معرفی کتاب «مقدمه ای برعلم اطلاعات و دانش شناسی»

به گزارش لیزنا، کتاب «مقدمه ای برعلم اطلاعات و دانش شناسی» نوشته احمد شعبانی و زهره میرحسینی در سال ۱۳۹۴ توسط انتشارات سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت)به چاپ رسیده است.

میر حسینی  در یادداشتی اختصاصی برای لیزنا این کتاب را معرفی کرد. در این یادداشت آمده است:

کتاب حاضر به سفارش سازمان تدوین کتابهای درسی (سمت) برای دانشجویان رشته  علم اطلاعات و دانش شناسی (کتابداری و اطلاع رسانی)  جهت آشنایی با مفاهیم پایه این علم تدوین شده است. از آنجا که با توجه به تحولات سریع فناوری اطلاعات در اواخر قرن بیستم  و اوایل قرن بیست ویک میلادی نام این رشته توسط کارگروه ذیربط در وزارت علوم تغییر یافت، و به تبع آن دروس نیز بازتعریف شدند و بعضا تغییر یافتند، نیاز به منبع درسی احساس می شد که این رشته را با توجه به تغییرات اخیر معرفی نماید.

در ابتدا  نویسندگان با بررسی متون، نقاط ضعف و قوت منابع موجود را استخراج کرده و سعی در پوشش دادن نقاط ضعف کردند. سپس فصولی با توجه به نیاز روز و افزودن مباحث مورد نیاز برای معرفی کلی رشته به دانشجویان تنظیم گردید.

 در فصل اول  مفاهیم کتاب، کتابخانه و دیدگاه های فلسفی اندیشمندان حوزه  علم اطلاعات و دانش شناسی ارائه شده؛ از جمله دیدگاه باتلر در قلمرو علوم اجتماعی، مبنی برآشنایی کتابدار باعلت و فلسفه کارکردهای کتابخانه- مجموعه سازی، سازماندهی، حفاظت، مرمت و اشاعه اطلاعات- و شناخت آنها.  سپس اصول رانگاناتان  در خصوص نقش کتاب و کتابخانه؛ دیدگاه کرایست مبنی برتاکیید نقش آموزشی کتابخانه  دانشگاهی و نقش کتابدار؛ ودیدگاه یورلند در خصوص تولید و مصرف دانش مطرح شده است. در فصل دوم به مباحث تاریخچه ای در خصوص خط و کتابت در دوره های مختلف زندگی بشر پرداخته شده است تا دانشجو با انقلاب خط، کتاب  خطی، و چاپ آشنا شود از جمله دوران باستان،  و عصرهای کشاورزی، صنعت و اطلاعات. در هر دوره به ضرورت، کارکرد، اهداف، رسالت و انواع کتابخانه ها  نیزپرداخته شده است.

کتاب، علاوه بربررسی مسائل مطروحه در منابع پیشین، مسائل جدید را نیز مطرح کرده است، از جمله  گونه های مواد نوشتاری جدید دیجیتال و الکترونیکی، کتابخانه های هایبرید و مجازی؛ و نقش و مسئولیتهای کتابداران در فضای امروز و آینده.

در باب مسائل تاریخچه ای نیز نکته قابل توجه کتاب اختصاص دادن یک فصل- فصل ۶- به سیر تحول کتابخانه ها در ایران است تا دانشجو تبریز  با وضعیت کتابخانه ها در کشور از دوران باستان تا دوران بعد از سلام و سده های میانه از جمله کتابخانه نظامیه بغداد و اصفهان، کتابخانه رصدخانه مراغه و کتابخانه ربع رشیدی آشنا شود. البته  مهمترین کتابخانه های عصر حاضر نیز معرفی شده اند.

از فصل هفتم به بحث علم اطلاعات و فرصتها و تهدیدهای آن پرداخته شده است. از جمله به نقش کتابخانه ها در توسعه پایدار، توسعه اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، و سیاسی. در این راستا توسعه پایدار به عنوا ن نوعی از توسعه که نه فقط به بهبود زندگی نسل حاضر می اندیشد، بلکه منابع متعلق به نسلهای آینده را نیز در نظر دارد معرفی شده است - بحثی که از سال ۱۹۹۰ بر آن تاکید می شود شامل  توسعه انسانی در ارتباط با حفاظت محیط زیست و نسل های آینده است، به عبارتی خرد زیست بومی، عدالت اجتماعی، مردم سالاری مشارکتی، عدم خشونت ، پایداری و احترام به چند فرهنگی در جوامع بشری باید مورد توجه قرار گیرد. در این میان نقش کتابخانه ها برای دسترس پذیری اطلاعات وآگاه سازی افراد جامعه در این خصوص و به ویژه  دسترسی نیازمندترین افردا به اطلاعات حائز اهمیت است.

از فصل نهم مباحث خاص مربوط به اطلاعات و اطلاع رسانی  و تفاوت اطلاعات و دانش مطرح شده، سپس به نظریه های پایه علم  اطلاعات پرداخته می شود؛ مانند نظریه ریاضی ارتباطات شانون، نظریه سایبرنتیکی اطلاعات، نظریه معنا شناختی و نظریه ارتباطات.

 در فصول پایانی  به مباحث آموزش علم اطلاعات و دانش شناسی و پیشگامان آن در جهان و ایران پرداخته شده است مانند آنتونی پانیتسی و ادوارد ادوادرز (کتابداران موزه بریتانیا در قرن ۱۹ )، چارلز امی کاتر (واضع فهرست فرهنگی کتابخانه)، ملویل دیویی (کتابدار قرن بیست امریکا واضع رده بندی دهدهی)، اتله و لافونتن (رده بندی دهدهی جهانی)، برادفوردبا (قانون پراکندگی نشریات و رانگاناتان). در جامعه ایرانی نیز پیشکسوتان تاثیرگذاری چون محسن صبا، اسدالله آزاد، ایرج افشار، محمد تقی دانش پژوه، عباس حری معرفی شده اند. درفصل یازده به سازمان های بین المللی این رشته مانند فدراسیون بین المللی انجمن ها وموسسات کتابداری( ایفلا)؛ انجمن کتابداران آمریکا؛ انجمن کتابداران در بریتانیا از جمله موسسه حرفه مندان کتابداری و اطلاع رسانی- کلیپ؛ و انجمن کتابداری ایران پرداخته شده است. علاوه بر معرفی این مراکزآدرس سایت های آنان نیز داده شده است.

برای تدوین این اثربه منابع متعدد مراجعه و بالغ بر ۱۵۰ اثرمورد استفاده قرار گرفته است. امید است با مطالعه آن خواننده نگرش لازم در خصوص این رشته دانشگاهی را به دست آورد. سبب خرسندی نویسندگان است که خوانندگان محترم برای ویرایش دوم  وغنای بیشتر اثر، نقطه نظرات خود را منعکس نمایند.