خیرات کتاب؛ گروهی که به یاد پدران، کتابخانه های مدارس فرزندان محروم را احیا می کند

طرح اهدای کتاب به مدارس به یاد پدران و برای دانایی فرزندان با پیشنهاد حسین افشاری، فرهنگی شاغل در آموزش و پرورش شهر کاشمر راه افتاده و با استقبال خوب خیرین این استان مواجه شده است.

افشاری در گفت و گویی با خبرنگار لیزنا در مورد اهداف و اقدامات «گروه خیرات کتاب» توضیح داد.

حسین افشاری، با اشاره بر اینکه قبلا معلم ریاضی بوده است از فعالیت خود به عنوان مسئول کتابخانه های آموزشگاهی این شهرستان به صورت غیر رسمی خبر داد و افزود: با توجه به علاقه ای که در ترویج کتابخوانی در مدارس داشتم از طرف آموزش و پرورش پیشنهاد شد تا مسئولیت کتابخانه های آموزشگاهی را بر عهده بگیرم.

او با بیان اینکه شروع کار گروه خیرات کتاب حدود دو سال و نیم پیش و هم زمان با میلاد حضرت علی (ع) آغاز شده است، گفت: با یاد و خاطره پدرم در روز میلاد امام علی (ع)  و در روز پدر موضوع خیرات کتاب را در میان دوستان خود مطرح کردم. قرار شد به یاد پدران درگذشته خود تعدادی کتاب خریداری کرده میان مدارس محروم شهر خود خیرات کنیم.

او ادامه داد: با استقبال دوستان توانستیم مبلغ خوبی جهت خرید کتاب تهیه نماییم و توانستیم حدود 12 مدرسه را در روستاهای کاشمر صاحب کتاب کنیم.

افشاری ادامه داد: با توجه به استقبال انجام گرفته و موفقیت در شروع کار، تصمیم گرفتیم تا خیرات کتاب را در موضوعات و زمانبندی های مختلف ادامه دهیم؛ برای مثال در ماه رمضان و شب های احیا این کار را انجام می دادیم.

اهدای 12 هزار جلد کتاب به 60 مدرسه محروم

وی در مورد روال کار گروه خیرات کتاب توضیح داد: با توجه به اعتمادی که دوستان به من دارند، وجه نقد خیرات خود را با واریز در شماره حسابی مخصوص در اختیار من قرار می دهند.  با ارتباطی که من با مراکز پخش و ناشران کتاب پیدا کرده ام و تخفیفات خوبی که با بیان طرح برایمان قائل می شوند، می توانم مجموعه ای با کمیت و کیفیت خوب فراهم کنم.

به گفته او تا به حال حدود 12  هزار جلد کتاب توسط این گروه تهیه و در اختیار 60 کتابخانه مدارس روستایی یا حاشیه محروم شهر قرار گرفته است.

او با بیان اینکه به علت فعالیت در آموزش و پرورش آمار دانش آموزان مدارس مختلف را در اختیار دارد، توضیح داد که کتاب ها به تناسب نیاز مدارس و بر اساس سرانه دانش آموزان پخش می شود. در ابتدا نیز مدارس دوره ابتدایی روستایی و سپس مدارس ابتدایی حاشیه شهر تحت پوشش فعالیت های این گروه قرار گرفته است.

وی با اشاره بر اجرای طرح «نذر کتاب» در شب های احیای ماه رمضان افزود: در حال حاضر با جمع آوری مبالغ مورد نیاز، برای تجهیز کتابخانه های مدارس متوسطه اول یا راهنمایی روستاها فعالیت می کنیم.

افشاری خود و این گروه را وسیله ای جهت انجام این کار نیک به نمایندگی از خیرین توصیف کرد و گفت: بیشرین کمک های مالی را دیگر دوستان جهت انجام این کار اختصاص می دهند. این گروه از حدود 30 نفر از خیرین از سطوح مختلف اجتماعی و شغلی و حتی از هم وطنان خارج از ایران و مقیم استرالیا تشکیل شده است و همچنان بر تعداد این داوطلبین افزوده می شود.

فرهنگ قرار دادن کتاب در سبد خانواده را ترویج می کنیم

او در خصوص روش های انتخاب کتاب جهت کتابخانه های مدارس با اشاره بر اینکه همسر وی فارغ التحصیل رشته علم اطلاعات و کتابداری و کارمند اداره کتابخانه های عمومی است، گفت:  همسرم راهنمای اصلی ما برای انتخاب تخصصی کتاب است و حتی دلیل علاقه من به این موضوع و ورودم از حوزه تدریس ریاضی به حیطه کتاب تاثیر مثبت ایشان بر من بوده است. زهرا نیک دل با شناختی که از ذائقه و سلیقه کودکان در انتخاب کتاب دارد، فعالیت اصلی برگزیدن کتاب ها را بر عهده گرفته است. همچنین با ارتباطی که با معلم های سطوح مختلف دارم از آن ها جهت انتخاب کتاب ها نظر و راهنمایی می گیرم.

طبق گفته افشاری بیشترین کتاب ها انتخابی از انتشاراتی هایی چون «پیدایش» و «برف» که در صدر انتخاب ها قرار دارد، صورت می گیرد. انتشارات «بدف» کتاب های ارزان قیمت و جذاب به چاپ می رساند و مجموعه ای 120 جلدی از داستان های مختلف در موضوعات مختلف منتشر کرده است و تا به حال حدود 40 سری از این مجموعه 120 جلدی توسط این گروه خریداری و خیرات شده است. او این کتاب های خشتی 12 صفحه ای را مانند لقمه های کوچکی توصیف کرد که به علت برخورداری از تصاویر جذاب برای کودکان مناسب است؛ بخصوص برای کودکان سال اول و دوم ابتدایی که هنوز چندان مهارتی در خواندن ندارند و آموزگاران با نشان دادن تصاویر زیبای آن ها می توانند آنان را به سوی خواندن ترغیب نمایند.

وی ادامه داد: انتخاب کتاب های کودک همچنین از انتشارات «مرکز گسترش»، انتشارات «قدیانی» و کتاب های بنفشه صورت می گیرد. در حوزه کتاب نوجوانان نیز خرید از کتاب های نشر «پیدایش» و مجموعه 50 جلدی مربوط به ادبیات کهن و نشر «ذکر» با کتاب های جذاب در حوزه کتاب های ادبی، داستانی و رمان همچنین انتشارات «به نشر» مربوط به آستان قدس رضوی در دستور کار قرار گرفته است.

حسین افشاری در ادامه در مورد دیگر فعالیت های ترویج خواندن این گروه به مسابقات کتابخوانی اشاره کرد و توضیح داد: در این برنامه شکل مسابقات کتابخوانی را از شکل سنتی و رایج آن در آموزش و پرورش خارج کردم. در شکل سنتی برای اجرای مسابقات عموما کتابی به سلیقه شخصی از جانب یک یا دو نفر و شاید از جانب تیمی در سطح بالای وزارتخانه یا آموزش و پرورش استان معرفی می شد. ما ضمن تنوع بخشیدن به کتاب های انتخاب شده، این انتخاب را محلی کردیم؛  یعنی با شناختی که از ذائقه بچه ها و علاقمندی آنان پیدا کرده ام، کتاب هایی با تنوع مختلف در موضوعات علمی، داستانی، تاریخی و مذهبی جهت شرکت در مسابقه معرفی می کنیم. همچنین در این طرح دانش آموز کتاب را خریداری می کند تا ما فرهنگ قرار دادن کتاب در سبد خانواده را هم ترویج کنیم. برای ایجاد امکان خرید هم کتاب هایی با قیمت پایین ولی با کیفیت معرفی می شود.

حذف پست کتابدار ظلم به دانش آموز است

او با تاکید بر اینکه «خیرات کتاب» بار مالی برای اداره آموزش و پرورش ندارد گفت: در چند سال گذشته دو ظلم اساسی در وزارت آموزش و پرورش اتفاق افتاد که یکی حذف نیروی انسانی یعنی پست کتابدار از مدارس و دیگری حذف منابع مالی برای خرید سرانه کتاب بود. در حال حاضر ما در آموزش و پرورش چیزی به عنوان سرانه کتاب نداریم.

حسین افشاری با اشاره بر اهمیت بحث مالی برای مسائل فرهنگی افزود: از محل تخفیف خرید کتاب که از انتشاراتی های مختلف و تا حدود 35 درصد دریافت می کنم، جوایزی را برای کودکان تهیه و سعی می کنم به بهانه های مختلف جهت تشویق آنان به ادامه کتابخوانی به کودکان اهدا نمایم.

افشاری با بیان اینکه نگاه آموزش و پرورش به ورود برخی کتاب ها به مدارس بسته است یاد آور شد: کتابی که از وزارت ارشاد مجوز دریافت کرده،  اگر نیاز به اصلاح یا سانسور دارد حتما اعمال شده است. نباید برای ورود کتاب ها به کتابخانه های مدارس و یا برای معرفی کتاب در مسابقات کتابخوانی دانش آموزی و حتی میان همکاران فرهنگی دوباره  سخت گیری شود.

«50 هزار مدرسه 50 هزار نمایشگاه» زمینه ای برای رانت کتاب

او با اشاره بر ارتباط وسیعی این وزارتخانه با اکثریت خانواده های در کشور دارد، ادامه داد: حتی برخی مواقع رانت هایی در بخش کتاب وزارت آموزش و پرورش تشکیل و کتابی خاص از یک نویسنده و یا ناشر خاص معرفی می شود. در این انتخاب سلایق و نیاز های مختلف مد نظر قرار داده نمی شود. درست مانند مادری که چون به غذای خاصی علاقه دارد فقط همان را تهیه می کند.  

او با اشاره بر طرح «50 هزار مدرسه 50 هزار نمایشگاه» که توسط آموزش و پرورش برگزار می شود توضیح داد: برای اداره ما هم در این طرح بسته های کتاب سربسته ارسال می شود و ما را به خرید این کتاب ها ملزم می کنند. (البته از زمانی که من به این حوزه وارد شدم در مقابل خرید این بسته ها مقاومت کرده ام) در داخل این جعبه ها گاهی کتاب های خوب هم پیدا می شود ولی بحث رانت زمانی مطرح است که در خرید کتاب ها تخفیف قائل می شوند.

او ادامه داد: برای مثال من کتاب های انتشارات «برف» را با تخفیف 50 درصد خرید می کنم. این کتاب ها را که به دلیل رنگ و تصویر و جذابیت بسیار خوب است، در داخل همین بسته ها به همراه کتاب هایی که اصلا برای دانش آموزان دوره ابتدایی مناسب نیست و شاید حتی مورد استفاده معلم ها هم قرار نمی گیرد، در بسته های سربسته و بدون امکان بررسی با 25 درصد تخفیف ارائه می کنند. بخشی از رانت در این مرحله شکل می گیرد.

وی با ابراز تاسف از اوضاع آشفته بازار کتاب، بر استقبال ناشران از خرید گستره کتاب از طرف آموزش و پرورش در این طرح اشاره کرد و ادامه داد: این مشکل بزرگی است که در وزارت خانه ای که نیروی انسانی و بودجه سرانه کتاب را حذف کرده است، رانت شکل بگیرد. چنانچه قبلا تصویر فاکتور خرید خود را به همراه قیمتی که برای این بسته های کتاب ذکر شده بود برای معاون فرهنگی استان ارسال کردم و به معاون فرهنگی آموزش و پرورش استان نیز توضیح دادم.

حسین افشاری با انتقاد از اینکه مسئولین با 12 میلیون دانش آموز و یک میلیون آموزگار حتی به اندازه شخص وی در شهرستان کاشمر در خرید کتاب وسواس و دقت ندارند گفت: شاید در انتخاب این کتاب ها ارزیابی هایی هم صورت گرفته باشد ولی کافی نیست.

منابع تالیفی شهید مطهری برای ارتقاء علمی فرهنگیان کافی نیست

افشاری در توضیح مشکل بعدی با اشاره به برگزاری دوره های آموزشی و ضمن خدمت برای فرهنگیان در طول دوران فعالیت گفت: این دوره ها معمولا با معرفی کتابی جهت مطالعه و ارائه آزمون در جهت ارتقاء علمی، تربیتی یا فرهنگی کارکنان آموزش و پرورش اجرا می شود. در این مورد نیز سال های سال است که بر روی انتشارات و ناشر خاصی تمرکز شده است.

او ادامه داد: مسلما مرحوم شهید مطهری برای من از لحاظ سیاسی بسیار مورد قبول هستند. ایشان جزو معماران و بنیان گذاران انقلاب اسلامی بودند. اما ما امروز نیاز به منابع، کتب و مفاهیم دیگری در بحث آموزش و تربیت داریم که به روز باشند. چندین سال بعد از شهادت ایشان ما نمی توانیم دوره های آموزشی خود را  همچنان بر مبنای صرف منابع ایشان برگزار کنیم. سایر منابع مثل کتاب «ویژگی های معلم خوب» آیت الله مظاهری که حدود 40 سال پیش تدوین شده است نیز زبان خود را دارد که کافی نیست زیرا امروزه معلم و دانش آموز زبان خود را دارند.

او ادامه داد: امسال طرحی را مطرح کردم که تمام کتاب های کتابخانه های مدارس مورد بررسی و وارسی قرار گیرند. هرچند کتاب در هر نوعش خوب است ولی در جای خود باید استفاده شود. شاید صرفا کتاب شهید مطهری امروزه برای معلم و دانش آموز ما کامل نباشد ولی بسیاری بر روی این کتاب ها کار تحقیقاتی انجام می دهند و در رشته هایی مانند فلسفه منبع تدریس است. ولی باید توجه شود که کتاب های دیگری هم مناسب فضای مدارس وجود دارد.  

شهرداری و اداره کتابخانه های عمومی در کنار «گروه خیرات کتاب»

افشاری در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره بر همکاری های گروه خیرات کتاب با شهرداری ها و با اشاره بر وسعت فعالیت شهرداری ها در بین مردم گفت: هم در شهرداری و هم در شورای شهر دوستانی از این گروه حضور دارند. علاوه بر بحث نیم درصدی که شهرداری ها قانونا ملزم به پرداخت به کتابخانه ها هستند، در خیرات کتاب نیز همکاری می کند؛ چنانچه شهرداری برای تجهیز کتابخانه های مدارس حاشیه شهر همکاری و کمک کرد. همچنین در بحث مسابقات نیز بعضا ورود می کنند و علاوه بر بحث تبلیغات، بخشی از جوایز ما را هم تقبل می کند. شهرداری در این موارد کمک های بسیار خوبی به ما کرده است.

وی ادامه داد: اداره کتابخانه های عمومی نیز با ما همکاری دارد و ما میان این اداره و آموزش و پرورش پلی را برقرار کرده ایم. برای مثال در بحث مسابقات کتابخوانی رضوی از 14 هزار دانش آموز دوره ابتدایی حدود 7 هزار نفر فقط در بخش نقاشی شرکت کرده اند.

به گفته افشاری طبق تاییده ای که از آموزش و پرورش گرفته شده است بخشی از درآمد مدارس شاهد، غیر انتفاعی، فرهنگ و نمونه از محل دریافت شهریه به تهیه کتابخانه اختصاص میابد. در این خصوص حدود 5 هزار جلد کتاب با همیاری خود این مدارس و با تخفیف ویژه ای که ناشران برای گروه خیرات کتاب در نظر می گیرند تهیه شده است.

در نبود کتابدار ترغیب دانش آموزان به کتاب دینی بر گردن فرهنگیان است

وی کتابخانه های مدارس در استان خراسان و شهر کاشمر را بسیار ضعیف ارزیابی کرد و با اشاره بر گستردگی وزارت آموزش و پرورش از لحاظ نیروی انسانی گفت: دانش آموزان بخصوص دانش آموزان دوره ابتدایی تشنه کتاب و مطالعه هستند. ذهن این دانش آموزان مانند لوح سفیدی است که هر خطی بر روی آن بیافتد ماندگار خواهد بود. اصلاح بزرگسالان و وادارکردن آنان به مطالعه بسیار سخت خواهد بود زیرا شخصیت افراد در بزرگسالی شکل گرفته است ولی ذهن دانش آموزی که در 6 سالگی وارد دوره ابتدایی می شود و در 12 سالگی آن را به پایان می رساند مانند زمین قابل کشت است. ولی با عدم تامین بودجه اعتباری برای خرید کتاب و عدم تامین نیروی انسانی، این موضوع نه در استان خراسان بلکه در کل کشور رها شده است.

حسین افشاری در پایان تاکید کرد: در نبود کتابدار برای همه ما به عنوان یک فرهنگی، معلم یا کارمند آموزش و پرورش واجب کفایی است و هر کدام از ما دینی بر گردن داریم که در جهت تقویت مطالعه و کتابخانی و فرهنگ مطالعه قدم برداریم. اگر این وظیفه را انجام ندهیم در حق نسل آینده خود ظلم کرده ایم. با این فناوری های پیچیده مجازی و امکاناتی که در اختیار کودکان قرار گرفته است اگر آنان را به سمت مطالعه سوق ندهیم قافیه را باخته ایم.