نشست «آینده‌پژوهی و برنامه‌ریزی راهبردی کتابخانه‌های عمومی» برگزار شد

به گزارش خبرنگار لیزنا،  این نشست با حضور علیرضا مختار پور دبیرکل نهاد کتابخانه های عمومی کشور؛ سید محمد اعرابی، عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی تهران؛ مجید غلامی جلیسه، مدیرعامل خانه کتاب؛ اعضای هیأت امنا و معاونان و مشاوران دبیرکل نهاد کتابخانه های عمومی؛ اعضای مجمع کتابخانه های بزرگ (مکتب) و مدیران سایر نهادهای فعال سیاست‌گذار در حوزه فرهنگ (شورای عالی انقلاب فرهنگی، مجمع تشخیص مصلحت نظام و مرکز پژوهش‌های مجلس) در تالار شورای دانشکده مدیریت دانشگاه تهران برگزار شد.

در ابتدای این نشست محمد جوهرچی، مدیرکل پژوهش و نوآوری نهادکتابخانه ها هدفمندی، آینده نگری، غایت و دارا بودن مقصد را از ویژگی های هر خردمند و سازمان خردبنیاد دانست و با اشاره بر تایید خرد مبتنی بر وحی در آموزه های ایرانی و اسلامی، نهاد کتابخانه های عمومی را مقید به قانونمندی و راه برد و برنامه عنوان کرد.  

او نهاد کتابخانه های عمومی را به عنوان مسئول و متولی مدیریت کتابخانه های عمومی کشور، ملتزم  به قید عقلانی و اولویت ملی دانست و افزود: اما این کار بدون مشارکت و همفکری نهادهای دیگر محقق نخواهد شد. این جلسه، آغاز راه همفکری و مشارکت نهاد با دیگر دستگاه های فرهنگی است.

وی با اشاره بر تفاهم نامه همکاری میان نهاد کتابخانه ها و دانشگاه تهران در مسائل پژوهشی افزود: اصرار نهاد کتابخانه ها بر برگزاری این جلسه در محل دانشگاهی و دعوت از فعالان عرصه فرهنگ و کتاب این بود که با همکاری و همفکری کامل افق آتی کتاب خانه های عمومی و برنامه ها و راهبرها شکل بگیرد.

به گفته جوهرچی اولین گام شروع مستند این طرح در سال 1389 با ترجمه کتاب آینده کتابخانه های عمومی هلند برداشته شد. در سال 1391 برنامه ریزی راهبردی نهاد در پنج سطح طراحی شد و در سطح استان ها و شهرها و کتابخانه ها با درصد های پیشرفت مختلف برنامه ای فراهم گشت.  در خرداد 1393 همایش آینده پژوهی برگزار شد که در سطح گردآوری مقالات دستاوردهای ارجمندی داشت و قرار شد این برنامه ریزی های استراتژیک با ایجاد دبیرخانه ادامه یابد. از سال 93 و 94 جلسات مشورتی با دستگاه ها و نهاد هایی مثل دانشگاه تهران، صنعتی شریف، امیر کبیر و دانشکده مطالعات جهان برگزار شد و در سال 95 سامانه ای طراحی و فراهم شد. گام بعدی هم برگزاری نشست «آینده‌پژوهی و برنامه‌ریزی راهبردی کتابخانه‌های عمومی» در دانشکده مدیریت دانشگاه تهران بود.

حرکت بر اساس آینده مطلوب بهترین راه دستیابی نهاد به هدف

در ادامه، سید محمد اعرابی مجری طرح آینده پژوهی با اشاره بر عنوان این طرح «آینده پژوهی، برنامه ریزی راهبردی و عملیاتی نهاد کتابخانه های عمومی کشور»، هدف از اجرای آن را مبنا قرار دادن آینده پژوهی و برنامه ریزی راهبردی، که سابقه طولانی در نهاد کتابخانه ها دارد، و بازنگری آن عنوان کرد.

اعرابی با بیان اینکه رویکرد کلی کشور از 15 سال پیش بر اساس آینده نگری قرار دارد، گفت: همه به این نتیجه رسیدند که از این رویکرد تبعیت کنند و رویکرد برخی سازمان و نهادها تغییر کرد؛ اما برخی سازمان ها هم همچنان طبق همان رویه قبلی ادامه دادند. نهاد هم سابقه برنامه راهبردی داشته است و سند راهبردی، گواهی بر این مدعاست. اکنون تنها چیزی که به آن اضافه می شود بازنگری آن، افزودن یک مقدمه و اتصال آن به برنامه های عملیاتی است.

او در ادامه در توضیح چیستی این طرح بر منابع انسانی، فیزیکی، اطلاعاتی و مالی اشاره کرد و گفت: ما به دنبال افزایش بهره وری پایدار از این منابع هستیم.

اعرابی مدیریت نهاد کتابخانه ها را مدیریت سه حلقه ای توصیف کرد که شامل مدیریت نهاد، منابع و کارایی بوده و نیاز به ابزاری به نام  برنامه ریزی دارد و تقویت آن مبتنی بر تقویت برنامه ریزی است.

او ابزارهای بعدی را تقویت ساختار متناسب با برنامه و کمیت و کیفیت نیروهای انسانی و کارکرد برشمرد.

به گفته وی برنامه ریزی، اجرا و به روز کردن این دو، سه وظیفه اصلی مدیریت نهاد است. در حلقه برنامه ریزی نتیجه فعالیت ها به یک سری راهکار، پیشنهاد، نسخه یا تجویز ختم می شود. مقدمات قبل از این نسخه و اقدامات بعد از آن چیستی کلی طرح را بیان می کند که اصطلاحا قاعده تا عمل نامیده می شود.

اعرابی افزود: آنچه قبل از نسخه اهمیت دارد اطمینان داشتن از علمی بودن طرح است. مبنی علمی بودن را هم مبتنی بودن آن بر یک الگوی متکی بر تئوری و نظریه مشخص می کند. تئوری یعنی عوال موثر و الگو یعنی ایجاد رابطه میان این عوامل.

او وجود هماهنگی لازم میان این طرح با دیگر عوامل درونی و بیرونی را روشی برای تست این الگو عنوان کرد که اصطلاحا تفکر سیستمی نامیده می شود.

به گفته وی این تفکر سیستمی بر محور جامعه نگری است و این جامعه نگری یا جامعه گرایی به عنوان عاملی برای سازگاری مناسب با شرایط جامعه لازم است. تفکر استراتژیک بر اساس محور آینده نگری ضروری است و نتیجه این آینده نگری هم هم افزایی خواهد بود.

اعربی ادامه داد: در توضیح کلی قاعده تا عمل دو دسته تفکر، شامل تفکرات تخصصی یک رشته یا همان اصل علمی بودن  و تفکرات عمومی برای همه رشته ها  وجود دارد. تفکر استراتژیک بر محور آینده نگری و آینده گرایی است و نتیجه آن علمی دارای انسجام، وجدت و سازگاری خواهد بود.

مجری طرح آینده پژوهی برنامه ریزی بر اساس امکانات را برنامه ریزی کوتاه مدت و برنامه ریزی بر اساس برنامه های رقبا را برنامه ریزی بلند مدت جهت دستیابی به هدف عنوان کرد و شناسایی وضعیت جاری نهاد و تعیین مسیر حرکت برای رسیدن به نقطه هدف (یعنی وضعیت مناسب) را قاعده حرکت نامید. وی حرکت با توجه به امکانات موجود را به علت از دست دادن جایگاه در مقایسه با سایر نهادها به علت کمبود این امکانات، راه مناسبی برای رسیدن نهاد به هدف ندانست.

اعرابی برنامه ریزی بر اساس آینده مطلوب را از دیگر راه های رسیدن به هدف برشمرد که بر اساس حرکت به سمت هدف ایده آل صورت می گیرد و به نهاد کتابخانه های عمومی پیشنهاد داد این نوع برنامه ریزی را که برنامه ریزی استرانژیک نامیده می شود، مبنای کار خود قرار دهد.

اعرابی در پایان پیشنهاد داد تا سامانه ای جهت برنامه ریزی و ارائه اطلاعات به دیگران و دریافت نظرات آنان طراحی شود. همچنین از تمامی نهاد ها و سازمان ها درخواست کرد تا با این طرح همکاری و همیاری نمایند.

گفتنی است، به دنبال برگزاری این نشست، کارگاه آموزشی «آینده‌پژوهی و برنامه‌ریزی راهبردی کتابخانه‌های عمومی» نیز روز سه‌شنبه ۲۰ تیرماه با حضور بعضی از کتابداران و کارکنان نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در فرهنگسرای شفق به نشانی خیابان ولیعصر (عج)، خیابان سید جمال‌الدین اسدآبادی، خیابان بیست و یکم، از ساعت ۸:۳۰ الی ۱۲:۳۰ برگزار خواهد شد.