کتاب «فلسفه ادبیات» جامع‌ترین کتاب حاضر در این زمینه است

به گزارش خبرنگار لیزنا، نشست نقد و بررسی کتاب «فلسفه ادبیات» نوشته پیتر لامارک روز دوشنبه، 20 فروردین با حضور میثم محمدامینی؛ مترجم کتاب، حسین شیخ‌رضایی و امیرعلی نجومیان؛ منتقدان ادبی و علی‌اصغر محمدخانی؛ معاون فرهنگی و بین‌الملل شهر کتاب در مرکز فرهنگی این موسسه برگزار شد.

در ابتدای این جلسه محمدخانی عنوان کرد: در زمینه فلسفه مضاف که به فلسفه مباحث مختلف مانند فلسفه نقاشی، فلسفه سینما و... می‌پردازد، به فلسفه ادبیات توجه کمتری شده است. این کتاب می‌تواند کاستی‌های این حوزه را بکاهد. پیتر لامارک که تحلیل‌گر ادبی و فیلسوف شناخته شده است به چیستی ادبیات و زیبایی‌شناسی آن می‌پردازد تا نشان دهد چه چیزی اثر ادبی محسوب می‌شود و چرا.

محمدامینی، مترجم کتاب در ادامه درباره آن توضیح داد: این کتاب یک فیلسوف درباره ادبیات است. پیتر لامارک با نگاه فلسفی به این می‌پردازد که ادبیات به مسائلی توجه دارد و اساسا چیست. این کتاب را به علاقه‌مندان ادبیات توصیه می‌کنم، زیرا نیازی به داشتن دانش مقدماتی فلسفی ندارد.

وی ادامه داد: این یک کتاب مقدماتی است ولی کتاب سطحی نیست و بسیار کامل است. ما در این کتاب با نظریه ادبیات مواجه نیستیم، لامارک در ابتدا به وضوح توضیح می‌دهد که در این کتاب به دنبال چه چیزی است و آن هم یافتن چیستی ادبیات و زیبایی‌شناسی آن است.

نجومیان یکی از دو منتقد ادبی حاضر در جلسه این کتاب را جامع‌ترین و کامل‌ترین کتاب موجود در این حوزه به فارسی خواند و گفت: لامارک شخصیت مهمی در این حوزه است. او هم فلسفه خوانده و هم ادبیات. در کتاب ارجاعات زیادی به ادبیات می‌کند که نشان از تسلط او به این حوزه است.

وی اضافه کرد: هدف فلسفه ادبیات تنها تعریف ادبیات نیست و حوزه گسترده تری دارد که به تعریف ژانر، کارکرد ادبیات و دیگر مباحث نیز اشاعه دارد.

نجومیان 10 کارکرد فلسفه ادبیات با نگاه خودش را عنوان کرد که تعاریفی نظیر فرایند خلق ادبیات، دنیای داستانی و ادبی، معیارهای ادبیات، فرایند معناسازی و مفهوم زیباسازی جزئی از آنها هستند. سپس وی به ارائه توضیحات لامارک درباره فلسفه ادبیات پرداخت که به گفته خودش تقریبا تمام این موارد را دربر می‌گیرد.

این منتقد ادبی درباره تفاوت فلسفه ادبی قاره‌ای و تحلیلی گفت: فلسفه تحلیل به مسائل و مفاهیم به صورت کاملا علمی و ریاضی نگاه می‌کند و مستقیم‌تر جلو می‌رود در صورتی که فلسفه قاره‌ای زبانی مبهم‌تر دارد. این کتاب از روش تحلیل استفاده می‌کند و بسیار واضح مطلب را ادا می‌کند. این کتاب دسته‌بندی دقیقی دارد و برای تدرس بسیار عالی است. من سال‌های است که از نسخه انگلیسی آن برای تدریس استفاده می‌کنم و از ترجمه بسیار خوب این کتاب خوشحال هستم.

وی در پایان نقدی هم به کتاب «فلسفه ادبیات» داشت: تنها موردی که من فکر می‌کنم قابل نقد است نبود موضوع بستر خواندن ادبیات است. زمان، فرهنگ، دین، نژاد و همه عواملی که خواننده در آن قرار دارد بر روی تجربه ادبیات تاثیر می‌گذارد و به این موضوع تنها در چند صفحه و به صورت مختصر پرداخته شده است.

آخرین سخنران این جلسه شیخ‌رضایی بود که به موضوع صدق و کذب در ادبیات پرداخت. وی روند تحلیلی بررسی اینکه صدق و کذب چگونه در زیبایی‌شناسی و هستی‌شناسی ادبیات موثر است را توضیح داد. وی گفت: معمولا فلسفه مضاف این گونه است که ما سه سطح داریم. در سطح اول جایی که عمل اصلی خود موضوع مانند نقاشی صورت می‌گیرد، در سطح دوم منتقدانی هستند که کار سطح اول را تحلیل می‌نمایند و سپس فیلسوف این حوزه کار منتقدان را تحلیل می‌کنند.

وی ادامه داد: اما فلسفه ادبیات از جنس دیگری از پدیده است؛ همان جنسی که فلسفه ورزش است. در این نوع از پدیده فلسفه آن به اصل موضوع می‌پردازد. در فلسفه ورزش فیلسوف ورزشی کار تحلیل‌گران ورزش را بررسی نمی‌کند  بلکه به خود امر ورزش می‌پردازد. فلسفه ادبیات نیز این گونه است. در این کتاب لامارک به بررسی نظریه‌های ادبی نمی‌پردازد. خود امر ادبیات را مورد تحلیل قرار می‌دهد.