نوزدهمین کارگاه آموزشی آردی‌اِی برگزار شد

به گزارش لیزنا،‌ نوزدهمین کارگاه آموزشی استاندارد توصیف و دسترسی به منبع (آردی‌اِی) توسط کارگروه مشترک پياده‌سازی استاندارد آردی‌اِی در کتابخانه‌های دانشگاه‌های علامه طباطبائی و شهید بهشتی ساعت 11 روز یکشنبه 22 تیر ماه به صورت مجازی برگزار شد. این کارگاه مجازی که با تدریس دکتر سید مهدی طاهری رئیس کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه علامه طباطبائی و با شرکت اعضای کارگروه و علاقه‌مندان حوزه سازماندهی برگزار شد، به ادامه موضوع "همخوان‌سازی استاندارد آردی‌اِی با مدل مرجع مفهومی ال‌آر‌اِم"، اختصاص داشت.

در این جلسه دکتر طاهری در ادامه مباحث مرتبط با تغییرات و تفاوت‌های ال‌آر‌اِم نسبت به دیگر مدل‌های مفهومی بافت میراث فرهنگی، و همچنین تمهیدات اندیشیده شده از سوی استاندارد آردی‌ا‌ِی برای همخوانی با مدل مفهومی ال‌آر‌اِم، به توضیح ویژگی (attribute) بیانِ نماینده (Representative expression)، و نیز وجه تمایز موجودیت شخص (Person) در این دو استاندارد پرداخت.

وی با اشاره به اهمیت ثبت ویژگی بیانِ نماینده برای موجودیت اثر (Work) گفت: زمانی که یک اثر از حالت انتزاعی در ذهن آفریننده خود خارج شده و نمود ظاهری (بیرونی) پیدا می‌کند، و برای نخستین بار توسط آفریننده آن بیان می شود، بیانِ اصلی (نماینده) شکل می‌گیرد. دیگر بیان‌های موجودیت اثر می‌توانند در زمان‌های گوناگون و در قالب‌های متفاوت تجلی یابند. ویژگی بیانِ نماینده برای موجودیت اثر، در حقیقت توصیف ویژگی‌های بیان اصلی و نخستین است. این ویژگی برای ایجاد تمایز بین بیان‌های مختلف یک موجودیت اثر با بیان اصلی در نظر گرفته شده است، و مشخص می‌کند که نخستین بیان موجودیت اثر کدام است.

رئیس کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه علامه طباطبائی افزود: آردی‌اِی با بسط و گسترش این ویژگیِ طراحی شده توسط ال‌آر‌اِم، و در نظر گرفتن برخی عناصر مرتبط با این ویژگی، توصیف ویژگی‌های بیان اصلی (نماینده) و ثبت ارزش‌های آن را امکان‌پذیر می‌سازد. بر مبنای قواعد فهرستنویسی انگلو امریکن، منبع در دست فهرستنویسی توصیف و بازنمون می‌شد، ولی در آردی‌اِی با توجه به رویکرد کشف و ثبت روابط (و بازنمون خانواده‌های کتابشناختی)، سطوح مختلف یک اثر توصیف شده، و ویژگی بیان نماینده برای موجودیت اثر را می‌توان نتیجه همین رویکرد آردی‌اِی دانست، که به بازنمایی بهتر روابط بین سطوح سلسله مراتب یک موجودیت اثر می‌انجامد.

دکتر طاهری تصریح کرد: از آنجا که توصیف ویژگی بیان نماینده باعث ایجاد نقاط دسترسی بیشتر، و تمایز بین آثار و بیان‌های مشابه خواهد شد، در خط‌مشی سازماندهی کتابخانه‌های بزرگی مانند کتابخانه ملی، که بیان‌ها، نمودها و موردهای مختلفی از یک موجودیت اثر را در مجموعه خود دارند، توصیف ویژگی بیان نماینده برای موجودیت اثر مرتبط باید مورد توجه قرار گیرد. در کتابخانه‌های کوچک‌تر نیز چنان چه نسخه‌های متفاوتی از بیان‌های گوناگون یک اثر نگهداری می‌شود، توصیف ویژگی بیان نماینده لازم و ضروری است. افزون بر منبع در دست فهرستنویسی، جستجو در پایگاه‎های کتابشناختی نیز می‌تواند منبع کسب اطلاعات بیان اصلی یک موجودیت اثر باشد.

رئیس کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه علامه طباطبائی، در ادامه به وجه تمایز موجودیت شخص در آردی‌اِی و ال‌آراِم پرداخت و گفت: ال‌آراِم که از ادغام مدل‌های خانواده اف‌آر (FRBR, FRAD و FRSAD) ایجاد شده است، موجودیت شخص را از موجودیت‌های گروه مسئولیت اف‌آر‌بی‌آر گرفته است (An inpidual human being)، در حالی که منشاً موجودیت شخص در آردی‌اِی الگوی فراد بود که دامنه گسترده‌تری را شامل می‌شد (An inpidual or a persona or identity established or adopted by an inpidual or group). موجودیت ششم ال‌آراِم یعنی عامل (Agent) که می‌تواند یک شخص، خاندان، و یا تنالگان و کنفرانس باشد، همگی محدود به موجودیت‌های انسانی (Human being) است. عامل دارای حقوق مشخص بوده، و قادر به انجام رفتارهای ارادی و انجام فرایندهایی چون آفرینش، ویرایش، تولید، توزیع و جز آن نسبت به موجودیت‌های چهارگانه اصلی است. استاندارد آردی‌اِی، همخوان با مدل مفهومی ال‌آراِم و به منظور هماهنگی کامل با این مدل، نمونه‌های غیر انسانی و ساختگی موجودیت عامل را در قالب مصادیق موجودیت نام‌نما توصیف می‌نماید. برای نمونه، ارزش‌های مربوط به افسانه‌ها، اشخاص ساختگی و نظیر آن که در ویژگی عنوان و شرح پدیدآور موجودیت نمود ثبت می‌شوند، به منزله نام‌های مستعار یا تخلص‌های یک شخص یا عامل جمعی پنداشته شده، و به شکل نمونه‌هایی از موجودیت نام‌نما تطبیق می‌یابند.

لازم به ذکر است، فایل دیداری کارگاه از طریق صفحه وب کارگروه برای علاقه‌مندان حوزه سازماندهی در دسترس  است.