دومین همایش بزرگداشت روز «تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی» برگزار شد

به گزارش لیزنا، دومین همایش بزرگداشت روز «تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی» با طرح موضوعاتی چون اهمیّت نقد تاریخ نگاری، تفسیر فرازی از بیانات امام، جوانان و تاریخ نگاری انقلاب اسلامی و گزارش­هایی از کمیت و کیفیت تاریخ نگاری انقلاب اسلامی برگزار شد.

بزرگترین مشکل ملّت ها بیگانه بودن با تاریخ است

در ابتدای این مراسم حجت الاسلام سید حمید روحانی رئیس بنیاد تاریخ پژوهی و دانشنامه انقلاب اسلامی و مخاطب دستور امام خمینی (ره) مبنی بر تدوین تاریخ انقلاب اسلامی در سال 1367 ، فرازهایی را از اهمیّت تاریخ و تاریخ دانی بیان کرد و گفت: نام گذاری روز 25 دی ماه به «روز تاریخ نگاری انقلاب اسلامی» اتفاق مهمی در باب شناخت مردم از تاریخ سرزمین خودشان است. زیرا بزرگترین مشکل ملّت ها بیگانه بودن با تاریخ است و امید است ثبت روزی به نام تاریخ نگاری انقلاب اسلامی فتح بابی برای آشنایی مردم با تاریخ و تاریخ دانی باشد.

وی ادامه داد: تاریخ منبع تفکر، تعقل و اندیشه ورزی است و اگر تاریخ به درستی روایت شود از بسیاری خطرات که ملت ها را تهدید می کنند؛ جلوگیری می کند و رمز موفقیت امام خمینی (ره) تاریخ شناسی و تاریخ دانی ایشان بود.

امام خمینی (ره) به کمک تاریخ با روشنگری توانست شاه را به مردم بشناساند

رئیس بنیاد تاریخ پژوهی و دانشنامه انقلاب اسلامی با اشاره به این مطلب که نخستین درسی که امام خمینی (ره) از تاریخ گرفته بود، پرهیز از اشتباهات رهبران گذشته بود؛ گفت: نهضت آزادخواهی امام بر پایه عقل، اندیشه و آگاهی شکل گرفته بود و در این مسیر امام خمینی (ره) به کمک تاریخ از آغاز نهضت با روشنگری و آگاهی دادن توانست شاه را به مردم بشناساند و این خردمندی از رسالت های تاریخ است. امام در 16 مهر سال1341 در جمع علما و مراجع فرمودند اگر می‌خواهیم اسلام و ملّت از اضمحلال نجات پیدا کند باید این خاندان پهلوی را به پاسخ بکشیم.

وی ادامه داد: دومین درسی که امام از تاریخ گرفت، اتکا به مردم بود. زیرا او نسبت به ملّت شناخت عمیق داشت. نکته سوم قائل نبودن امام خمینی (ره) به کمک و استعانت از دولت های غربی و شرقی بود . این مهم سومین درسی بود که وی از تاریخ گرفته بود. تفکر اغلب گروه ها در آن دوران این بود که نهضت بدون حضورِ قدرت های خارجی پیش نمی رود، اما امامِ بزرگوار با دقت و عمیق شدن در تاریخ به درستی دریافته بود که با تکیه بر مردم می تواند نهضت را پیش ببرد. زیرا به تجربه تاریخ دریافته بود که هر زمان غرب زده ها در هر نهضتی وارد شوند آن نهضت را از مسیر منحرف می کنند.

حجت الاسلام سید حمید روحانی ادامه داد: از مهمترین فرازهای اندیشه ای حضرت امام (ره) در حوزه تاریخ، توجه به این مطلب بود که مکررا می گفتند بکوشید و اجازه ندهید تاریخ به دست افرادی نوشته شود که نه اسلام را قبول داشتند و نه به نیروی مردمی معتقد بودند. ایشان اعتقاد داشتند که به تنهایی و از راه اسلام نمی توان نهضت را پیش برد در نتیجه با آگاهی بخشی به مردم درباره اسلام و روشنگری آنها توانست نهضت مبتنی بر اسلام  را پیش ببرد.

امام خمینی (ره) اخلاق و شیوه تاریخ نگاری را به من یادآوری کرد

رئیس بنیاد تاریخ پژوهی و دانشنامه انقلاب اسلامی، اهتمام به تاریخ نگاری را از توصیه های امام خمینی (ره) برشمرد و گفت: شیوه  و مسیر من در نگارش تاریخ بر اساس آموزه های استاد محمدرضا حکیمی بود اما امام خمینی (ره) اخلاق و شیوه تاریخ نگاری را به من یادآوری کرد. ایشان در توصیه های خود به کرات می گفتند که نخستین گام در تاریخ نگاری دقت بر روی موضوعات است و در ادامه هدف در نگارش تاریخ را بسیار مهم می دانستند و تاکید بر این نکته داشتند که تاریخ را بی اغراق بنویسید.

حجت الاسلام سید حمید روحانی در پایان صحبت های خود با بیان این مطلب که در ثبت تاریخ انقلاب از زبان توده مردم غلفت شده است؛ تصریح کرد: حضرت امام خمینی (ره) معتقد بود باید تاریخ انقلاب اسلامی در ایران مدام در گوش جهانیان بپیچد و به همین منظور معتقد بودند که تاریخ انقلاب باید از زبان توده ها نوشته شود که متاسفانه در این زمینه غفلت صورت گرفته است و متاسفانه خاطرات جمعی از این انقلاب بزرگ برای جوانان تعریف نشده باقی مانده و مطلوب است در این زمینه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و موسسه ها و دفاتر تاریخ نگاری در استان های سراسر کشور فعال باشند و این خاطرات را ثبت و ضبط کنند.

در ادامه این نشست عباس سلیمی نمین مدیر دفتر مطالعات و تدوین تاریخ ایران درباره جایگاه نقد در دانش تاریخی توضیحاتی ارائه کرد و گفت: انقلاب اسلامی مردم ایران یک تحول بزرگ تاریخی بود و جهانیان و حتی دشمنان اسلام و انقلاب به عظمت این رویداد اذعان دارند. در این راستا نقد تاریخ می تواند دریچه ای از آگاهی نسبت به سرگذشت ملّت و آینده پیش رو را برای تاریخ نگاران و تاریخ پژوهان بگشاید.

مدیر دفتر مطالعات و تدوین تاریخ ایران با بیان این مطلب که مقوله نقد در دو بخش انجام می شود گفت: یک نقد مربوط به تلاشِ جریان هایی است که می خواستند واقعیت های انقلاب اسلامی ایران را وارونه جلوه دهند که در این زمینه به خصوص صهیونیست ها خیلی هزینه و تلاش کردند.

عباس سلیمی نمین درباره دسترسی به اسناد در حوزه تاریخ نگاری گفت: دسترسی به اسناد برای نگارش تاریخ به آسانی در دسترس تاریخ نگاران قرار نمی گیرد به همین منظور، به واسطه نقد تاریخ بر آثاری که تاریخ نویسان خارجی هدفمندانه درباره ایرانِ اسلامی نوشته اند؛ می توان دریچه تازه ای به سوی تاریخ نگاری باز کرد و سِره را از نا سِره تشخیص داد.

تاریخ پژوهان نقد تاریخی را جدی بگیرند

وی با بیان این مطلب که در زمینه نقد تاریخی کم کاری صورت گرفته است؛ گفت: در زمینه نقد تاریخی به خصوص در نقد تاریخ شفاهی مشکلات جدی وجود دارد و تا زمانی که راه ها برای نقد تاریخی بسته باشد امکان تولید محتوا و آثار خوب و ارزنده برای آیندگان وجود ندارد.

عباس سلیمی نمین ادامه داد: دفتر مطالعات و تدوین تاریخ ایران در زمینه نقد آثاری که هدفمندانه انقلاب اسلامی را زیر سئوال برده است، تلاش کرده و نقد خاطرات آیت الله منتظری از جمله فعالیت های انجام شده در این زمینه است که این کتاب به چاپ ششم و شمارگان نزدیک به پنجاه هزار نسخه رسید. درنقد کتاب «نبرد مخفی» رونن برگمن هم همین کار انجام شد. در واقع از اسنادی که برگمن در وارونگی تاریخ ایران به شکل هدفمندانه استفاده کرده بود؛ ما در جهت نقد تاریخ بهره بردیم. اسنادی که دسترسی به آن جز به این صورت غیر ممکن بود.

دفتر مطالعات و تدوین تاریخ ایران در پایان صحبت های خود یادآور شد: بنده یک درخواستی که از تاریخ پژوهان دارم این است که با توجه به وضعیت نابسامانی که در زمینه تاریخ پژوهی و دسترسی به اسناد وجود دارد؛ نقد تاریخی را جدی بگیرند.

در ادامه این مراسم فیلم کوتاهی از فعالیت های پژوهشکده تاریخ معاصر نمایش داده شد که در این فیلم کوتاه موسی فقیه حقانی مدیرعامل این موسسه درباره فعالیت های این موسسه در حوزه تاریخ شفاهی، حفظ و نگهداری اسناد، برگزاری نمایشگاه، بخش های پژوهشی این موسسه و غیره توضیحاتی ارائه کرد.

حجت الاسلام احمد خزائی رئیس موسسه مطالعات و پژوهش­های سیاسی در ادامه این نشست با اشاره به این مطلب که در حوزه تاریخ نگاری پژوهش های شایسته ای صورت گرفته است؛ گفت: علی رغم نقدها و کم و کاستی هایی در این حوزه وجود دارد معتقدم موسسه های تاریخ نگاری به موفقیت های قابل توجهی دست پیدا کرده اند.

وی ادامه داد: مقام معظم رهبری موضوع شبیخون فرهنگی را به کرات بیان کرده اند و جهاد تبیین را در این زمینه قطعی می دانند. از همین رو واجب است در اولویت فعالیت های موسسه های تاریخ پژوهی تجدیدنظر صورت گیرد. به این معنا که می دانیم در این موسسات ماخذسازی، منبع سازی و مخاطب شناسی انجام می شود، اما آیا می توانیم در راهبردها و رویکردهای خود تجدید نظر داشته باشیم؟ می توان با زبان جدید با آنها مواجه شد؟ البته که می دانیم کار سختی است اما شدنی است. در این زمینه می توان در جلسات مهتاب تجدید نظر کرد و با جذب پژوهشگران زمینه های تحقیقاتی را فراهم کرد.

رئیس موسسه مطالعات و پژوهش­های سیاسی گفت: معتقدم در موسسه های تاریخ پژوهی محتوای مهم و ارزشمندی وجود دارد که می توان آنها را به زبان روز در فضای مجازی منتشر کرد. به اعتقادمن با انتشار محتواهای ارزشمند می توان مخاطب را به تفکر بر آنچه مبنای قضاوت او شده وا داشت. از طریق انتشار محتواهای موجود در موسسات تاریخ پژوهی می توان در جنگ شناختی و روایتی درجهت روشنگری مردم گام برداشت.

ذائقه تاریخ نگاران جوان ژورنالیستی است

در ادامه سید جواد حسینی، معاون موسسه پژوهشی فرهنگی انقلاب اسلامی پیرامون آسیب شناسی و پویایی تاریخ نگاران جوان در انقلاب اسلامی مطالبی ارائه داد.

حسینی با آسیب شناسی حضور جوانان در تاریخ نگاری انقلاب اسلامی گفت: اسیب اول متوجه نهادهایی مانند دانشگاه و مراکز اسنادی است که متکفل امر تاریخ در جمهوری اسلامی هستند؛ این نهادها به دلیل عدم استعدادیابی دانشجویان در رشته های تاریخ جامعه شناسی سیاسی و حوزه علوم سیاسی، جوانان علاقه مند و هدفمند در حوزه تاریخ نگاری را جذب نمی کنند. دلیل این امر هم عدم تمایل در انتشار اسنادی است که لازمه آگاهی بخشی برای مخاطبان جوان و امروز جمهوری اسلامی است.

وی عدم وجود نظام نامه مدون انتشار اسناد در جمهوری اسلامی را یکی دیگر از آسیب های حضور جوانان در حوزه تاریخ نگاری انقلاب اسلامی دانست و گفت: این امر نیازمند این است که مراکز مختلف حقوقی از جمله مجلس شورای اسلامی متکفل این کار شده و مشخص کند که اساسا جمهوری اسلامی ناظر به چه تاریخی و با گذشت چه ایامی و با در نظر گرفتن چه چارچوب‌هایی و چه تاریخی باید اسناد تاریخی و ملی را منتشر کند.

سید جواد حسینی سومین آسیب این حوزه را غلبه تفکر امنیتی و نادیده گرفتن سایر ابعاد تحلیلی در تاریخ که منجر به نگاه بسته نسبت به انتشار تاریخ برای مخاطبان امروز جمهوری اسلامی، می­شود، دانست.

حسینی در بخش دیگری از صحبت­های خود با اشاره به آسیب­های ناظر به پژوهشگران تاریخی، گفت: آسیب اول این است که پژوهشگران جوان ما مبانی اعتقادی حضرت امام و حضرت اقا را درست ادراک نکردند. امام و رهبری نقش افرین بزرگ در تاریخ معاصر ایران و در تاریخ جمهوری اسلامی هستند  و طبعا افرادی که می خواهند در تاریخ جمهوری اسلامی قلم بزنند باید مبانی اعتقادی این دو شخصیت را به درستی درک کنند.

این پژوهشگر تاریخ معاصر ادامه داد: مسئله دوم غلبه قلم ژونالیستی بر قلم تاریخی و علمی است؛ که ذائقه تاریخ نگاران علاقه بسیاری بر نوشتن متن های ژونالیستی تاریخی دارد. متن­های ژورنالیستی در وهله اول جذاب هستند اما در طول زمان ماندگار نیستند.

سید جواد حسینی یکی دیگر از آسیب­های در تاریخ نگاری جوان عدم مطالعه و انباشت در حقیقت تاریخی یا به عبارت دیگر استمرار آموزش تاریخی دانست و گفت: تاریخ نگاران جوان ما فضای آکادمیک تاریخ نگاری و تاریخ نویسی را درک نکرده و از دیگر رشته­ها وارد فضای تاریخ نویسی می شوند که این امر در محتوای تاریخ نگاری اثر می گذارد.

وی در بخش دیگری از صحبت­های خود آسیب­های ناظر به رویکرد رسانه­ای در فضای تاریخ نگاران جوان را مورد بررسی قرار داد و گفت: آسیب اول رسانه هراسی بین مسئولان مراکز اسنادی است که نگاهی باز و افتتاحی و انفتاحی به این موضوع ندارند.

سکوت تاریخی آسیب تاریخ نگاران جوان است

حسینی سکوت در موضوعات تاریخی را از دیگر آسیب­ها دانست و گفت: بسیاری از پژوهشگران تاریخی گمان می­کنند اگر در مسئله تاریخی سکوت کنند این مسئله تاریخی از بین رفته یا فراموش می شود. در صورتی که با توجه به قدرت و قوت رسانه، مسائل تاریخی نه تنها از بین نمی رود بلکه با با اشکال مختلف در جامعه بروز و ظهور پیدا می کند. لذا لازم است درهای اسنادی باز شده و پژوهشگران جوان جذب و اموزش های لازم را در این حوزه ببینید.

وی در پایان توجه به تاریخ تحلیلی در کنار تاریخ و خاطرات شفاهی را راهکاری برای تقویت تاریخ نگاران جوان دانست و گفت:  در این مسیر باید پژوهشگرانی که نگاه جریان شناسی به انقلاب اسلامی دارند تربیت و پرورش داده شوند.

حسینی از تاریخ­نگاران نسل اول انقلاب خواست به تاریخ نگاران جوان اعتماد کرده و آنها را تربیت کنند و عیوب آنها را اصلاح کنند.

داستان فلسطین داستان سلطه بر فرهنگ و سرنوشت انسان معاصر است

سخنران پایانی این مراسم حجت الاسلام مصطفی پورمحمدی، رئیس مرکز اسناد انقلاب اسلامی بود.

پور محمدی در خصوص مظلومیت مردم فلسطین گفت: داستان فلسطین داستان سلطه ظالمان بر فرهنگ و اقتصاد و سرنوشت انسان معاصر است. دردناک‌ترین سرنوشت بشر مدرن، داستان فلسطین است. حادثه فلسطین در اوج تمدن و مدرنیته. ولی در دردناک‌ترین حادثه انسانی در تاریخ نه تنها در تاریخ معاصر بلکه در گذشته‌ها و حمایت‌های امروزی و تلاش‌های دیروزی ایجاب می‌کند که شما، ما، حادثه‌نگاران و تاریخ‌نویسان به خوبی ببینیم، بشناسیم، روایت کنیم، گزارش کنیم نابکاری‌هایی را که واژگونه در تاریخ روایت می‌شود.

حجت‌الاسلام پورمحمدی بیان کرد: بشر امروز در اوج تمدن خودش جنایت را پشت جنایت خلق می‌کند. همه را هم در جهت رفاه و برخورداری انسان‌ها گزارش می‌کند. زشتی‌هایی که در این گستره وجود دارد را هر روز می‌بینیم. سیاستمداران برجسته و به اصطلاح مدعیان امروز چگونه از گذشته تا امروز با این مسئله برخورد می‌کنند. جا دارد در هر محفل و هر گزاره و گزارشی ما به این نکاتی که قله‌ها و نقطه‌های عطف تاریخ است، توجه بیشتری داشته باشیم.

وی در ادامه گفت: درود می‌فرستیم به امام خمینی (ره)، امام از روز اول بر فلسطین و مظلومیت فلسطین دست گذاشت و هرگز مسئله فلسطین از ذهن ایشان خارج نشد. اگر امام و حساسیت امام نبود، فهم صحیح تاریخی امام نبود، بشریت در جایگاه امروز در فهم تاریخی و مظالم تاریخی قرار نمی‌گرفت. این حیات جدیدی که در جوانان از جهت روشن‌بینی و روشنگری اتفاق افتاده است و به حقانیت مردم مظلوم فلسطین پی بردند، از حیات طیب امام سرچشمه گرفته است. اگر امروز این را نمی‌گفتیم محل اشکال بود. فلسطین و توجه به فلسطین ضرورت هر روز ما و هر جا و هر موقعیت ماست. امیدواریم خدا این مظلومیت را از سر فلسطینیان دور کند و مردم فلسطین، یمن و لبنان را به اهدافشان نائل بفرماید.

مرجعیت جهان تشیع مسئله جدی و مهمی است

حجت‌الاسلام پورمحمدی افزود: قرار شد امروز به تاریخ یکصد سالگی حوزه بپردازیم. اگر این برنامه به یک ارگان واگذار می‌شد، هماهنگی راحت‌تر بود ولی ما در یک مجموعه قرار داریم. مجموعه تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی که حرکت سخت‌تر می‌شود. اگر قرار باشد تحولی در این عرصه اتفاق بیفتد با مشارکت جمعی است. این تلاش‌ها وقتی بازگو می‌شود ایجاد امید و انگیزه می‌کند. جامعه و مردم ما به اینها نیاز دارند که بدانند. اقدامات گسترده‌ای انجام گرفته است. موضوعات گسترده است و حجم کار قابل توجه است. ما صرفاً در یک فضای هموار حرکت نمی‌کنیم که به راحتی مقایسه شویم. بلکه مشغول تلاش در یک میدان سخت هستیم. آیا ملت و انقلابی را سراغ دارید که با این حجم از درگیری و کشمکش روبه‌رو باشند؟

وی بیان کرد: به هر جا که بروید روی انقلاب اسلامی ایران کار می‌کنند و هدف‌های بسیار شدیدی هم علیه ما دارند. ما باید در مقام مقابله مقایسه شویم. تلاش من این است که وقتی داریم ارزیابی می‌شویم، به موقعیتی که در آن قرار داریم، توجه کنیم.

حجت‌الاسلام پورمحمدی در ادامه به تاسیس حوزه علمیه قم و یکصد سالگی آن اشاره کرد و گفت: وقتی از یکصد سال گذشته و از تاسیس حوزه علمیه قم صحبت می‌کنیم، از تاریخ معاصر ایران، منطقه و جهان صحبت می‌کنیم. اتفاقاتی که پشت سر هم رقم خورده و تاثیرات ملی و منطقه‌ای که بر جای گذاشته نشان می‌دهد که کار مهم و اساسی بوده است و بنیانگذاران حوزه علمیه قم بصیرانه به این مهم توجه داشته‌اند. آشیخ عبدالکریم حائری در تاریخ اول فروردین ۱۳۰۱ برای تشرف به حرم حضرت معصومه به قم مشرف می‌شوند. از آنجا هم قصد زیارت حضرت رضا (ع) را داشتند. علما اصرار می‌کنند که در قم بمانند. ایشان با فشار علما و مردم مقیم می‌شوند.

وی افزود: مرجعیت جهان تشیع مسئله جدی و مهمی است که در حدود دویست سال استقرار مرجعیت عامه مطرح بود. مرجعیت میرزای دوم آشیخ تقی شیرازی را به آشیخ عبدالکریم حائری ارجاع می‌دهد. نکته جالب این بود که آشیخ احساس می‌کند به پایان عمرش نزدیک شده است. آشیخ محمد حائری می‌نویسد، که شما برگردید که حوزه به شما نیاز دارد. در اینجا پیشنهاد ادامه مرجعیت است. جایگاه مرجعیت عتبات است و در مقطع کوتاهی در زمان قاجار قم جایگاه مرجعیت بود. حائری می‌گوید؛ من از هجمه بیگانگان بیمناکم. من تکلیف خودم می‌دانم که بیایم و در ایران بمانم. آشیخ همیشه در سفر است، احساس تکلیف می‌کند، پس می‌آید و مقیم قم می‌شود. حضرات دیگر نیز به قم می‌آیند و مستقر می‌شوند.

حجت‌الاسلام پورمحمدی بیان کرد: در این دوره علمای تبعیدی نیز از تهران و اصفهان به قم می‌آیند و قم به سرعت حوزه مهم دینی، سیاسی و اجتماعی در تاریخ ایران می‌شود. جریانی که در قم با همت علما و بزرگان و پشتیبانی فعالان سیاسی و مردم متدین بخصوص بازاریان شکل می‌گیرد، تمدن ایرانی، اسلامی، شیعی را می‌سازد و این تمدن در این زمان شکل می‌گیرد. اگر داستان قم و حوزه قم و این خانه تقوا و اخلاص شکل نمی‌گرفت، معلوم نبود امروز ما چه سرنوشتی می‌داشتیم. تاریخ نقاط برجسته دارد، باید تلاش کنیم که عبرت بگیریم.

گفتنی است در پایان همایش از نویسندگان و پژوهشگران برتر در زمینه صد سالگی حوزه علمیه قم تقدیر و نیز از کتاب‌های مراکز اسنادی در این رابطه رونمایی شد.