساسی جامعه مانند بیکاری ، اعتیاد، انحرافات اجتماعی ، مسائل محیط زیست و بحران آب مهم است.  آموزش­ها باید در سمت و سوی پاسخ به نیازها، ایجاد توانمندی برای پاسخ و هدایت درست در راستای این چالش­ها، برگزاری کارگاه­‌ها و باز طراحی سرفصل در همین نقطه زمانی و در راستای فلسفه وجودی کتابخانه­‌ها باشد. سیاست­‌های مجموعه سازی نیز در این شرایط باید به این سو پیش روند".

 کاهش گرایشات اعضای هیات علمی و دانشگاهی به نفع نیازهای جامعه

دکتر ابراهیم افشار زنجانی مطرح کرد: " شواهد نشان می­دهد که علایق دانشگاهی ما بر نیازهای کتابخانه غلبه کرده است.لازم است که این روند تغییر یابد و برای این کار باید در نظر بگیریم که تجربه های موفق چه می گویند. بررسی تجربیات دیگر کشورها ضروری است تا از دوباره کاری ها پرهیز کنیم".

وی افزود: "ماهیت کتابخانه ها محلی است. هرچقدر از تمرکز کاسته شود، این ماهیت را تقویت می کنیم و هرچه به سمت تمرکز پیش رویم از ماهیت محلی کتابخانه های عمومی کم می کنیم. کتابخانه های عمومی از نظر ساختاری غیر متمرکز هستند. تمرکز جلوی ابتکار عمل و خلاقیت را می گیرد. گرایشات اعضای هیات علمی و دانشگاهی را به نفع نیازهای جامعه باید بکاهیم".

توجه بر برنامه های کاربردی مبتنی برموبایل و شبکه های اجتماعی

دکتر زهره میرحسینی بیان داشت: "در حال حاضر ما وارد جامعه شبکه ای، اطلاعاتی و ارتباطاتی شده ایم، اما درس­‌های مطرح شده کاستی هایی روی مدرن­‌سازی و بازاریابی دارند و باید روی درس­‌های فناوری­‌های اطلاعاتی و ارتباطاتی مانور بیشتری داشته باشیم که نه فقط تئوریک که عملی هم یاد بگیرند و برنامه های کاربردی مبتنی برموبایل و شبکه های اجتماعی را فرا بگیرند تا تعاملات خود با مردم را افزایش دهند. درس­‌های مهمی مثل مهارت­‌های ارتباطی، زبان انگلیسی و فارسی برای مهاجران و نیز برنامه­‌های آموزشی مکمل برای کودکان و نوجوانان که مسئولیت پذیر، میهن دوست و هم نوع دوست شوند. خدمات مرجع نیز باید متمرکز شوند چون مردم قدرت خرید منابع مرجع را ندارند".

ضرورت تمرکز بر اخلاق حرفه ای و تعاملات سازنده

در ادامه دکتر عاطفه زارعی، مدیر کل کتابخانه های استان همدان بیان کرد:"جای خالی فلسفه وجودی کتابخانه بسیار احساس می­‌شود.کتابدار در واقع هم پژوهنده است و هم معلم تا بتواند در ساختار فکری اعضاء تغییر ایجاد کند. اشتراک گذاری اندیشه ها در کتابخانه های عمومی مهم است. نهاد باید با وارد شدن به شبکه های اجتماعی و فعالیت مستمر شکاف اطلاعاتی موجود را پرکند. مدیریت راهبردی، رفتار سازمانی و تعاملات بسیار مهم هستند. مدیریت ارتباط با مشتری در کنار اخلاق حرفه ای با تاکید بر ارتباطات و تعاملات سازنده ضروری است".

همکاری انجمن در برگزاری دوره های آموزشی

دکتر مهری پریرخ ادامه داد: "  شناخت نیاز بسیار مهم است.در یک طرف دانشگاه است که باید در خدمت نیاز جامعه باشد. بهتر است در سال اول مقطع کارشناسی ارشد علوم مبنایی را فرا بگیرند و در سال دیگر تخصص مرتبط با فرصت های شغلی خاص را بیاموزند ودرس هایی مانند فلسفه برای کودک، روان شناسی خواندن  را با دوره های کوتاه مدت می توان جبران کرد. مسئله دیگر در رابطه با انجمن هاست. بسیاری از نیازهای آموزشی می توانند از طریق انجمن ها مطرح شوند مانند ارتباطات و مهارت های نوشتن و زبان. دعوت انجمن از دانشگاه ها برای برگزاری دوره هایی مانند روان شناسی جامعه و جامعه شناسی می تواند مهارت ها در بخش خدمات کتابخانه ها را بهبود ببخشد".

ترویج فرهنگ انسان مداری و ارزش گذاری با توجه به ویزگی های بومی

دکتر فرج پهلو در ادامه افزود : "باید به کتابداران آموزش های لازم و مستمر به صورت یادگیری مادام العمر در طول دوران کار داده شود. واحدهای درسی در برنامه های آموزشی ظرفیت محدود و ماموریت مشخص دارند. این برنامه سال 90 مصوب شده است و بعد از 5 سال نیاز به بررسی مجدد دارد. بومی کردن آموزش ها مساله دیگر است. کتابخانه ای عمومی باید دانشگاه جامعه باشند. برگزاری دوره های پودمانی کمک کننده است و  جامعه کتابدار خودش باید رشد داشته باشد  تا فرهنگ ارزش گذاری و انسان مداری رایج شود. توجه به قومیت ها ، ترویج فرهنگ خودباوری و برگزاری کارگاه های آموزشی ضروری است".

درادامه دکتر جعفر مهراد گزارشی از آزمون استخدامی نهاد به واسطه سازمان سنجش ارائه کرد.

دکتر دیانی  بیان کرد: " درس های 4 حوزه فناوری اطلاعات، رسانه ها، ارتباطات و مدیریت از مباحث ضروری و کاربردی است که باید در برنامه اموزشی بیشتر گنجانده شوند تا کتابدار را برای رویارویی با افراد جامعه آماده کند".

تقویت مهارت ایجاد پیوند بین منابع و اعضاء کتابخانه

غلامرضا فدایی مطرح کرد: " اینکه 23 درصد از مدیران، فارغ التحصیل کتابداری هستند، خیلی خوب است اما کافی نیست.  کسانی که کتابدار کتابخانه عمومی می شوند باید مهارت های خاصی داشته باشند تا بتوانند بین اعضاء و منابع ارتباط برقرا کنند. کتابدار باید سه کارکرد اصلی کتابخانه را بداند. یعنی منابع را به تفصیل بشناسد، جامعه بالفعل و بالقوه را به تفصیل بشناسد و درنهایت بتواند بین این دو ارتباط برقرا رکند. این مهارت ها از طریق ارتقاء سطح آموزش و پرورش و درگیری با مسائل و چالش های جامعه  قابل حصول است".

کاهش بروکراسی های اداری  برای انجام پژوهش های مرتبط با نهاد

دکتر سعید رضایی شریف آبادی ضمن تشکر از فعالیت های انجام شده بیان کرد: "این آموزش ها باید نیرویی تربیت کند که بتواندکتابخانه را به نهاد اجتماعی پر نشاط و همه گیر تبدیل کند.باید تلاش کرد انتصاب مدیران استان ها صد در صد به فارغ التحصیلان کتابداری برسد. باید بررسی شود چرا طرح "کتاب من" متوقف شده است. مجموعه سازی مطلوب باید مجموعه سازی مردمی باشد و مردم تعیین کنند که دقیقا چه می خواهند، بخوانند.مدیران باید برای بانشاط کردن کتابخانه های عمومی تحقیق کنند و بروکراسی های اداری را برای انجام پژوهش دانشجویان کم کنند تا خود نهاد از نتایج پژوهش ها بهره ببرد. باید فضایی ایجاد کنیم که قدرت فعالیت و مانور به فارغ التحصیلان داده شود. توجه به این انتقادها حائز اهمیت است".

عبدالحسین طالعی عضو هیات علمی دانشگاه قم در ادامه تاکید کرد: "در برنامه درسی نسبت به نسخه های خطی بسیار بسیار جفا شده است".

اجرای برنامه آموزشی باید در محلی باشد که استعداد اجرا دارد

داریوش علیمحدی افزود: "  برنامه های نهاد باید تابع سه سیاست باشند. اول اینکه مطابق با اسناد بالادستی کشور باشد. یعنی تربیت فرد باید بر اساس اسناد بالادستی  و بارعایت وقایع جامعه امروز باشد. دوم اینکه  ناشی از داده های برگرفته از زمینه باشد به این معنی که نیاز به مطالعه کیفی اساسی است. نهاد باید بگوید که چه می خواهد و در اخر اصرار بر سفارش دادن برنامه درسی باشد و نیز محل اجرا. یعنی باید در جایی اجرا شود که استعداد اجرا وجود دارد".

ضرورت بازنگری برنامه آموزشی

دکتر علیرضا نوروزی افزود: "برنامه های آموزشی گرایش کتابخانه های عمومی سال 90 تصویب شده است. این برنامه باید بازنگری شود و به ادبیات و روان شناسی کودک توجه بیشتری شود".

 تبدیل کتابخانه ها به محل یادگیری سواد زیست محیطی

ابراهیم عمرانی بیان کرد: " توجه به مسائل محیط زیست ضروری است. و نشست های اطلاعات سبز با حضور نماینده نهاد بسیا رمفید بود. نهاد باید کمک کند تا همه کتابخانه ها محل آموزش محیط زیست باشند".

دکتر شعبانی بیان داشت: "این برنامه آموزشی دارای شش هدف اصلی است. همخوانی دروس ارائه شده با این اهداف ضروری است. ما براساس مصوبه های اسناد می توانیم حرکت کنیم، ایده آل و آرمانی باشیم ولی بهتر است خودمان را با دانشگاه های بزرگ دنیا تطبیق دهیم".

دکتر فهیم نیا در پایان مطرح کرد: "این گرایش کتابخانه های عمومی 5 سال است که در دانشگاه تهران به عنوان اولین دانشگاه اجرا کننده در حال برگزاری است. اما دانشجویان در انجام پایان نامه که چالش ها را مطرح می کنند ، دچا رمشکل هستند و به حمایت نهاد نیا زدارند. بهتر است برای استخدام به جای این آزمون های دشوار، پیشنهاد کنید که مثلا سه نفر اول فارغ التحصیل هردوره را استخدام می کنید. .بهتر است جوایز مختلفی تعریف کنید  تا دانشجویان به انجام پژوهش های مرتبط تشویق شوند. و باید مسائل را با هم ببینم".

دکتر جعفر مهراد درپایان از حضور اساتید تشکر کرد و نوید این را داد که چالش ها ی مطرح شده مورد بررسی قرار می گیرند و به مرحله اجرا خواهند رسید.

وی افزود: "آموزش جزء مسائل اساسی ماست و نباید فقط از نهاد انتظار داشت. تجربه کم و اندک برخی در تدریس و عدم اشتغال حرفه ای برخی اساتید در کتابخانه عمومی از چالش ها است. باز آموزی از وظایف انجمن نیز است که باید به آن توجه شود.

مراسم در ساعت 21:30 به کار خود پایان داد.