اندیشه و فکر مالکیت بردار نیست

به گزارش ليزنا، كارگاه مقدمه اي بر حقوق قراردادهاي نشر انجمن فرهنگي ناشران كتاب دانشگاهي با حضور دكتر حسيني نيك، مدیر مسئول انتشارات حقوقی مجد روز سه شنبه 26 ارديبهشت 1402 در سرای علمي-فرهنگي دانشگاهي سي و چهارمين نمايشگاه بين المللي كتاب تهران برگزار شد.

در اين نشست دکتر حسینی نیک گفت: بحث حقوقی مالکیت ادبی و هنری آفرینش ها به دلیل اینکه خیلی مالکیت را من قبول ندارم و اصولا این یک حق است، این حق از بین حقوقی که وجود دارد، دارای درجه‌بندی است مثلا در اموال شما، شما یک حق گذر، عبور و منفعت دارید. یا حق گذر و عبوری که دارید از یک ملکی که این حق قانونی شما است و کسی نمی تواند مانع این حرکت شود اما شما مالک آن نیستید پس نمی توانید مانند مالک با وسیله ای برخورد کنید. عالی ترین درجه حق مالکیت است که اصطلاح فقهی آن سلطنت است. اندیشه و فکر مالکیت بردار نیست، قائده مالکیت این است که دائمی است و این حق فکر و اندیشه دائمی نیست و وقت بر آن حاکم است. پس بهتر است بگوییم حقوق آفرینش های فکری هنر است.

دکتر حسینی نیک درباره الزامات قراردادهای صنفی که چهار اصل مهم را شامل می شود، گفت: اصولا در بحث قراردادها یک نکته عدالت محوری و نکته بودن است که باید مد نظر افراد قرار بگیرد. اگر می خواهید توافق و قراردادی پایدار باشد باید منصفانه و عادلانه باشد. بر اساس ماده ده قانون مدنی هر تفاوق و قراردادی الزام آورند و توافق ها و قراردادها اگر خلاف قانون نباشد برای طرفین لازم اجراست. پس حتما قراردادها بر وفق قانون باشد، برای تداوم قرارداد ها منصفانه باشند، جامع و کامل بودن آن قرارداد مسئله مهم بعدی است و برای اینکه اختلافی به وجود نیاید باید قراردادها صریح و شفاف باشد. سه پایه در قراردادها در همه جا هستند: یکی فروشنده است دیگری خریدار است و بعدی موضوعی است که این موارد را به هم اتصال می دهد. که فروشنده کیست، خریدار چه کسی است، و اصلا چه چیزی قرار است به فروش برسد.

حسینی نیک ادامه داد: آغاز حق پدیدآورندگی زمانی است که اثری خلق شده و بالقوه موجود است. و وقتی منتشر می شود بالفعل می شود. حق مادی برای شخص متصور است و وقتی حق واگذاری شود به ناشری این حق نیز واگذار خواهد شد. اصلا در حقوق آفرینش های فکری و طرف دیگر که منتشر کننده است لزومی ندارد که مجوز انتشارات قانونی داشته باشد. پس واگذار کننده کسی است که اثری را خلق کرده است. موضوع کتاب باید مشخص باشد که چه کتابی است و بایسته های کتاب چه خواهد بود.

دکتر حسینی نیک در پایان به خصوصیات پدیدآورنده و مسئولیت هایی که دارد اشاره کرد و گفت: پدیدآورنده باید اصیل باشد یعنی کسی که خودش یک اثر فکری را خلق می کند. دوم باید مشخص و معین باشد در قرارداد برای اینکه حقوق معنوی را  تثبیت می کند. پس مشخص و معین بودن پدیدآورنده در قرارداد نشر با توجه به تثبیت حقوق معنوی پدیدآورنده صورت گیرد. مورد دیگر که سومین مورد نیز هست این است که رعایت حقوق دیگران توسط پدید آورنده حفظ شود یعنی پدیدآورنده را باید به نحوی با او توافق و تعهد کنیم یا نامه ای از پدید آورنده بگیریم که اگر از کار شکایتی شد، ‌ناشر بتواند از خودش دفاع کند. و آخرین مورد انحصاری بودن واگذاری حق نشر است که در واقعیت در ذات تمامی قراردادها انحصار نیز وجود دارد که این در واقع تبادل به ذهن را انجام می دهند.

گزارش: غزاله ورقائی