نشست «بررسی استانداردهای كتاب درسی دانشگاهی» برگزار شد

به گزارش ليزنا، ‌نشست «بررسي استانداردهاي كتاب درسي دانشگاهي» با حضور دكتر آرمند، دكتر حميدرضا خادمي و دكتر زهرا ابوالحسني به همت سازمان سمت روز دوشنبه 25 ارديبهشت 1402 در سراي علمي و فرهنگي دانشگاهي سي و چهارمين نمايشگاه بين المللي كتاب تهران برگزار شد.

در اين نشست  حمیدرضا خادمی ضمن عرض سلام و تشکر از سازمان سمت بابت برگزاری این نشست گفت: محصول تلاش های همکاران و دوستان ما در مجموعه سازمان سمت که سابقا زیل کتب دانشگاهی درسی فعالیت دارد رو سازماندهی می کردند و اولویت هایی در این زمینه مشخص شده که از ابعاد مختلف سوری و ساختاری فرهنگی، مطالعات متعددی در حوزه درسی تعریف شده بود. خود سازمان سمت از ابتدا سازمانی بود که کار ویژه و ماموریت اصلیش تامین منابع کتب درسی دانشگاهی مطابق سازمان های دانشگاهی بوده است که شامل رشته های علوم انسانی بوده و تا به حال تولید محتوا کرده است.

خادمی ادامه داد: تا به حال دو هزار و پانصد کتب دانشگاهی در رشته های حسابداری، ادبیات فارسی، تربیت بدنی، مدیریت، علم اطلاعات و دانش شناسی و دیگر گرایش های رشته علوم انسانی در سطح کشور داشته است. که با همکاری دو هزار و پانصد از موسسین و محققین در گروه های علمی مختلف ارزیابی، مدیریت و تولید شده است که قابل استفاده برای دانشجویان عزیز می باشد. از مراکز علمی مختلف تقریبا دو سال پیش محققان و متخصصین این حوزه از دانشگاه های دولتی و آزاد و سایر مراکز مثل مرکز نشر دانشگاهی در یکی از نتایج این نشست ها تصمیم گرفته شد یک منشوری تهیه شود که بتوانیم در اختیار محققان، مولفان گذاشته تا در راستای تالیف منابع دانشگاهی یک ارزیابی درست و دقیقی داشته باشیم.

دکتر آرمند در ادامه گفت: ما قرار است یک گزارشی از طرحی که انجام شد و تبادل نظری که به اتفاق دوستان داشتیم ارائه بدهیم. کاری که ما انجام می دهیم اصطلاحا فاز اول و بخشی از کار است و کار اصلی هنوز انجام نشده، در واقع ما در گام ابتدایی کار هستیم. قصد انجام ما از شروع و انجام این پروژه این بوده است که بدانیم یک کتاب چه معیارهایی باید داشته باشد و چگونه باید بررسی کنیم چه کتابی خوب است و یا خوب نیست. باید یک ملاکی باشد تا این بخش انجام شود که این مسئله تا به امروز در حالت گنگی صورت پذیرفته است. این موضوع از سال های قبل مطرح بوده و برای من نیز از حدود بیست سال پیش دغدغه اصلی بوده است. ما سوالی پرسیدیم در کار صورت گرفته تحت عنوان "بررسی ویژگی های کتاب مطلوب دانشگاهی از دیدگاه استادان و دانشجویان" این رو به عنوان یک زمینه یابی به کار گفتیم و سوالاتی از دانشجویان پرسیدیم و پاسخ آن ها را به صورت مقاله ای تحت عنوان کتاب چاپ کردیم.

آرمند ادامه داد: موضوع مورد بحث، موضوعی بین رشته ای است. ولی از لحاظ درسی به رشته برنامه درسی مرتبط است. در این رشته این سوال مطرح است که محتوا و مطلب با چه کیفیت و قالبی باید به مخاطب عرضه شود تا از لحاظ یادگیری و تاثیری که می تواند روی مخاطب بگذارد، اثر گذار باشد. معرفی کتاب به دانشجویان در حال حاضر در حال منسوخ شدن است، ما باید دانشجویان را به سمت جستجو و پیدا کردن خود آنها به مطالب مرتبط با درسشان سوق دهیم. البته کتاب ماهیتی دارد که قطعا هست و خواهد بود اما در کنار آن از این قبیل مسائل نیز نباید غافل شد. ما از جلسات و نشست هایمان با سازمان های مختلف بارها عنوان کرده ایم همان طور که غذای ناسالم برای افراد مهم است. محتوای کتاب ها و مطالب کتاب های غیر استاندارد نیز می تواند عملکرد مخرب و عامل آسیب ذهنی به افراد و همینطور از بین رفتن وقت افراد را در بر بگیرد. بنابراین خیلی باید به محتوا و تولید کتاب استاندارد اهمیت و توجه ویژه ای داشت. مثلا یکی از عوامل بسیار کوچک اما حائز اهمیت در کتاب ها فونت کتاب ها است. هم از لحاظ زیبایی و هم از لحاظ خوانایی کتاب، بسیار کمک کننده است. مسائلی مثل اینکه یک کتاب دانشگاهی باید چه فونتی داشته باشد؟ حتی باید در مراحل تحصیلی دانشگاهی نیز متفاوت باشد و با موضوعات کتاب فونت ها نیز تغییر کند. بنابر این تصمیم گرفتیم برای عملکرد هر چه بهتر متکی باشیم به پژوهش هایی که در خارج از کشور انجام شده، به عنوان مقدمه و فاز اول کار روی این مسئله کار کنیم. که در این زمینه یکسری مجموعه کتاب های مطالعات درسی به چاپ رسید. منبع دیگر هم نحوه نگارش کتاب های دانشگاهی است. از نواقص کار به نظر من این است که ملاک ها باید در رشته های مختلف بررسی شود و دیگری اینکه وارد رشته های تخصصی مختلفی شود.

دکتر آرمند در پایان گفت: بنابراین گزارشی تحت عنوان بررسی استانداردهای کتاب درسی دانشگاهی تهیه شده که رویکرد اولیه آن منتشر شده تا کم کم مطالعه شود، اشکالات کار گرفته شود. ما اول راه هستیم و در حال مطالعه و کار روی پروژه ایم. که این کار ادامه خواهد داشت و امیدواریم روز به روز کامل تر و بهتر شود.

دکتر زهرا ابوالحسنی گفت: من در جواب نامه ای که چند روز اخیر فرستاده بودند در جواب شعار سال که راه های مهار تورم و افزایش تولید هست نامه ای نوشتم که مهار تورم و افزایش تولید، فقط تورم قیمت سیب زمینی و پیاز نیست. بلکه در زمینه های تولید کتب نیز می تواند صدق کند. اگر نسخه دستور العمل در کنار دست مولف باشد و بداند از قبل چگونه باید بنویسد خیلی می تواند امر کمک کننده ای باشد در تولید منابع بهتر. با دقیق تر شدن، مطالعه بیشتر و بازخوردها قطعا کار رو بهتر از گذشته پیش خواهیم برد. ما آخرین مطالعات تنها موسسه به نام این عرصه در آلمان را در سازمان سمت در طی چند هفته ارائه دادیم و هیچ فاصله و کمبودی با دیگران نداریم. منتهی مسئله ای که وجود دارد این است که بستر پذیرش این مسائل در جامعه هنوز آماده نیست. یک مولف دوست ندارد به آن بگویید چجوری باید بنویسد و چه مسائلی را در نوشتن یک اثر باید رعایت کند. قطعا یک جنگی از مسائل علمی هست که در کنار هم قرار گرفتن اینها مسائله ساده ای نیست و نیاز به یک دقت بالا و رشد اجتماعی دارد. و تا وقتی که این کار در گوشه آرشیو خاک می خورد هیچ فایده ای برای ما نخواهد داشت. کتاب در حال حاضر در نوع خودش بی نظیر و بهترین است. و باید از آن حمایت و در جهت پذیرش آن کوشش شود.

ابوالحسنی درادامه گفت: یکی از مهم ترین عوامل خوب بودن کتاب، خوش خوان بودن آن است. که ما در کتاب گفتیم اقتضاعات خوش خوان شدن کتاب چیست؟ در واقع ما سعی کردیم ساختارهای مورد نیاز یک مولف برای نوشتن یک کتاب را به او بشناسیم. تا آنجایی که ما نخواهیم با آن چیزی که در دنیا اتفاق می افتد همگام شویم، کارمان موفق نخواهد بود. اگر ما استانداردهای خود را تعیین نکنیم استانداردهای متفاوتی برای ما تعیین می شود. ما باید نگران جوان های خودمان باشیم. و در تلاش باشیم تا در کتاب ها فرهنگ های خودمان را به آنان آموزش دهیم.

ابوالحسنی در پایان گفت: بنابراین برای نوشتن کتاب خوب دانشگاهی، نیاز به فرهنگ و آموزش آن داریم. پس اگر قرار است فرهنگی در کتاب دیده شود مولف باید حواسش باشد چه چیزهایی را در کتاب وارد کند و چه چیزهایی را وارد نکند.

 گزارش: غزاله ورقائی