(لیزنا: باشگاه اطلاعات سبز)/  محمدحسن سپاسی: گیاهان یک سرمایه گذاری مهم برای هر محیطی هستند. ممکن است فکر کنید گیاهان صرفا جنبه تزئینی دارند و در یک کتابخانه یا محل کار چندان ضروری به نظر نمی رسند، حال آنکه  تحقیقات نشان می دهد استفاده از آنها در فضای کاری فواید بسیاری فراوانی دارند. البته نکته دیگری هم هست، نگهداری گیاهان مسئولیت می‌آورد و باید بدانید که این موجودات زنده، در قبال خدمتی که به زیبایی، تنوع فضا، تهویه و تاثیر بر عملکرد کارکنان (ارگونومی) می کنند، انتظار رسیدگی و گرفتن آب و غذا و آفت کش دارند تا بتوانند وظایف خودشان را به خوبی به انجام برسانند که باید از روزی که تصمیم به این کار یعنی ایجاد فضای سبز زیبا برای کتابخانه خود می گیرید، به این مساله نیز فکر کنید.

بله ، گیاهان باعث می شوند تا فضای کتابخانه زیباتر شوند و دفاتر کار هم بیش از اندازه خلوت و خالی به نظر نیایند. این قبیل گیاهان که به گیاهان آپارتمانی شناخته می‌شوند،  مزیتهای بسیاری برای محیط کتابخانه و دفاتر کار دارند که در زیر "پنج مزیت مهمتر گیاهان در محیطهای کاری"[1] را  تقدیم می کنیم، مزیتهایی که می توانند به طور مستقیم بر عملکرد کارکنان تأثیر بگذارد. دربعضی کشورها مانند استرالیا شرکت هایی برای نگهداری از گیاهان دفاتر و کارخانه ها تاسیس شده‌اند که فضای سبز داخلی کتابخانه‌ها، دفاتر و ادارات و سازمانها را برعهده می گیرند. و در ایران هم سالها است این شرکتها فعال هستند. همان شرکتهایی که نگهداری فضای سبز بیرونی را تقبل می کنند، ‌اغلب فضای داخلی را نیز متقبل خواهند شد.  

1- گیاهان به افزایش بهره وری کمک می کنند

مطالعات نشان داده اند که وجود گیاهان در محیط کار ، بهره وری کلی را افزایش می دهد. کارها سریعتر تکمیل می شوند ، اشتباهات کمتری رخ می دهد و سطح تمرکز افزایش می یابد. این امر به ویژه در مورد كاركنان رایانه كه در یک مطالعه تحقیقاتی به دلیل حضور گیاهان در در کنار آن ها ، افزایش 10-15 درصدی در بهره‌وری خود را تجربه کردند ، صادق است.

2- گیاهان به کاهش استرس کمک می کنند

استرس در هر محل کار اجتناب ناپذیر است. با این حال ، وجود گیاهان به کاهش اثرات استرس کمک می کند. مطالعات نشان داده است که وجود گیاهان باعث کاهش شرایط ناشی از استرس مانند اضطراب ، افسردگی ، خستگی و خصومت می شود. این می تواند به این دلیل باشد که گیاهان باعث می شوند محیط کار آرام تر و بی صدا جلوه کند. سپس کاهش استرس منجر به افزایش سلامت کارکنان می شود که منجر به افزایش بهره‌وری در محیط کار می شود.

3- گیاهان هوای تمیزتری تولید می کنند

گیاهان به تمیز کردن هوا کمک می کنند. آنها کیفیت هوا در محل کار را بهبود می بخشند زیرا باعث آلودگی آلاینده ها ، گرد و غبار و سایر موارد موجود در هوا می شوند. هوای پاک به یک محیط کاری آرامش بخش و سالم تر تبدیل می شود و این امر باعث می شود کارمندان روزهای کمتری را به دلیل بیماری غیبت کنند و همچنین باعث تقویت کلی سلامتی برای کارمندان دفتر شود.

4- گیاهان باعث افزایش خلاقیت می شوند

مطالعات نشان داده اند که وجود گیاهان در محیط کار باعث افزایش سطح خلاقیت می شود. این را می توان به این واقعیت نسبت داد که گیاهان نمایشی مستقیم از طبیعت هستند و افراد از آنها الهام می گیرند. یک مطالعه حتی نشان داده است که وجود شاخ و برگ ، به طور کلی ، به تسکین غرایز اساسی انسان کمک می کند زیرا فضای سبز معادل وجود منابع کافی است. آرامش حاصل از آن به فرد اجازه می دهد تا در تفکر خلاقانه تر شرکت کند.

5- گیاهان به ایجاد یک محیط کار بهتر کمک می کنند

داشتن یک محیط کاری مناسب برای کارکنان برای به دست آوردن بهترین نتایج ضروری است. یک محیط کاری خوب به معنای کارمندان سالم و شادتری است که مشتاقانه وظایف خود را به موقع کارآمد و به موقع انجام دهند در نهایت ، بهره وری افزایش می یابد و عملکرد کلی شرکت بهبود می یابد.

در ادامه چند گیاهی که معمولا برای دفاتر کاری توصیه می شوند را معرفی می کنیم[2]:

1-گیاه sansevieria trifasciata( سانسوریا )گیاهی همیشه سبز میباشد از خانواده Asparagaceae (سوسنیان) که بومی نواحي گرمسيري و مركز آفريقا و جنوب شرقي آسيا می‌باشد.

این گیاه متعلق به جنس Sansevieria میباشد،این جنس شامل 60 گونه از گیاهان چندساله همیشه سبز است.

سانسوریا جزء گیاهان زینتی خانگی محبوب بشمار می آید.
magic sword,Mother in laws tongue نامهای دیگر این گیاه میباشد ،که این نامگذاری به علت شکل ظاهری آن می‌باشد. 

هشدار: تمام قسمتهای این گیاه در صورت بلعیده شدن سمی میباشند.
دست زدن به این گیاه ممکن باعث تحریکات پوستی و یا ایجاد حساسیت شود

2-بنفشه آفریقایی سرده‌ای شامل شش گونه از گیاهان گل‌دار چندساله در راسته نعناسانان (Lamiales) و تیره جسنریان (Gesneriaceae) است که بومی تانزانیا و مناطق هم جوار جنوب شرقی کنیا، با تمرکز در کوهستان‌های انگورور می‌باشد. این گیاه در تیره بنفشگان قرار ندارد و فقط به دلیل شباهت ظاهری به بنفشه معروف است.

این گیاه در تمام طول سال گل می‌دهد و رنگ گلبرگ‌های آن آبی، قرمز، صورتی، سفید و بنفش است و از گیاهانی است که به آسانی قابل نگهداری در گلدان به عنوان گیاه زینتی است. امروزه ارقام مختلفی از این گیاه زینتی اصلاح شده‌است. بعضی ارقام برگ‌های ابلق، برگ‌های چین‌دار یا چروک و همچنین گل‌های ساده یا چین‌دار و پُرگلبرگ دارند.

3-عَشَقِه را با نام‌های «پاپیتال»، «پیچک انگلیسی» و «داردوست» نیز می‌شناسند. این گیاه با ساقه‌های نرم و بالارونده، برگ‌هایی کوچک و قلبی‌شکل دارد و به درخت، دیوار یا هر داربست دیگری می‌چسبد و بالا می‌رود. در غیر این صورت روی زمین می‌خزد. بهترین شرایط برای رشد این گیاه، در کنار پنجره و در معرض نور خورشید است. عشقه گیاهی است که سموم هوا را جذب می‌کند؛ ضمن اینکه پرورش آن نیز بسیار ساده است. عشقه ابلق را می‌توان هم به صورت گلدانی پرورش داد و هم آن را آویز کرد. گیاه عشقه چه کمکی می‌کند؟! شاخ و برگ‌های متراکم و به هم فشرده این گیاه در جذب فرمالدئید نقش موثری دارد. این گیاه از سوی ناسا به‌عنوان بهترین گیاه برای تصفیه هوای خانه معرفی شده است. وجود این گیاه در اتاق می‌تواند به عنوان یک عامل ضدآلرژی تلقی شود؛ چراکه پس از شش ساعت از آوردن این گیاه به یک اتاق آلوده، حدود ۶۰ درصد از قارچ‌ها و آلودگی‌های هوازی و معلق در هوا را جذب می‌کند و باعث می‌شود افرادی که به آلرژی‌های تنفسی دچار هستند در اتاق‌هایی که این گیاه در آن حضور دارد، بهتر زندگی کنند.

4-آلوئه ورا:

اسم علمی Aloe variegate و از خانوده Liliaceae میباشد. این گیاه بومی ناتال بوده و گیاهی است آبدار و گوشتی به ارتفاع 30 سانتیمتر و برگهای ضخیم و نیزه ای به طول 12 سانتیمتر كه دارای نوارهای سفید و سبز تیره عرضی میباشد. معمولا این گیاه در اطاقهای كم رطوبت به خوبی رشد می كند . لبه برگهای آن دندانه دارد است و گلهایی به رنگ نارنجی روشن، به شكل گل آذین و به طول 30 سانتیمتر دارد، این گلها در اوائل بهار ظاهر می شوند.

5-فیلودندرون اکسی کاروم یا فیلودندرون اسکاندنس:

این گیاه بومی آمریکای جنوبی، احتمالاً رایج ترین و شناخته شده ترین گیاه آپارتمانی است. نام های دیگر آن WEATHEART VINE و PARLORIVY است. برگ های آن به طول 8– 12سانتیمتر، قلبی شکل و به رنگ سبز براق تیره است. ریشه هوائی و بالا رونده دارد و در هر شرایطی رشد می کند چون با تغییرات درجه حرارت و نور حساسیت زیاد نشان نمی دهد. به همین دلیل برای نگهداری در آپارتمان مناسب است و نگهداری آن برای مبتدیان باغبانی نیز آسان است.

6-گیاه هوازی تیلاندسیا:

تیلاندسیا (گیاهان هوازی) Air Plant از تیره Bromeliaceae (تیره آناناس) از تنوع بالایی برخوردار بوده (حدود 400 گونه) و مهمترین ویژگی اغلب اعضای این جنس از گیاهان نداشتن ریشه است. گیاهانی اپیفیت هستند و در آمریکای جنوبی و مرکزی و بخشهایی از کلمبیا، پرو و مکزیک روی تنه درختان، با استفاده از رطوبت هوا زندگی میکنند.

7- اکسالیس:

گیاه oxalis regnellii ( اکسالیس ) گیاهی علفی و چندساله از خانواده  oxalidaceae(اکسالیداسه ) بوده که بومی جنوب آمریکا و به خصوص برزیل میباشد.

اکسالیس ( گیاه عشق ) دارای برگهایی بنفش رنگ و بسیار زیبا میباشد و به دلیل برگهایش ، گیاه زینتی بسیار محبوبی شمرده میشود.

این گیاه مناسب برای باغها، نگهداری داخل منزل ، پاسیو ها و مرزبندی میباشد.

این گیاه در بهترین شرایط نگهداری که جایی مرطوب ، نیم سایه و خنک میباشد حدود 10 سال عمر میکند.

گیاه اکسالیس ، گیاهی چندساله و متراکم بوده که ارتفاعی بین 15 تا 30 سانتیمتر و گستردگی بین 30 تا 40 سانتیمتر دارد این گیاه سرعت رشدی متوسط دارد وبین 5 تا 10 سال عمر میکند.

این گیاه کوچک و ظریف دارای ساقه ای نازک میباشد.

برگها بنفش رنگ، سه گوش و به صورت 3 تایی میباشند.( برگها ظاهری پروانه شکل داشته وبسیار زیبا میباشند.)

شاخ و برگ گیاه در طول روز باز و بسته میشوند.

این گیاه دارای گلهایی کوچک به رنگهای سفید، صورتی و یا بنفش میباشد .

گلها معطر بوده و فصل شکوفایی آنها اواخر بهار و اوایل تابستان است.

8-شمعداني معطر:

این گل که رایحه آن طیف وسعی را پوشش می‌دهد بسیار شگفت انگیز است این گیاه همچنین دارای برگ‌های بندداری است که زیبایی خاصی را به منزل شما می‌دهد و این در حالی است که لمس کردن شاخ برگ این گیاه همراه می‌شود با معطر شدن منزل شما، آب و مواد غذایی این گیاه باید بطور منظم تامین شده و در آن وقفه ایجاد نشود این گیاه به آفتاب فراوان جهت رشد و نمو نیاز دارد اگر چنین محیطی برایش فراهم نشود سرعت رشد کردنش کاهش می‌یابد و به شکل ساقه‌ای باریک و کم برگ می‌شود.

در ادامه به برسی گیاهانی که از پرورش انها باید اجتناب کرد می پردازیم:

1-خرزهره:

خَرزَهره، جُور، کیش درختچه‌ای سمی و همیشه‌سبز از راسته گل‌سپاسی‌سانان (Gentianales)، تیره خرزهره‌ایان (Apocynaceae) است که به طور معمول در پارک‌ها برای اهداف زینتی کاشت می‌شود.

این گیاه را در فارسی گیش، شبرنگ، جار، پهی و پی‌خوره نیز می‌نامند.

برگ خرزهره به برگ بید شبیه است ولی از برگ بید ستبرتر و بزرگ‌تر است. گل‌های سرخ و سفید دارد و حیوانات اگر برگ آنرا بخورند می‌میرند.

خرزهره دارای ساقه بسیار و برگهای سه تائی و گلهای رنگین که در نقاط گرم و خشک می‌روید و همه آن بواسطه «گلیکوزوئیدهای قلبی» موجود در آن بویژه اولئاندرین سمی است. گونه خودروی این درختچه در جنوب غرب ایران در شهرهای بهبهان و کهگلویه و همچنین جنوب ایران از جمله در حوالی جیرفت، جهرم، لار و جزایر خلیج فارس و بندرعباس و سیرجانشهربابک دیده شده‌است. برخلاف بیشتر گیاهان خطرناک که فقط قسمت خاصی از آن‌ها سمی است، تمام بخش‌های درختچه خرزهره می‌تواند موجب مسمومیت شود و حتی تنفس دود شاخه در حال سوختن آن نیز مشکلاتی در پی دارد. استفاده از شاخه‌های این گیاه برای مصارف مختلف و نوشیدن آبی که در مجاورت گل‌های خوشه‌ای قرمز، صورتی و سفید آن قرار داشته، به مسمومیت‌های شدیدی منجر می‌شود. دوستداران باغبانی در مناطق مختلف دنیا با آب و هوای مدیترانه‌ای، بدون توجه به خطرات این گیاه سمی همیشه‌سبز به پرورش آن علاقه زیادی نشان می‌دهند.

2-سیکاس رولوتا:

سیکاس رولوتا یکی از قدیمی‌ترین گیاهان روی زمین است. کف (تنه پایینی) سیکاس اگر روی زمین بیافتد تا مدت‌های طولانی زنده می‌ماند، چون حیوانات از آن مصرف نمی‌کنند. تمامی قسمت‌های این گیاه از جمله دانه و ریشه‌ها سمی هستند مصرف این گیاه و دیگر اعضای آن باعث استفراغ و اسهال می‌شود و حتی ممکن باعث نارسایی کبدی نیز شود.

3-گل زامیفولیا:

گل زامیفولیا مقاوم در برابر خشکی است و در محیط کم نور چون درون خانه‌ها و دفاتر بسیار شگفت انگیز رشد و نمو دارد. چون از آن دسته از گیاهانی است که برای رشد به نور کمی نیاز دارد. بخش‌هایی از این گیاه نیز سمی است. این گیاه را دور از بچه‌ها و حیوانات خانگی نگه دارید و در موقع تمیز و هرس کردن این گیاه از دستکش استفاده کنید.

4-اسپاتی فیلوم:

که به گل چمچمه ای معروف است, یکی دیگر از جاذبه های زیبا و محبوب دیگری است که در رده خطرناکی قرار دارد. این گیاه حاوی کریستال های اگزالات کلسیمی است که برای گربه ها و سگ ها سمی هستند. این کریستال ها پس از جویدن برگ ها, ساقه ها و ریشه ها و نفوذ به بافت حیوانات حیوان که منجر به آسیب می شوند, آزاد می شوند.

هنگامی که حیوان خانگی عناصر سمی این گیاه را هضم می کند, می تواند باعث ایجاد نشانه هایی از جمله سم در صورت, درد دهان, ریختن آب دهان, کف زدن و استفراغ شود. تورم متوسط تا شدید لب ها, زبان, حفره دهان و راه هوایی فوقانی نیز می تواند رخ دهد. هم چنین می تواند منجر به کم آبی و امکان نارسایی کلیه ها شود که شرایط بسیار شدیدی در حیوانات خانگی دارد.

همچنین به خاطر آلکالویید لیکورین که در پیازها و ساقه هایش وجود دارد, برای انسان سمی است. در انسان این گیاه سمی می تواند باعث ورم لب ها, دهان و زبان, تهوع, استفراغ, اسهال و مشکل بلع شود.

 -------------------------------------------

[1] . 5 Benefits of Plants in the Workplace/  https://www.womenonbusiness.com/5-benefits-of-plants-in-the-workplace/  Jul.15^th. 2015

[2] . The 10 Best Plants for Your Office or Desk/ https://www.thespruce.com/best-office-plants-4169917   / Sept,18^th