نشست جریان شناسی کتاب های علوم اجتماعی برگزار شد

به گزارش لیزنا، نشست جریان شناسی کتاب های علوم اجتماعی با حضور دکتر محمد ضمیریان، بهزاد جامه بزرگ و دکتر محمد رسول تبیک، کارشناس مجری روز چهارشنبه 27 اردیبهشت 1402 در سرای علمی-فرهنگی سی و چهارمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران برگزار شد.

دکتر محمد رسول تبیک گفت: یکی از موضوعاتی که زیاد به چشم ما می خورد بحث علوم اجتماعی است. رشته ای که زیرشاخه های زیادی دارد و همینطور قدمت زیادی. که ما سعی می کنیم در این جلسه به یک سیر اجتماعی به ویژه در کتاب هایی که در این رشته تالیف شده است می پردازیم.

دکتر بهزاد جامعه بزرگ گفت: با توجه به اینکه ما با یک موضوع نسبتا کلی مواجه هستیم، ترجیح من این است در چند جستار به آن بپردازم. علوم اجتماعی شامل یک کلیت و زیر مجموعه های زیادی است. که هر کدام از موضوعات خاصه در دهه اخیر اتفاقات خوبی در جهت تالیف و تولید آن ها اتفاق افتاده است. مسئله ای که خیلی به چشم می خورد در این زمینه کارهای به اصلاح زردی است که خیلی از ناشران به آن توجه می کنند و از توجه و اهمیت دادن به آثار مهم و اساسی از آن غافل می شوند. باید در جهت تولید کتاب های با کیفیت در حیطه علوم اجتماعی طیف دانشگاهی ما به این قضیه توجه ویژه ای داشته باشد. در خصوص آثارکیفیت ترجمه ای مثل مابقی حوزه ها ما در این حوزه نیز شاهد آثار با کیفیت کمتری هستیم.

دکتر ریحانه اصلانزاده در رابطه با تحولات بعد از انقلاب گفت: گسست های تحلیلی که درحوزه نشر و مطالعات اجتماعی در سال های پس از انقلاب وجود دارد راجع بهش صحبت می کنم. ما درمورد اینکه نویسندگان چه تحلیل ها و چه کارهایی انجام داده اند صحبت نمی کنیم. می خواهیم درباره تحولات ذهن و عین صحبت کنیم. منظور ما این نیست که متفکران علوم اجتماعی یک جایی بوده که  خیلی به آن توجه نداشتند، بلکه چگونه در عرض چندین دهه هم جامعه تغییر کرده و هم تفکرات جامعه با این تغییرات همراه شده است را بررسی می کنیم. چهار رویه تحلیلی را از هم متمایز می کنیم از قبل از انقلاب تا به امروز.

اصلانزاده در ادامه گفت: در سال های پس از انقلاب دانشگاه خودش را بازسازی می کند و تغییر و تحولاتی را در آن مشاهده می کنیم. بنابراین با یک کاهشی در جهت تالیف و ترجمه مواجه هستیم. همزمان در حوزه های تخصصی جامعه شناسی روستایی و ایلات و عشایر همچنان کتب قدیمی تحلیل و چاپ می شده و این مسئله به قوت خود باقی مانده است. مسئله ای که در دهه شصت ما با آن مواجه هستیم این است که بیشتر برای مطالعات دانشگاهی است و نه برای مطالعات عمومی یعنی برای مردم عام نوشته نشده و این مطالعات بیشتر جنبه دانشگاهی داشته است.

دکتر جامعه بزرگ در ادامه گفتک یکی از خروجی های انقلاب فرهنگی از ابتدای دهه شصت بحث بوم گرایی در حوزه علوم اجتماعی و فرهنگی بوده، اول اصطلاح سازی علوم اجتماعی و فرهنگی بوده و بعد اصطلاح مبانی علوم انسانی و اجتماعی ادامه داشته است. الان این کار به صورت تخصصی تری در شورای تحول علوم انسانی صورت می گیرد. نتایج توجه به این قضیه و بوم گرایی در علوم اجتماعی در سه دهه اخیر ناخودآگاهی ما را به سمت آن حرکت می دهد. در حوزه آثار در این زمینه هم اثر قابل اعتنایی در این چهار دهه بعد از انقلاب به خاطرم نمی آید که به باید عنوان یک ضعف اجتماعی از آن نام ببریم و بخاطر کمبود در این مسئله در داخل خیلی نمی توانیم سرمان را بالا بگیریم و آمار پر و پیمانی در این حوزه داشته باشیم.

دکتر اصلانزاده ادامه داد: ما باید شروع کنیم به مطالعات تجربی عمیق در مورد جامعه مثل تاملات نظری، تاملات تاریخی و در جهت زیر و رو کردن جهان سنت خودمان بکوشیم. در دوره سازندگی دهه هفتاد با شروع سیاست های تردید اقتصادی جامعه واقعا بافتی که در دهه شصت داشت را از دست داد. سیاست های تعدیل جامعه ایران را خیلی تغییر داد و تبدیل به یک جمعیت ناهمگونی و ناهمخوانی کرد و مهاجرت به شهرهای بزرگ آغاز و افزایش یافت. یک حوزه ای که در تحقیقات، نشر و کتب علوم اجتماعی در دهه هفتاد به وجود آمده حوزه آسیب شناسی است هر چقدر حوزه قشرها و نابرابری ها کوچک کوچک و کمرنگ شد، حوزه آسیب شناسی بزرگ تر و بیشتر در معرض دید قرار گرفت. سیاست های تعدیل ادبیات توسعه یافتگی را با خودش به همراه آورد. ادبیات توسعه از لحاظ تالیف و ترجمه به همراه خودش الزاماتی را به ارمغان آورد و در عین حال به صورت خیلی کوچکی مثل مردم شناسی عشایر که خیلی کتابات تالیفی برگزیده ای داشتند و در اواخر دهه هشتاد مردم شناسی شهری نیز افزایش یافت. که وظیفه ما این است تا این هماهنگی ها را تشخصی داده و از آن ها به نحو احسن استفاده کنیم.

اصلانزاده در پایان گفت: کل عرض من این است که ادبیات توسعه در کنار خودش تحولات علمی و اجتماعی بسیاری با خودش به همراه آورده که باید از این تغییر و تحولات در جهت بهبود و توسعه هر چه بهتر عملکردمان در تولید، تالیف و ترجمه بکوشیم.

جامعه بزرگ در پایان درباره روند و تاثیر رسانات در مطالعات اجتماعی گفت: هر محتوایی که تولید می شود، فارغ از حوزه های مختلفی که وجود دارد، نیاز به یک واسطه ای دارد تا خودش را به جامعه عرضه کند. نقش واسطه گری که هر نوع محتوایی که می خواهد را به مردم عرضه کند. در خصوص کتاب هم همینطور است، قطعا ما نیاز داریم به واسطه هایی که این شاخص ها را به زبان ساده تری به عامه مردم انتقال دهند. و به شدت این مسئله باید جدی گرفته شود که قطعا یک سری آسیب ها هم به دنبال خودش دارد. اما اگر بتوانیم یک اعتماد حداقلی به افراد و پایگاه های رسانه ای داشته باشیم اینها سکوی قابل اعتمادی هستند که می توانند کمک دهنده و یاری رساننده بسیار خوبی در جهت اشاعه بهتر اطلاعات به مخاطبان باشند.

گزارش: غزاله ورقائی