پل ادبی ایران و چک یک ساله شد

به گزارش خبرنگار لیزنا، جلسه «ادبیات معاصر چک، از چابک تا امروز» با حضور علی‌اصغر محمدخانی؛ معاون فرهنگی و امور بین‌الملل مرکز فرهنگی شهرکتاب، زهرا ابوالحسنی؛ پژوهشگر، مونیکا روژیچکوا؛ پژوهشگر ادبی و زوزانا مارکوا از کنسولگری سفارت جمهوری چک در ایران بعدازظهر روز یکشنبه اول بهمن‌ماه در مرکز فرهنگی شهر کتاب برگزار شد.

محمدخانی در ابتدای جلسه از تلاش‌های یک سال اخیر برای ایجاد پل ارتباط فرهنگی بین ایران و چک در مرکز فرهنگی شهر کتاب گفت و اظهار داشت: در جمهوری چک تاریخ ادبیات فارسی بسیار شناخته‌شده است و این کشور ایرانشناسان مشهوری دارد ولی متاسفانه ادبیات معاصر ما آنجا اصلا شناخته‌‌شده نیست. ما امیدواریم که این پل ارتباطی بتواند به معرفی ادبیات معاصر ایران در چک و همین طور آشنایی بیشتر خوانندگان ایرانی با نویسندگان معاصر چکی بیانجامد.

وی با اشاره به اینکه بعضی از نویسندگان مشهور چکی در ایران بسیار پرطرفدار هستند اضافه کرد: تنها دو نویسنده مشهور چکی یعنی کوندار و کافکا در یک دهه گذشته نزدیک به یک میلیون تیراژ داشته‌اند.

در ادامه زوزانا ماراکوا از کنسولگری سفارت چک در ایران ابراز امیدواری کرد که این پل ادبی بتواند به نزدیکتر شدن فرهنگ ایران و چک بیانجامد و گفت: فرهنگ ایران در کشور جمهوری چک بسیار مشهور است و مردم چک به تاریخ و فرهنگ ایران علاقه‌مند هستند. ایرانیانی هم در چک زندگی می‌کنند که علاقه‌ دارند ادبیات چک را برای ایرانیان ترجمه کنند.

وی همچنین به هفته فیلم ایران در جمهوری چک اشاره کرد و گفت: این رویداد فرهنگی با استقبال خوبی مواجه بوده و بلیت‌های این جشنواره تماما به فروش می‌رسد. این رویداد نشان می‌دهد مردم دو کشور دوست دارند با هم تبادلات فرهنگی داشته باشند.

ماراکوا در پایان به حضور یک نویسنده خانم از چک در ایران برای دیدار و آشنایی با مخاطبان ایرانی خبر داد و گفت: در ایران مردم دانش خوبی درباره نویسندگان چکی دارند ولی هیچ خانم نویسنده‌ای را نمی‌شناسند.

دموکراتیزه شدن ادبیات چک را شکوفا کرد

در بخش بعدی این برنامه زهرا ابوالحسنی توضیح مختصری از تاریخ ادبیات چک داد و سپس مونیکا روژیچکا دانشجوی رشته ادبیات فارسی در دانشگاه چارلز پراگ درباره ادبیات و شعر معاصر چک صحبت کرد.

زهرا ابوالحسنی در توضیحات خود گفت: ادبیات چک در دوران پیش از معاصر دوران پر فراز و نشیبی را طی کرده است. به لحاظ زبان‌شناسی شروع ادبیات در این کشور مانند بیشتر کشورها وامدار متون مقدس است. اولین متون باقی‌مانده از سرودهای مذهبی از قرن 13 است. در قرن 14 زندگینامه قدیسین بر جا مانده است و همچنین یکی از قدیمی‌ترین زنگینامه‌های غیر دینی متعلق به اسکندر کبیر است. در پی تعارض مذهبی بین فرقه کاتولیک و پروتستان آثار ادبی کمی اجتماعی‌تر شدند.

وی افزود: در قرن 16 بیشتر ادبیات حالت تعلیمی و دانشگاهی داشتند و موضوع اصلی‌‍شان بحث انسانیت و بشر بود. در این دوران ترجمه انجیل منبع ادبیات کلاسیک شد. در قرن 18 چک به عنوان یک کشور مستقل شناخته‌نشده بود و در ذیل حکومت هبزبرگ قرار داشت. در این دوران بسیاری از نویسنده‌ها تبعید می‌شدند یا کارشان به چاپ نمی‌رسید و به همین دلیل آثار رسمی با استقبال مواجه نمی‌شد.

ابوالحسنی اضافه کرد: از اواخر قرن 19 گزایش به داستان‌های تاریخی ایجاد شد که نوعی تاریخ‌نگاری رومانتیک به حساب می‌آید. با شروع قرن 20 سبک ایده‌آلیستی چاپک و چند نویسنده دیگر مشهور شدو بعد از جنگ جهانی دوم حکومت شوروی به سرکوب فعالیت‌های آزاد ادبی پرداخت  و همین باعث افول آثار شد.

وی در پایان گفت: در حمله 1968 نویسنده‌ها به شدت سرکوب شدند و آثارشان در دیگر کشورها به چاپ می‌رسید. با انقلاب مخملی و فروپاشی شوروی یک ادبیات آزاد شکوفایی پیدا کرد.

مونیکا روژیچکوا در ادامه جلسه درباره ادبیات معاصر چک گفت: در این دوره سه جریان قالب وجود داشت: رسمی، تبعیدشده و ممنوع خانگی. ادبیات رسمی به خاطر عدم علاقه ناشران کنار گذاشته شده است. بعضی از نویسندگان مانند هرابال و پارال هم بودند که به نوعی با رژیم کنار آمدند و به عنوان استثناهایی هستند که زیبایی شناختی ادبی در کارشان به چشم می‌خورد.

وی اضافه کرد: با انقلاب مخملی سال 1989 بعد از 50 سال ادبیات آزاد شد. در این دوره به خاطر نبود چارچوب‌های تاریخی وسیاسی پیشین ادبیات با یک نوع هرج و مرج روبه‌رو شد.

روژیچکوا نویسندگان معاصر را به چند دوره تقسیم کرد: نسل پراکنده دهه 1920، نسل 1936 تا 1940 مانند واسلاو پاول، رئیس جمهور سابق جمهوری چک، گروه 1968 مانند کوندرا که آثارشان ممنوع بود، نویسندگان مستقل که به گروهی تعلق ندارند و نویسندگان نسل جوان.

وی بازار کتاب در نیمه دوم دهه 90 میلادی را با رونق خواند و گفت: در این دوره آنقدر فروش کتاب خوب بود که ناشران از نویسندگان درخواست می‌کردند کتاب‌هایشان را برای چاپ ارائه دهند.

روژیچکوا سپس چند نویسنده و شاعر زن چکی را به حاضرین معرفی کرد و ویژگی‌ها و کارهای معروف آنان را برشمرد. در پایان نیز روژیچکوا، یاروسلاف سایفرت نویسنده، شاعر و خبرنگار چکی که در سال 1984 برنده جایزه نوبل ادبیات شد را معرفی کرد.