آغاز به کار همایش بین‌المللی «طراحی و توسعه خدمات کتابخانه‌های عمومی؛ الگوها، تجربه‌ها وایده‌ها»

به گزارش لیزنا، مراسم افتتاحیه همایش بین‌المللی» طراحی و توسعه خدمات کتابخانه‌های عمومی؛ الگوها، تجربه‌ها وایده‌ها» سه‌شنبه ۴ آبان ماه به همت انجمن علمی ارتقای کتابخانه‌های عمومی و مشارکت نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور و با حضور اعضای کمیته علمی همایش، برگزار شد.

در ابتدای این مراسم منصور کوهی رستمی، رئیس انجمن علمی ارتقای کتابخانه‌های عمومی ایران ضمن تشکر از همراهی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در فعالیت دور جدید مدیریت این انجمن گفت: نهاد در دوره جدید فعالیت انجمن ارتقای کتابخانه‌های عمومی ایران همکاری‌های خوب و صادقانه‌ای داشته و ما نیز در دور جدید فعالیت‌ها در حال برنامه‌ریزی برای ارائه خدمات و برنامه‌های متنوع آموزشی و پژوهشی هستیم.

وی افزود: شروع برنامه‌های ما با وبینارهای فراملی آغاز شد و در حوزه آموزش نیز اولین وبینار را در حوزه سواد سلامت برگزار کردیم که با استقبال خوب کتابداران و کاربران کتابخانه‌های عمومی همراه شد. همچنین با انتشار فراخوانی ۶ کارگروه انجمن را فعال کردیم که ۵۰ نفر از کتابداران کتابخانه‌های عمومی نیز در این زمینه اعلام همکاری و آمادگی کردند وامیدواریم با این شبکه ایجاد شده فعالیت‌های متنوعی را ارائه کنیم.

نقش طراحی خدمات در بقای کتابخانه‌های عمومی

کوهی رستمی در ادامه درباره برپایی «همایش بین المللی» طراحی و توسعه خدمات کتابخانه‌های عمومی؛ الگوها، تجربه‌ها و ایده‌ها» گفت: موضوع محوری در این همایش نقش خدمات در استمرار حیات و بقای کتابخانه های عمومی است. بسیاری از ما این روزها جملات مختلفی با این مضمون شنیده‌ایم که «امروز کتابخانه ها به دلیل رشد و شکوفایی ابزارها و فناوری های اطلاعاتی منسوخ شده اند». این جمله و جملاتی از این دست از بسیاری جهات نادرست هستند. به دلیل اینکه این افراد کتابخانه ها را صرفا به وسیله منابع و دارایی های فیزیکی آن مانند منابع چاپی و کتاب‌ها مجلات تعریف می‌کنند.

رئیس انجمن علمی ارتقای کتابخانه های عمومی ایران افزود: ما به استناد بسیاری از فعالیت‌ها و خدماتی که کتابخانه‌های عمومی امروزه ارائه می‌دهند، نگاهی که کتابخانه عمومی را در جامعه در حال انزوا می‌بیند، رد کنیم. اگر بخواهیم از منظر تاریخی به کتابخانه‌های عمومی نگاه کنیم، متوجه می‌شویم که از زمان پیدایش کتابخانه‌ها، تغییرات بسیاری در دنیا رخ داده که می‌توان فهرست بلند و بالایی از این تغییرات را ارائه کرد و کتابخانه‌ها توانسته اند همگام با این تحولات به حیات خود ادامه دهند.

عضو هیأت علمی دانشگاه شهید چمران اهواز ادامه داد: یکی از این تغییرات، تغییر از «ارتباطات مجموعه محور» به سمت «ارتباطات انسان محور» در کتابخانه‌های عمومی بوده است. همچنین تغییر از «کتابدار متخصص حرفه ای» به کتابدار به عنوان «راهنما و مشاور خوانندگان» از دیگر تحولات این حوزه بوده است و در نهایت در سطح اجتماعی تغییری که اتفاق افتاده، «مشارکت و اعتمادسازی» به «جای کنترل اجتماعی» بوده است.

هویت سیال کتابخانه‌های عمومی

رستمی تصریح کرد: از مجموع چنین رخدادهایی که در کنار هم قرار می دهیم متوجه می‌شویم که تعاملات شخصی در کتابخانه‌های عمومی نقشی اساسی دارند و گفتگوی رودررو و ارتباط و تعامل، انسانی ترین کاری است که کتابخانه‌های عمومی امروز در حال انجام آن هستند. البته در این حین با سوالاتی مواجه خواهیم شد، از جمله این که «با توجه به رقبای زیادی که در حوزه کتابخانه‌های عمومی وجود دارد، کارکردهای اصلی کتابخانه‌های عمومی کدامند؟ چگونه کتابخانه‌های عمومی می‌توانند خودشان را با رقبای زیادی که وجود دارند متمایز کند؟ کتابخانه‌های عمومی در جامعه چه جایگاهی دارند و مدل‌های جدید این کتابخانه‌ها در جامعه چه کاربرد و چه کارکردی دارند و چه خدمات مدرنی را می‌توانند نسبت به این جامعه جدید ارائه دهند؟»

رئیس انجمن علمی ارتقای کتابخانه های عمومی ایران در پاسخ به این سوالات گفت: از منظرهای مختلف می‌توان به این پرسش‌ها پاسخ داد، اما قصد دارم از منظر «هویت حرفه ای» به این سوالات پاسخ بدهم تا به اهداف و مبنای نظری در این همایش برسیم. هویت حرفه‌ای نوع خاصی از هویت است که عمدتاً بر اساس احساس فرد نسبت به خود، نسبت به شغل و زندگی حرفه‌ای خود دارد. ممکن است در بررسی متون مختلف کتابداری هیچ تعریف پذیرفته شده‌ای از هویت کتابداری یا هویت کتابخانه‌های عمومی وجود نداشته باشد، اما به طور کلی این مبحث نقطه ثقل تمام متونی است که خدمات را به عنوان ارزش و هدف کتابداری توصیف می کنند.

وی درباره هویت حرفه‌ای توضیح داد: یکی از ویژگی‌های بارز هویت حرفه‌ای این است که این هویت ها، هویت های سیال هستند و در طول زندگی حرفه ای کاملاً تغییر می‌کنند. یعنی هویت حرفه‌ای چه در سطح فردی و چه در سطح اجتماعی دچار تغییر و تحول می شوند به همین دلیل هویت در کتابخانه‌های عمومی هم از این قاعده پیروی می‌کنند و متناسب با تغییراتی که در یک جامعه و در سطح اطلاع رسانی و فناوری اطلاعات اتفاق می‌افتد، هویت کتابخانه نیز تغییر می‌کند.

رستمی به هویت های امروز کتابخانه های عمومی برای توسعه و طراحی خدمات نوین اشاره کرد و گفت: یکی از عناصر هویتی در دنیای امروز بحث «اجتماع سازی» است و امروز کتابخانه‌های عمومی را به عنوان نهادهای اجتماعی ساز در نظر می گیرند تا بتوانند نهادهای جدید را ایجاد کند. همچنین در حوزه فرهنگ هنر و سرگرمی نیز کتابخانه‌های عمومی را نهادی می‌دانند که در خلق تقویت و حفظ این فعالیت‌ها نقش مهمی دارد. همچنین ایجاد دسترسی عادلانه به منابع اطلاعاتی و دانشی و بحث آموزش و ارتقاء یادگیری از دیگر عناصر هویت‌های امروز هستند که باید بر این اساس در کتابخانه‌های عمومی خدمات جدیدی را طراحی کنیم.

رئیس انجمن علمی ارتقای کتابخانه های عمومی ایران در پایان سخنان خود ابراز امیدواری کرد که برگزاری این همایش با همراهی همه کتابداران چه در ارسال آثار و مقالات خود و چه در برنامه‌هایی که در کنار این همایش برگزار خواهد شد، فعالیتی اثربخش و آغازگر تحولی در حوزه خدمات در کتابخانه‌های عمومی باشد.

فرصتی برای اشتراک گذاری تجارب و ایده های نوین

ادامه این مراسم با سخنان لیلی سیفی، دبیر علمی همایش بین المللی «طراحی و توسعه خدمات کتابخانه‌های عمومی؛ الگوها، تجربه‌ها و ایده‌ها» و دانشیار دانشگاه بیرجند اختصاص داشت که وی ضمن تقدیر از همراهی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در برگزاری این همایش، گفت: هدف اصلی از برگزاری همایش حاضر، فراهم کردن بستری مناسب برای تبادل افکار و اشتراک گذاری تجارب و ایده های نوین است. این همایش فرصت ارزشمندی را برای حرفه مندان، کتابداران و پژوهشگران ارائه می دهد تا جدیدترین نوآوری ها، روند ها، نگرانی ها و چالش‌های عملی موجود در زمینه خدمات و توسعه کتابخانه های عمومی را مطرح کنند و و راهکارهایی که در این همایش مطرح خواهد شد را مورد بحث و گفتگو قرار دهند.

وی درباره دایره مخاطبان این همایش گفت: پژوهشگران حوزه های مختلف به ویژه رشته علم اطلاعات و دانش شناسی، حوزه‌هایی مثل روانشناسی، جامعه شناسی و بازاریابی می‌توانند از نتایج این پژوهش بهره مند شوند. همچنین اساتید و دانشجویان رشته علم اطلاعات و دانش شناسی، کتابداران حوزه کتابخانه‌های عمومی، مدیران شاغل در کتابخانه‌های عمومی نیز از دیگر بهره مندان نتایج این همایش خواهند بود.

سیفی همچنین درباره ترکیب کمیته علمی این همایش توضیح داد: انتخاب ترکیب کمیته علمی بر اساس دامنه تخصص متخصصینی بوده که در حوزه کتابخانه‌های عمومی صاحب نظر بوده‌اند؛ چه در سطح ملی و چه در سطح بین‌المللی. امیدواریم با وجود این عزیزان، همایش بسیار پربار و آبرومندانه ای را در سطح بین‌المللی داشته باشیم. ما پس از برگزاری جلسات متعدد به ۲ بخش «طراحی خدمات برای کتابخانه‌های عمومی» و «توسعه خدمات برای کتابخانه های عمومی» را برای این همایش در نظر گرفتیم.

موضوعات محوری برای ارائه مقاله در همایش

دبیر علمی همایش درباره موضوعات محوری در این ۲ بخش توضیح داد: در قسمت طراحی خدمات برای کتابخانه‌های عمومی محورهایی با عنوان «آموزش طراحی خدمات»، «جنبه های حقوقی و مدیریتی خدمات»، «خدمات ویژه گروه‌های خاص»، «طراحی خدمات فرانهادی» و «نوآوری در طراحی خدمات اجتماعی» را در نظر گرفتیم و در بخش توسعه خدمات برای کتابخانه‌های عمومی نیز موضوعاتی چون «تبلیغات و بازیابی برای خدمات»، «جایگاه و کارکرد ارزش‌های اخلاقی در ارائه خدمات»، «حاکمیت ها و سیاستگذاری خدمات»، «کتابداران و توسعه خدمات»، «توسعه خدمات با بهره گیری از فناوری های نوین» و «نقش و جایگاه فعالیت‌های داوطلبانه در توسعه خدمات» را در نظر گرفتیم.

وی افزود: علاقمندان و پژوهشگران عزیز می توانند در محورهای ذکر شده مقالات و تجارب خود را از طریق وب سایت طراحی شده به همایش ارسال کنند و طبق مذاکرات و توافقات انجام شده مقرر شد که از بین مقالات ارسالی برگزیده مقاله های برتر فارسی در فصلنامه تحقیقات اطلاع رسانی و کتابخانه‌های عمومی و مقاله های برتر انگلیسی در مجله بین المللی علوم و مدیریت اطلاعات چاپ شود.

سیفی درباره بخش جنبی این همایش نیز گفت: یک بخشی جانبی را برای این همایش در نظر گرفتیم که شامل دو قسمت است؛ قسمت اول مسابقه‌ای تحت عنوان «جایزه خدمات برون کتابخانه‌ای» است که ویژه کتابداران کتابخانه های عمومی طراحی شده و به آثاری تعلق می‌گیرد که در حوزه خدمات برون کتابخانه‌ای ارسال خواهد شد و به سه نفر از کتابداران برگزیده جوایز قابل‌توجهی اهدا خواهد شد. همچنین در این بخش برای پنج برگزیده در همایش نیز که در قالب سخنرانی به ارائه تجربه‌های موفق خود خواهند پرداخت، جوایزی در نظر گرفته شده است. قسمت دوم نیز «مسابقه طراحی خدمت» است که ویژه پژوهشگران رشته های مختلف طراحی شده است. بر این اساس ابتدا یک کارگاه آشنایی با طراحی خدمات کتابخانه‌ای برگزار خواهد شد و پس از یک بازه زمانی مشخص آثاری در زمینه طراحی خدمات نوین برای کتابخانه‌های عمومی ارسال خواهد شد که به سه نفر برگزیده این بخش جوایزی اهدا خواهد شد.

دبیر علمی همایش بین المللی «طراحی و توسعه خدمات کتابخانه‌های عمومی؛ الگوها، تجربه‌ها و ایده‌ها» در ادامه سخنان خود از تمامی پژوهشگران و اساتید و دانشجویان کتابداران و مدیران کتابخانه‌ها برای شرکت در این همایش دعوت کرد و گفت: این عزیزان می‌توانند با ارسال مقالات، آثار و تجربه ها و ایده های خود در غنی تر شدن این همایش ما را یاری کنند. امیدوار هستم که این رخداد نه تنها به عنوان یک همایش بلکه به عنوان یک نقطه شروع برای توسعه خدمات و فعالیت های کتابخانه های عمومی دامنه دار شود و زمینه‌ساز رخدادهای مهم دیگری در این زمینه شود.

تشریح روند آماده سازی و تقویم برگزاری همایش

روح الله منوچهری، دبیر اجرایی همایش بین المللی «طراحی و توسعه خدمات کتابخانه‌های عمومی؛ الگوها، تجربه‌ها و ایده‌ها» در ادامه این مراسم با تقدیر از مجموعه نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور برای حمایت از برگزاری این همایش، به ارائه مطالبی درباره اهمیت برگزاری و تبیین محورهای این همایش پرداخت و گفت: برای برگزاری این همایش جلساتی در انجمن علمی ارتقای برگزار شد و صحبت‌هایی با مجموعه نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور صورت گرفت و نهایتاً با هماهنگی ها و جلسات متعدد و مکرری که عمدتاً به صورت مجازی برگزار شد، توانستیم کلیات این همایش را به تصویب برسانیم.

وی افزود: بر این اساس ارکان همایش مشخص شدند و دبیرکل نهاد به عنوان رئیس همایش و خانم دکتر سیفی به عنوان دبیر علمی سرکار و بنده به عنوان دبیر اجرایی انتخاب معرفی شدیم. در کنار این همایش دو رویداد طراحی شده که شامل «مسابقه طراحی خدمات» به  دبیری دکتر جو مارکز و «جایزه خدمات برون کتابخانه ای» به دبیری دکتر فاطمه محمد بیگی است و خوشبختانه برای این مسابقات جوایز خوب و قابل توجهی در نظر گرفته شده است.

منوچهری با اشاره به تشکیل دبیرخانه اجرایی همایش در اداره کل کتابخانه های عمومی استان فارس گفت: به دلیل اینکه شیراز به عنوان محل برگزاری این همایش انتخاب شده بود، بلافاصله دبیرخانه، کمیته‌ها و کارگروه‌ها و واحدهای زیر مجموعه کمیته اجرایی را تشکیل دادیم. طراحی پوستر و همچنین راه اندازی سایت همایش نیز از اقدامات مهمی بود که به همت همکاران در استان به انجام رسید و برنامه ریزی برای راه اندازی کمیته های مختلفی مثل واحد های مختلفی مثل روابط عمومی، تبلیغات، واحد انتشارات، تدارکات، تشریفات، سمعی بصری و طراحی امور سایت انجام شد.

دبیر اجرایی همایش درباره تقویم اجرایی همایش نیز توضیح داد: همایش بین المللی «طراحی و توسعه خدمات کتابخانه‌های عمومی؛ الگوها، تجربه‌ها و ایده‌ها» از امروز با انتشار فراخوان خود بطور رسمی آغاز بکار کرد. مهلتی که برای دریافت اصل مقالات در نظر گرفته شده تا ۳۰ بهمن ۱۴۰۰ است و نتایج داوری مقالات تا بیست اسفند سال آینده اطلاع رسانی خواهیم کرد. علاقمندان تا ۱۵ اردیبهشت ۱۴۰۰ برای ثبت نام و شرکت در همایش فرصت دارند. مراسم این همایش نیز ۲۸ اردیبهشت ماه در شیراز برگزار خواهد شد که امیدواریم شرایط تا زمان برگزاری همایش به گونه‌ای باشد که بتوانیم به صورت حضوری در خدمت عزیزان باشیم.

فرصتی برای یاری تصمیم‌سازان کتابخانه‌های عمومی

در ادامه این مراسم اعظم صنعت جو، عضو کمیته علمی همایش بین المللی «طراحی و توسعه خدمات کتابخانه‌های عمومی؛ الگوها، تجربه‌ها و ایده‌ها» وی با اشاره به برخی تجربیات خود در همکاری با نهاد گفت: یکی از کارهایی که بنده در طول خدمتم انجام دادم همکاری با نهاد در خراسان رضوی در زمینه بکارگیری افراد برای ارائه خدمت در کتابخانه‌های عمومی بوده است. که من وظیفه مصاحبه با این افراد را داشتم.

وی افزود: برخی از این عزیزان کارهایی را به صورت داوطلبانه با عشق و علاقه انجام می‌دادند که در واقع موضوع «هویت حرفه‌ای» را به صورت عینی برای ما مطرح می‌کردند، بدون اینکه به صورت حرفه ای وارد این کار شده باشند. همچنین در بحث «اجتماعی سازی» به خوبی دیده می شد که این عزیزان مبحث اجتماعی سازی را اجرا کرده بودند و به توفیقات زیادی نیز در این موضوع رسیده بودند. بحث اجتماعی سازی یکی از مباحثی است که عمدتاً در سه قالب «فضا»، «منابع» و «خدمات» جایی می گیرد و آن تلاش هایی که این عزیزان انجام داده بودند و موفق بودند عمدتاً با بیان تجربیات خود در قالب این سه بعد بود.

عضو هیأت علمی دانشگاه فردوسی با اشاره به برخی تجربیات در این حوزه گفت: همواره به این موضوع فکر می کردم که چه خوب می شود اگر فضایی توسط نهاد فراهم شود که این ایده ها را اجرایی کند؛ چرا که بسیاری از این ایده ها در روستاها و شهرستان های مختلف توانسته سایرین را به کتابخوانی دعوت کند. در واقع این همایش می‌تواند در روند توجه به این ایده‌ها و تصمیم سازی کتابخانه‌های عمومی کمک کند و بسیار خرسندم که در این همایش، مسئولین از نهاد کتابخانه های عمومی نیز حضور دارند و در بحث تصمیم‌گیری‌های خود به این موضوع توجه خواهند کرد.

این عضو کمیته علمی همایش بین المللی «طراحی و توسعه خدمات کتابخانه‌های عمومی؛ الگوها، تجربه‌ها و ایده‌ها» در پایان سخنان خود گفت: امیدوارم با همت تمام کتابداران عزیز این همایش بتواند آن جایگاهی که کتابخانه های عمومی باید در کشور ما داشته باشد را پیدا کند و با همراهی عزیزان در نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور محقق شود.

لزوم توجه به جلب متحدان منطقه‌ای کتابخانه‌ها

محمدرضا قانع، عضو هیأت علمی مرکز منطقه ای اطلاع رسانی علوم و فناوری از دیگر اعضای کمیته علمی همایش «بین المللی طراحی و توسعه خدمات کتابخانه‌های عمومی؛ الگوها، تجربه‌ها و ایده‌ها» در ادامه این نشست با تقدیر از تمامی فعالان در حوزه‌های کتابخانه‌های عمومی به ویژه افرادی که در حوزه آینده کتابخانه‌های عمومی فعالیت و پژوهش می‌کنند گفت: به اعتقاد من این همایش بین المللی فرصت خوبی برای نگاه به آینده کتابخانه‌های عمومی است. همه ما از خدمات کتابخانه های عمومی به عنوان یک مرکز مهم در جامعه آگاهی لازم را داریم. اما در چنین نشست ها و همایش هایی می‌توانیم با دیدگاه های مختلف به خصوص تجربیات  بین‌المللی در دیگر کشورها نیز آشنا شویم.

وی افزود: همه ما اعتقاد داریم که کتابخانه های عمومی در جهت ارائه خدمت به تمام اقشار جامعه فعالیت می‌کند و برای ارائه چنین خدماتی ناگزیر از پیدا کردن متحدان در سطح محله و منطقه خود متشکل از سازمان ها و نهادهای دولتی و مردمی هستند. در واقع نگاه فرا کتابخانه‌ای در حوزه ارائه خدمات نیازمند این است که ما متحدانی در منطقه  خود داشته باشیم. وقتی با این نگرش به رسالت‌های کتابخانه‌های عمومی نگاه می‌کنیم، در نتیجه باید یک ادغامی در خدمات ایجاد شود و باید به خدماتی که کتابخانه‌های عمومی خواهند داشت به صورت جامع نگاه کنیم.

قانع در تشریح این موضوع گفت: در زمان حاضر ما نمی توانیم تمام توجه مان را به بحث «سرگرمی» در کتابخانه‌ها معطوف کنیم که البته این موضوع نیز بخشی از رسالت‌های کتابخانه های عمومی است؛ اما با تغییر و تحولات که در جامعه ایجاد می‌شود و شاهد آن هستیم، بدون شک نیازمندیم که خیلی وسیع تر به موضوع ارائه خدمت فکر کنیم و اهداف کتابخانه های عمومی را از چند بعد بررسی کنیم.

این عضو کمیته علمی همایش بین المللی «طراحی و توسعه خدمات کتابخانه‌های عمومی؛ الگوها، تجربه‌ها و ایده‌ها» تصریح کرد: در نتیجه اگر می‌خواهیم خدماتمان از طریق این کتابخانه ها مفید و اثربخش باشد نیازمند به یک تفکر استراتژیک و مدیریت استراتژیک هستیم. با این نوع دیدگاه مدیریتی به خوبی می توانیم چالش‌ها و چشم‌اندازها را ببینیم و نگاهی به آینده داشته باشیم. بدون شک در این مسیر بدون چالش نخواهیم بود که برای رفع آن چالش‌ها باید خدمات مناسب را ارائه دهیم و بر این اساس باید از ایده ها و دانش های جدید به خوبی بهره مند شویم.

ادامه این مراسم با رونمایی از پوستر و سایت اختصاصی همایش بین المللی «طراحی و توسعه خدمات کتابخانه‌های عمومی؛ الگوها، تجربه‌ها و ایده‌ها» همراه بود.