داخلی
»گزارش
کتابخانه‌ها و کتابداران جریان سازان اصلی فرهنگ
به گزارش لیزنا، مراسم بیست و نهمین دوره هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران و گرامیداشت روز «کتاب، کتابخوانی و کتابدار» با شعار «جای خالی را با کتاب خوب پر کنیم» امروز دوشنبه ۲۴ آبان ماه با حضور محمد مهدی اسماعیلی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، علیرضا مختارپور، دبیرکل نهاد کتابخانه های عمومی کشور، حمیدرضا حاجی بابایی، رئیس کمیسیون برنامه بودجه مجلس، علی نیکزاد، نایب رییس مجلس شورای اسلامی، حجت‌الاسلام قمی، رئیس سازمان تبلیغات اسلامی، سید محمود دعایی، مدیر موسسه اطلاعات، محمد الهیاری، مدیرکل دفتر توسعه کتاب و کتابخوانی، معاونان، مدیران کل نهاد و جمعی از کتابداران کتابخانه های عمومی، در تالار وحدت تهران برگزار شد.
محمد مهدی اسماعیلی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در مراسم گرامیداشت کتاب، کتابخوانی و کتابدار ضمن تبریک فرارسیدن ایام هفته کتاب در سخنانی گفت: آغاز هفته کتاب را به همه عزیزان درگیر در موضوع کتاب؛ از ناشرین، مولفین، نویسندگان، کتابداران عزیز، مدیران و دست‌اندرکاران مدیریت موضوع کتاب در بخش‌های مختلف وزارتخانه فرهنگ و ارشاد اسلامی و نهاد کتابخانه‌های عمومی تبریک عرض می کنم و به ویژه از دبیرکل فاضل و اندیشمند نهاد جناب آقای مختارپور و معاونین و مدیران ایشان عرض تبریک ویژه دارم.
وی همچنین با تقدیر از حضور علی نیکزاد نایب رئیس اول مجلس شورای اسلامی در این مراسم گفت: جناب آقای نیکزاد همواره منشا خیر و برکت بودند و همواره در مجلس شورای اسلامی حمایت های خوبی از حوزه فرهنگ داشته و دارند. از ایشان خواهش می کنم که انشاالله در این فضا و ماه‌های باقیمانده از سال و با توجه به برخی از مشکلاتی که در این حوزه وجود دارد، همین حمایت و پشتیبانی را از مجموعه فرهنگ داشته باشند.
اسماعیلی در ادامه رویکرد دولت جدید نسبت به موضوع فرهنگ را یک رویکرد کاملا ایجابی دانست و گفت: مجموعه دولت جدید تمام تلاش خود را به کار می‌بندد تا به نهضت تولید فرهنگی دامن بزند. این نهضت تولید فرهنگی در حوزه کتاب، نشر، رسانه‌ها و همچنین دحوزه هنرهای نمایشی، موسیقی اصیل ایرانی و سایر بخش‌های فرهنگ و هنر مورد توجه ما است. این نهضت اجزا و اضلاعی دارد که باید توأمان در یک فرایند منطقی و بصورت هم افزا کار کنند تا خروجی آن به حصول این هدف گذاری منجر شود.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با تاکید بر توجه به گفتمان فرهنگی در حوزه‌های مختلف مدیریتی گفت: ما در حوزه سیاستگذاری، مدیریت و نظارت باید فضای کار فرهنگی را در کشور به وجود بیاوریم. فضای غالب و آن گفتمان غالب در حوزه مدیریتی کشور باید به گفتمان فرهنگی تبدیل شود و این میسر نخواهد شد مگر با یک کار جمعی و همه جانبه در حوزه‌های مختلف حاکمیت. درست است که امروز موضوع معیشت و اقتصاد موضوع مهم و اصلی مملکت است، اما همه باید به این موضوع اذعان داشته باشیم که حتی حل مسائل معیشتی و اقتصادی به جز از دریچه حوزه فرهنگ امکان‌پذیر نخواهد بود.
وی در ادامه سخنان خود با اشاره بیانات و دستورات مقام معظم رهبری در حوزه فرهنگ، گفت: روز گذشته در حکمی که رهبر فرزانه انقلاب برای دوره جدید شورای عالی انقلاب فرهنگی صادر نمودند، به صراحت به این نکته اشاره کردند که موضوع فرهنگ سازی، فرهنگ عمومی نه به عنوان یک کار تزیینی و حاشیه‌ای، بلکه به عنوان متن و اصل کار باید مورد توجه قرار گیرد؛ چرا که انقلاب ما و نظام جمهوری اسلامی ما بر پایه مسائل فرهنگی بنا شده است.
اسماعیلی درباره فرصت‌های پیش رو در حوزه فرهنگ در دولت جدید گفت: امروز حضور رئیس جمهور انقلابی در راس دولت این فرصت را پدید آورده که از اولویت حوزه فرهنگ در مسائل اقتصادی با صراحت صحبت شود و برنامه‌های کشور در حوزه‌های مختلف بر این اساس استوار شده است.
تلاش برای «ملی کردن صنعت نشر» در دولت جدید
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی یادآور شد: امروز ما در حوزه کتاب و نشر با مسئله مهمی به نام «کاغذ» مواجه هستیم و طبیعتاً از بنده توقع می‌رود که درباره مهمترین مشکل حوزه کتاب و نشر نیز صحبت کنم. در این مراسم عرض می‌کنم که روز گذشته در جلسه دولت با رئیس‌جمهور در مطالب ایشان و در سخنان پیش از دستور بنده نیز به این نکته اشاره شده که برنامه‌ریزی اصلی ما این است که در حوزه کاغذ در در یک دورنمای یک و نیم و یا دو ساله بتوانیم به نقطه‌ای مطلوب برسیم.
وی تاکید کرد: سیاستگذاری و هدف‌گذاری ما این است که بتوانیم حداقل در حوزه تامین کاغذ کتاب به خودکفایی برسیم. ما با همین ظرفیت هایی که امروز در اختیار داریم مطمئن هستیم که با یک مدیریت قوی و هماهنگی خوب بین وزارت صنعت و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی می‌توانیم این مشکل را در یک بازه یک و نیم تا دو ساله برطرف کنیم.
اسماعیلی درباره تعاملات خود با مجلس شورای اسلامی در حوزه تامین کاغذ گفت: بنده در برنامه‌هایی که به مجلس شورای اسلامی ارائه کردم شعار «ملی کردن صنعت نشر» را مطرح کردم تا به خودکفایی در این بخش برسیم و این موضوع را تکلیف خود می‌دانم؛ چرا که اگر این کار را انجام ندهیم و همچنان صنعت نشر ما به نرخ ارز متلاطم وابسته باشد، کتاب گران در سبد مصرفی مردم قرار نخواهد گرفت. ما با موضوع ملی شدن صنعت نشر هم به دنبال خودکفایی در بخشی از صنایع خود هستیم و هم به دنبال این هستیم که فضای خرید کتاب و کتابخوانی را در جامعه خود تسهیل کنیم.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در ادامه سخنان خود درباره فعالیت‌های ترویجی برای جلب مردم به کتاب و کتابخوانی گفت: از کتابداران عزیز تشکر می‌کنم که با فعالیت‌های خود اقدام به جلب مردم به فعالیت های کتاب و کتابخوانی می‌کنند. در بازدیدهایی که از کتابخانه‌های سطح شهر داشتم از نزدیک این موضوع را مشاهده کردم و از جناب آقای مختارپور تشکر ویژه می‌کنم که نگاه عمیقی به حل مسائل ویژه کتابداران دارند.
محمد مهدی اسماعیلی تاکید کرد: کتابخانه ها و کتابداران جریان سازان اصلی فرهنگ ما هستند و ما باید تلاش کنیم که از طریق این میزان کتابخانه‌ها و کتابداران به عنوان نیروهای فرهنگی در صف، این نهضت کتابخوانی را محقق کنیم. من به عنوان یک مقام مسئول در حوزه فرهنگ می‌توانم بگویم که در مقایسه با سایر حوزه‌های فرهنگی و هنری حوزه «کتاب» در وضعیت مناسبی ارزیابی میشود که این موضوع محصول کار و فعالیت مجاهدانه‌ای است که دوستان و همکاران ما در این حوزه از خود بروز می‌دهند.
وی افزود: در این میان کار تسهیل، نظارت و حمایت بر عهده ما در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ترویج فضای کتابخوانی کتابخانه شدن مردم بر عهده فعالیت‌های ترویجی و رسانه‌ای و به ویژه بر عهده کتابداران عزیز ما است که در بطن موضوع زحمت می‌کشند
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی تصریح کرد: کاری که در حوزه کتابخانه‌های عمومی ما صورت گرفته کیفی‌سازی خدمات بوده است. در بازدیدی که در دو سه هفته اخیر در شهرهای در سنندج تهران از کتابخانه های عمومی داشتم، گزارش‌ها و مستنداتی که به صورت مکتوب به دست ما میرسد شاهد ارتقاء کیفی در حوزه ارائه خدمات و فعالیت های کتاب و کتابخوانی هستیم. این کیفی‌سازی از مسائل مورد توجه در ارائه خدمات کتابخانه‌ای بوده و نکته مهم این است که فارغ از رشد در سایر شاخص‌های آماری بوده است.
اسماعیلی در ادامه گفت: تلاش می‌کنیم تا محدودیت‌های موجود را تا حد امکان برطرف کنیم و از نیروهای فرهنگی و کتابداران که کار ترویج امر مقدس کتابخوانی را برعهده دارند تقاضا دارم که این نهضت را ادامه دهند که ان شاء لله در دولت مردمی اتفاقات بسیار خوبی در حوزه مدیریت فرهنگی و هنری رخ خواهد داد.
تلاش کتابداران برای روشن نگاه داشتن چراغ کتابخوانی در دوران کرونا
علیرضا مختارپور، دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در ادامه این مراسم طی سخنانی گفت: خداوند متعال را شاکرم که بار دیگر توفیق حضور در جمع همکاران عزیز را در مراسم تقدیر از تلاش‌های خالصانۀ شما یافتم. هرچند در هر سال از جمع معدودی از شما مشاوران امین عرصۀ کتاب و کتابخوانی تقدیر میشود امّا در واقع، همۀ کتابداران و همکارانی که با تمام وجود به خدمت در این عرصه اهتمام دارند برگزیده‌اند.
وی خطاب به کتابداران سراسر کشور گفت: شما عزیزان در طول بیش از یک‌سال و هشت‌ماهی که از شیوع بیماری کرونا در ایران می‌گذرد با تحمل مشکلات و تنگناهای ناشی از محدودیت در ارائۀ خدمات کتابخانه‌ای، به شکل‌های مختلف خصوصاً با ترویج کتاب و کتابخوانی و برگزاری محافل قرآنی و ادبی و آیینی و جلسات نقد و بررسی در فضای مجازی، و نیز ارسال کتاب برای اعضاء، چراغ کتابخانه‌ها و کتابخوانی را روشن نگاه داشتید و اینک با فراهم‌آمدن مصون‌سازی گسترده در کشور و بازگشایی کتابخانه‌ها فصل تازه‌ای را در ارائۀ خدمات خالصانه به مردم شریف سرزمین‌مان ایران آغاز کرده‌اید.
دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور با اشاره به برخی توفیقات حاصل شده در نهاد طی سال‌های اخیر گفت: از خرداد ۱۳۹۳ تاکنون، نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در مسیر تازه‌ای قرار گرفت که با برطرف‌شدن برخی مشکلات قبلی، امکان توفیقاتی برای این نهاد و کارکنان آن پدید آمد که گسترش کمّی و کیفی خدمات کتابخانه‌ای، گسترش دسترسی به کتابخانه‌ها از طریق تأسیس کتابخانه‌های جدید و شاداب‌سازی برخی کتابخانه‌های قدیمی، بهبود نسبی شرایط معیشتی همکاران، و تثبیت شأن و منزلت رفیع کتابداران و نیزآغاز فعالیت‌های نوین کتابخانه‌ای، و مشارکت در فعالیت‌های اجتماعی نمونه‌ای از این تحول هستند.
وی تصریح کرد: براساس وعدۀ صادق الهی که شرایط مهم در پذیرش اعمال را همانا خلوص نیّت و انجام کارها صرفاً برای رضای حضرت حق قرار داده‌اند امید دارم خداوند متعال تلاش‌های صادقانۀ همۀ همکاران و کتابداران در این عرصه را ان‌شاءالله مورد قبول قرار دهد. اینک و در آغازین ماه‌های شروع خدمت دولت مردمی، امید و اطمینان به گسترش فرهنگ کتاب و کتابخوانی و حمایت از شأن و منزلت کتابداران و فعالیت‌های مربوط به این حوزه بیش از پیش احساس میشود.
علیرضا مختارپور با تقدیر از حامیان حوزه فرهنگ کشور گفت: از حمایت‌های نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی که در بودجۀ سال ۱۴۰۰ امکان فعالیت بهتر و بیشتری برای کتابخانه‌های عمومی و کتابداران را فراهم کردند سپاسگزارم. از برادر گرامی جناب آقای دکتر اسماعیلی وزیر فرهیخته، متعهد و سخت‌کوش فرهنگ و ارشاد اسلامی که در همین مدت کوتاه ۱۰۰ روزۀ خدمت، در عمل ارادت و توجه و حمایت خود را نسبت به تمامی عرصه‌های فرهنگ و هنر و به‌ویژه کتابداران عزیز و نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور نشان داده‌اند صمیمانه تشکر می‌کنم و برای ایشان سلامتی و سعادت را از درگاه خداوند متعال مسئلت دارم.
اهتمام قابل تقدیر نهاد در حوزه فعالیت‌های فرهنگی
حمیدرضا حاجی بابایی، رئیس کمیسیون برنامه بودجه در این برنامه با تبریک فرارسیدن روز «کتاب، کتابخوانی و کتابدار» به کتابداران سراسر کشور گفت: از زحمات و تلاش هایی که شما کتابداران عزیز در سراسر کشور دارید تشکر می‌کنم، همچنین از تلاش جناب آقای مختارپور معاونین مدیران کل و مسئولان استانی در کتابخانه‌های در سراسر کشور نیز کمال تشکر را دارم. این روز به مناسبت گرامیداشت علامه محمد حسین طباطبایی، مفسر بزرگ شیعه نام گذاری شده که امیدوارم فرصتی باشد که این عالم بزرگ را بیش از پیش بشناسیم.
وی افزود: علامه طباطبایی کارهای بزرگی انجام داد با با آثار خود به هزاران سوالی که در طول هزار سال در برابر شیعه قرار می گرفت پاسخ می‌دادند. ایشان ایرادات به حقی که در تفسیر به ما می‌گرفتند را حل کرد. خطابات قرآن را با یک تعریف توانست به رخ جهانیان بکشد تا امروز باب های جدیدی در تفسیر قرآن پیش روی ما باز شود. این روز را گرامی می‌داریم و به همه کتابداران عزیز و همه افرادی که در حوزه کتاب زحمت می‌کشند و تلاش می‌کنند تبریک عرض می کنم.
حاجی بابایی با اشاره به اقدامات بزرگی که در سال‌های اخیر در حوزه فرهنگ و به خصوص کتاب و کتابخوانی انجام شده، گفت: شاید یکی از مشکلات اساسی امروز جامعه ما این است که نمی‌دانیم در چه مسیری، با چه موانعی، چه کارهای بزرگی را انجام می‌دهیم. به عنوان مثال وقتی که مطرح میشود تعداد کتابخانه‌ها کم است و کتابخوانی در کشور مهجور است، باید بدانیم که چه کارهای بزرگی در کنار این محدودیت‌هاصورت گرفته است. اقداماتی که امروز از میزان ساخت کتابخانه‌ها، چاپ کتاب‌ها و کارهای بزرگی که در کشور در حال انجام است واقعا افتخار آفرین بوده است.
رئیس کمیسیون برنامه بودجه حوزه فرهنگ را حوزه هماوردی دانست و گفت: باید به این نکته توجه داشته باشیم که هر فرهنگی در مقابل فرهنگ های گوناگون هماوردی دارد و در برابر هر فرهنگی ضد فرهنگی وجود دارد و برای هر قدمی که در حوزه فرهنگ بر می داریم باید از صدها مانع عبور کنیم. بر این اساس باید به تعریف جامعی از فرهنگ که بتواند یک ملت را رشد دهد و انسان‌ها را فرهنگی کند و غلو جایگاه انسان ها را به دنبال داشته باشد دست یافت.
وی تاکید کرد: ما نیازمند ساماندهی فرهنگی در کشور هستیم. همه دستگاه‌های فرهنگی ما باید به صورت منظم، مرتب، همسو هم جهت و هم افزا فعالیت کنند، اما فعلا برای این موضوع در کشور خالی است. در حوزه تفکر باید هماوردی وجود داشته باشد، باب اجتهاد باز باشد و تضارب آرا وجود داشته باشد، اما متاسفانه ما در حوزه عمل شاهد این تضارب آرا هستیم که بر این اساس با نگاه های گوناگون در عمل روبرو می شویم.
حاجی بابایی ادامه داد: موضوع کتابخوانی از موضوعاتی است که با تاکید بر پیامبر اسلام و بزرگان دین اسلام همراه بود و علاوه بر آن کتابخوانی بین تمام ملل و مذاهب و مکاتب جایگاه ویژه ای دارد. اما ما باید کاری کنیم که کتابخوانی در وجود انسان نهادینه شود و این نهادینه شدن از کودکی شروع می شود. ما یک انسان چهل ساله را نمی‌توانیم کتابخوان کنیم، اگرچه می‌توان تأثیراتی بر او گذاشت، اما دیگر نمی‌توان کتابخوانی را در این انسان نهادینه کرد.
ضرورت ورود سایر دستگاه‌های فرهنگی به حوزه ترویج کتابخوانی در کنار نهاد
علی نیکزاد، نائب رئیس مجلس شورای اسلام در مراسم گرامیداشت روز کتاب، کتابخوانی و کتابدار ضمن تبریک هفته کتاب، از دبیرکل نهاد کتابخانه های عمومی کشور و وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی به دلیل دعوت برای حضور در این نشست تقدیر کرد و گفت: حقیقت مطلب این است که مسئله کتاب در کشور ما تبدیل به یک قِصه پر غُصه شده است. در مقام تکریم و تشویق و بیان دغدغه ها و جملات ارزشمند رهبر حکیم انقلاب اسلامی به اندازه کافی در جلسات صحبت می کنیم اما مسئله این است که باید در این حوزه، ورودی جدی و عملیاتی داشت. کار کتاب با وعظ و خطابه قابل حل نیست.
وی تصریح کرد: به نظر میرسد وضعیت کتاب و کتابخوانی در سه حوزه چاپ و تولید کتاب، فروش و توزیع کتاب و ترویج و فرهنگسازی نیازمند توجه جدی است. در حوزه چاپ و تولید کتاب، مسئله اصلی قیمت کاغذ در کشور است که باعث افزایش بهای تمام شده کتاب میشود. اگر قیمتهای سرسامآور فعلی در حوزه کتاب، برای کتابفروشی ها و ناشران آوردهای داشت، این مسئله نگران‌کننده نمی شد؛ اما مسئله این است که بیشترین استفاده از افزایش قیمت کاغذ، را دلالان این حوزه می برند و چیزی عاید فعالان کتاب نمیشود. آمارها گواه این موضوع است.
نیکزاد ادامه داد: قیمت هر بند کاغذ در سال ۱۳۹۰، چهل هزار تومان بود که به ۱۳۰۰۰۰ تومان در سال ۹۶ و ۷۵۰۰۰۰ تومان در سال ۱۴۰۰ رسیده است. تفاوت قیمت هر بند در سال ۹۹ و ۱۴۰۰ هم حاکی از تغییر قیمت از ۴۵۰۰۰۰ تومان به ۷۵۰۰۰۰ تومان است. قیمت میانگین کتاب هم در سال ۱۳۹۰، ۱۰۰۰۰ تومان بوده که امروز به حدود ۹۰۰۰۰ تومان رسیده است. اینجا است که باید گفت کسانی که پول دارند کتاب نمیخوانند و کسانی که کتاب می خوانند پول ندارند.
وی افزود: وزیر محترم فرهنگ و ارشاد اسلامی قول هایی در این زمینه داده اند، مصاحبه هم کرده اند که ما همه زیرساخت‌های لازم را در اختیار داریم و تا یک سال و نیم آینده تقریبا در صنعت تولید کاغذ به خودکفایی لازم خواهیم رسید. این خبر خوبی است و اگر ایشان همین یک کار را انجام دهند، یک برگ زرین بزرگ در کارنامه ایشان خواهد بود و می توان ایشان را موفق ترین وزیر فرهنگ در حوزه کتاب دانست.
نیکزاد با اشاره به حوزه فروش و توزیع کتاب گفت: در این زمینه چند مسئله اصلی وجود دارد؛ اولا توزیع کتاب عادلانه نیست. عمده کتابفروشی های ما در مراکز استانها و شهر تهران است. جوانان و نوجوانان در شهرهای کوچک، به کتابفروشی دسترسی ندارند. من آماری ندارم که نشان دهد وضعیت کتابخانه های عمومی در توزیع شهرستانی به چه نحوی است؛ ولی اجمالا مشخص است که در این حوزه هم نقص داریم. امروزه با گسترش کسب و کارهای اینترنتی باید چاره‌ای اندیشید. من دیده ام که یک جوان شهرستانی دانشگاهی مجبور می شود برای خرید یک کتاب مسافرت کند. یا به علت قیمت بالای کتاب، نمی تواند کتاب بخرد و کتابخانه ای هم در دسترس ندارد. نکته دوم، وضعیت کتابفروشی ها است. امروز می توان گفت هر کس که شغل کتابفروشی را انتخاب کرده فقط از روی دغدغه و عشق به این کار می پردازد. کتابفروشی های محلی که در حال تعطیلی هستند، کتابفروشی های اصلی در خیابان انقلاب هم وضعیت مطلوبی ندارند. مجلس معافیت مالیاتی ناشران و فروشندگان، نویسندگان، مترجمان، ویراستاران، گرافیست‌ها و سایر پدیدآورندگان آثار فرهنگی مکتوب را در سال ۱۳۸۰ تصویب کرده است اما گزارش ها حاکی از این است که این مسئله رعایت نمی شود. دولت باید در این زمینه ورود جدی کند و سازمان امور مالیاتی را ملزم به رعایت این معافیت کند. همین سختگیری ها باعث شده کتابفروشی ها بیشتر از کتاب، لوازم التحریر و سایر محصولات غیر متربط را عرضه کنند. این به نظرم وهن کتابفروشی است. بر اساس آماری که در یکی از گزارش ها بود، کتابفروشی ها در ۶ ماه نخست سال ۱۴۰۰، تنها ۲۸ درصد کتاب و ۷۲ درصد وسایل تزئینی و لوازم التحریر فروخته اند.
وی افزود: نکته بعدی در توزیع و فروش، توجه به فناوری های نو از قبیل کتابهای صوتی، کتابهای الکترونیکی، درگاه های فروش اینترنتی کتاب و ... است که بحث مفصلی است و به آن ورود نمی‌کنم. وبگاه آمازون که حالا بزرگ‌ترین فروشگاه آنلاین کتاب به حساب می‌آید، در آرشیو کامل و به‌روز خود، ۸ تا ۹ میلیون نسخه الکترونیکی از کتابهای خطی عرضه می‌کند. در سال ۲۰۲۱ نظرسنجی سایت آمازون، نشان می‌دهد در آمریکا کتابهای الکترونیک به رشد ۶۷ درصدی به نسبت سال ۲۰۱۸ رسیده است و این موضوع حاکی از آن است که مردم به سمت کتابهای الکترونیک می‌روند. فروش این کتاب‌ها هم به نسبت سال ۲۰۱۸ حدود ۷ میلیارد دلار افزایش داشته است، این افزایش در آمریکا و اروپا به تفکیک لحاظ شده و در آمریکا به‌طور مشخص به نسبت سال ۲۰۱۸ و در شرایط کرونا، حدود ۴ میلیارد دلار افزایش داشته است. در اروپا هم فروش این کتاب‌ها حدود ۳.۵ میلیارد دلار افزایش داشته است. به نظرم ما در این زمینه متناسب با رشد جهانی حرکت نکردهایم و باید تجدیدنظرهایی در عرصه سیاستگذاری داشته باشیم.
نیکزاد با اشاره به حوزه ترویج و فرهنگسازی در زمینه کتابخوانی، گفت: متاسفانه دستگاه های مسئولِ متعددی در این زمینه وجود دارند اما برایند و نتیجه کار این دستگاه های عریض و طویل، وضعیتی است که الان با آن مواجه هستیم. ترویج فرهنگ کتابخوانی فقط وظیفه نهاد کتابخانه‌ها یا دستگاه‌هایی که ارتباط مستقیم با فرهنگ دارند نیست، بلکه وظیفه همه دستگاه‌ها است. کتابخوانی چون به ارتقای فرهنگ عمومی که رسالت همه‌ی اجزای حاکمیت است می‌انجامد، وظیفه‌ای همگانی است. بنابراین در گام نخست، باید سهم هر دستگاه مشخص شود و دستگاه ها در قرارگاه فرهنگی کشور، در شورای عالی انقلاب فرهنگی، در شورای فرهنگ عمومی کشور و ... مورد سوال قرار بگیرند. بودجه هایشان منوط به دستاوردهای ملموس در حوزه کتاب و کتابخوانی باشد. ثانیا، نقش آموزش و پرورش در این حوزه باید مشخص شود. در حال حاضر تقریبا ساختار کتابخانه های مدرسه ای فروپاشیده است. چیزی به عنوان کتابخانه و کتابدار در مدارس یا وجود ندارد و یا به علت قدیمی بودن کتاب های موجود مخاطب نوجوان را به خود جلب نمی کند. کتابخوانی نباید در مدارس یک کار حاشیه ای باشد. ثالثا، نقش کتابخانه‌های عمومی در حوزه ترویج است. ما رشد کمی خوبی در زمینه کتابخانه‌ها داشته ایم اما در حوزه ترویج نباید از سهم کتابداران عزیز غافل شد. کتابداران عزیز ما بهترین مشاوران کتاب و کتابخوانی هستند و باید قدر این گنجینه ها را دانست. امروز وضعیت با گذشته فرق کرده است. اینطور نیست که ما بنشینیم تا مخاطب به ما مراجعه کند. به نظرم باید کتابخانه های عمومی ما ماموریت خود را ناظر به شرایط مخاطب جوان و نوجوان امروز تغییر دهند. ما نباید منتظر بمانیم کسی بیاید و به ما مراجعه کند. بلکه کتابخانه عمومی باید «طبیبٌ دوّارٌ بِطِبِّهِ» باشد. در مدرسه، در مسجد، در محل حضور نوجوانان و جوانان، در بوستانها و... خودش را در معرض دید و انتخاب جوانان قرار دهد، با مسابقات متنوع فرهنگی مخاطب را به خود جلب کند، برای مخاطبان تخصصی برنامه های ویژه تدارک ببیند، بخش کودک و نوجوان کتابخانه ها را تقویت کند، برای مادرانی که درگیر تربیت فرزند هستند برنامه ریزی ویژه انجام دهد و البته این کار از عهده کتابداران عزیز ما برمی آید.
وی تصریح کرد: ما از مشکلات معیشتی کتابداران عزیز مطلعیم. مجلس شورای اسلامی آماده است تا اگر نیاز به حمایتی است، وارد میدان شود و لایحه هایی را که دولت در قالب لوایح قانونی یا لایحه بودجه در این زمینه به مجلس می فرستد با نگاه مثبت تصویب کند. مجلس شورای اسلامی به مناسبت وظیفه ذاتی‌اش، از قوانین و دستورالعمل‌های بخش فرهنگی باخبر است و از منابع درآمدی آن آگاه است. اصلاح و تغییر قانون نهاد در مجلس مطرح است و مسئولان و مدیران نهاد، مصرانه پیگیر این موضوع هستند. امیدوارم با این اقدام ضمن ترمیم وضع معیشتی کتابداران به توسعه کتاب و کتابخوانی کمک کرده باشیم.
رئیس کمیسیون برنامه بودجه با اشاره به رویکرد خود به حوزه کتابخانه‌ها در زمان تصدی وزارت آموزش و پرورش گفت: زمانی که وزیر آموزش و پرورش بودم کاری را شروع کردم که به صورت کامل اجرایی نشده و نیمه کاره ماند. بنده عنوان کردم که ما بیش از ۱۰۰ هزار مدرسه داریم که بر این اساس ما باید بیش از ۱۰۰ هزار کتابخانه نیز در مدارس داشته باشیم و دانش آموزان ما، هم کتابدار و هم کتابخوان و هم خریدار کتاب باشند، اما محقق نشد. ما بیش از چهل سال تلاش کرده‌ایم، اما همچنان نتوانستیم این نگاه را غالب کنیم که کاری که برای کتاب و فرهنگ انجام می‌دهیم در واقع تولید است، نه مصرف.
وی با تقدیر از اقدامات نهاد کتابخانه های عمومی کشور و کتابداران گفت: کار شما بسیار بزرگ است، اما گاهی اوقات موانع و محدودیت ها و کاستی ها باعث می شود که کار شما کمتر دیده شود. این به آن معنا نیست که شما به چشم نمی آید، بلکه کار شما کار بسیار بزرگی است. در سال‌های اخیر فعالیت‌های خوبی در مجموعه اقدامات نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور شکل گرفته که باید تقویت شود و ادامه پیدا کند.
نقش ویژه کتابخانه‌های عمومی در ایجاد دسترسی به کتاب
حجت‌الاسلام قمی، رئیس سازمان تبلیغات اسلامی در این مراسم با تبریک ایام هفته کتاب و گرامیداشت روز «کتاب، کتابخوانی و کتابدار» به بیان خاطراتی از دوران نوجوانی خود پرداخت و گفت: در سال‌هایی که دانش‌آموز دبیرستانی بودم، برای پیدا کردن کتاب مورد نظرم مشقت‌های بسیاری را متحمل می‌شدم و باید از کرج به خیابان انقلاب در تهران می‌آمدم و یا منتظر برگزاری نمایشگاه کتاب می‌ماندم. البته فروشگاهی در حاشیه مصلی نماز جمعه هم وجود داشت که برخی کتاب های لازم را آنجا سفارش میدادم و آنها برایم تهیه می‌کردند.
وی با اشاره به علاقه خود به مطالعه آثار شهید آوینی شهید، شهید مطهری و حضرت امام خمینی(ره) گفت: امروز اگر کتابخانه‌ها و کتابداران نبودند همه مخاطرات تولید، عرضه و پخش کتاب سر جای خود بود، اما فعالیت‌های ترویجی صورت گرفته به خصوص در سال‌های اخیر توانسته گام بلندی را در دسترس قرار دادن کتاب به آحاد مختلف جامعه بردارد.
حجت‌الاسلام قمی ادامه داد: ما در سازمان تبلیغات اسلامی نسبت به ترویج و عرضه کتاب در اقصی نقاط کشور خود را مسئول می دانیم و ترویج و تکریم فعالان عرصه کتاب و کتابخوانی و کتابداران را وظیفه خود می‌دانیم و امیدواریم که در سازمان تبلیغات اسلامی امروز ما نسبت به دیروز ما تفاوت محسوسی داشته باشد.
نقش کتابداران در ترویج و حفظ کتاب
همچنین حضرت آیت‌الله العظمی علوی گرگانی پیامی برای مراسم بزرگداشت روز «کتاب، کتابخوانی و کتابدار» ارسال کردند که این پیام به شرح زیر است:
باسمه تعالی
قال علی علیه السلام: "نعم المحدث الکتاب"
هفته کتاب و کتابخوانی زمینه ای برای توجه دادن عموم ملت مخصوصاً قشر جوان و تحصیلکرده و نخبگان جامعه به سمت اهمیت کتاب است.
متاسفانه هر زمان که به وضعیت جامعه در زمینه کتابخوانی نگاه می شود، کم توجهی جوانان و جامعه به مقوله مطالعه و علم آموزی به چشم می خورد.
کتاب مایه کسب علم و زمینه ساز اخلاق و فرهنگ و دوری از جهل می باشد. جامعه‌ای که از کتاب فراری باشد و غفلت داشته باشد، هرگز به سعادت نمی رسد.
در شرایط امروز جامعه که خرید و چاپ کتب هزینه‌بر است، شایسته است جوانان و بانوان و عموم اقشار جامعه از ظرفیت کتابخانه‌ها و مراکز عمومی مطالعه کتب و کتاب دیجیتال استفاده لازم را نموده و عمر خود را به بطالت نگذراند. همچنین با گسترش رسانه های جمعی و نشر دیجیتال لازم است آحاد جامعه به خواندن و مطالعه مطالب پر ارزش و مفید مقید بوده و از یادگیری حقایق علمی و دینی در کتب علما و دانشمندان و تقویت بنیه اخلاقی و اعتقادی و علمی خود غفلت نورزند.
لازم است در پایان با تاکید بر نقش کتابداران محترم در ترویج و حفظ کتاب از زحمات این قشر زحمتکش هم تشکر گردد و ارج نهادن به زحمات آنها در دستور کار قرار گیرد.
برگزاری بیش از ۱۰ هزار برنامه فرهنگی در کتابخانه ها و ۳۳۰ برنامه استانی
مهدی رمضانی، دبیر بیست و نهمین دوره هفته کتاب در نهاد در این مراسم طی سخنانی گفت: آغاز بیست و نهمین دوره هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران را، که به شعار پُرمفهوم «جای خالی را با کتاب خوب پر کنیم» مزیّن است و نیز روز «کتاب، کتابخوانی و کتابدار» و سالروز بزرگداشت مفسّر کبیر قرآن، علامه محمدحسین طباطبایی را به همه شما فرهنگیان تبریک می‌گویم. این مناسبت ها براستی یادآور رستاخیز دانایی و کاهش فاصله میان بایدها و واقعیت‌ها در عرصه کتابخوانی است. این هفته مبارک، برای همه ما فرصتی است تا بتوانیم جایگاه واقعی کتاب و کتابخانه را نمایان کنیم و بهترین شیوه‌ها را برای ترویج کتابخوانی به‌کار بگیریم.
وی افزود: به تعبیر نغز رهبر معظّم انقلاب اسلامی، «فرهنگ هویّت یک ملّت است» و ارزش‌های فرهنگی، روح هر فرهنگ. ترویج فرهنگ کتاب و کتابخوانی نیز ارزشمندترین خدمت فرهنگی است که پاداش جاودان آن، نزد خداوند محفوظ است. ارتقای فرهنگ کتابخوانی، تکریم کتابداران و شناساندن سازمان‌ها و نهادهای متولّیِ کتاب و کتابخوانی به مردم، وظیفه‌ای همگانی است و نه فقط نهاد کتابخانه‌ها. با قاطعیت عرض می‌کنم تنها مسئولی که بسیار بیش از ادای تکلیف به این مهم اهتمام دارند، رهبر فرهیخته‌مان هستند که همواره از کتاب‌نخوانی و بی‌اهتمامی مسئولان به این امر ابراز نگرانی کرده و در عمل و نظر اهمیّت آن را تذکر داده‌اند.
معاون توسعه کتابخانه‌ها و کتابخوانی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور تصریح کرد: اگرچه ذائقه و اقبال عمومی در مطالعه، استفاده از شبکه‌های اجتماعی و کتاب الکترونیک را ترجیح می‌دهد، اما کتابخانه‌ها می‌توانند با همت شما کتابداران، جایگاه اصلی خود را بازیابند. کتابدار مشفق و آگاه می‌تواند با «جذب فراگیر مخاطب» و «مشاوره اطلاعاتی»، کتابخانه را از یک مخزن ساکن به یک مرکز فرهنگی و آموزشی و فضای پرنشاط اجتماعی تبدیل کند؛ مرکزی که بستر «اطلاع‌رسانی»، «آموزش مادام‌العمر»، «هدایت‌کننده اوقات فراغت»، «پژوهش» و «ارتقا دهنده آگاهی عمومی» باشد.
رمضانی با اشاره به توفیقات حاصل شده در خدمت‌رسانی از سوی کتابخانه‌های عمومی گفت: خوشبختانه در دوره اخیر مدیریتی، نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور توانسته است با وجود تنگناهای مالی و بی‌توجه به هیاهوها و غرض‌ورزی‌ها، پیشبرد کار را سرلوحه عمل خود قرار دهد و علاوه بر استفاده از همه ظرفیت‌های درون سازمانی، بسیاری از نهادهای دیگر را هم به همکاری در عرصه توسعه کتابخانه‌ها و توانمندسازی کتابداران و ارتقای جایگاه اجتماعی کتابخانه‌ها دعوت کند و توسعه کمّی و کیفی کتابخانه‌ها و هزاران برنامه ترویجی و فرهنگی را تحقق بخشد.
دبیر بیست و نهمین دوره هفته کتاب در نهاد خطاب به وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: اجازه می‌خواهم همین‌جا از وزیر متعهد و مکتبی فرهنگ و ارشاد اسلامی درخواست کنم در برنامه‌های ترویج کتاب‌خوانیِ دولت سیزدهم، که اولین دولت گام دوم انقلاب است، نقش پررنگی به کتابخانه‌ها داده شود و زیرساخت‌ها و منابع کالبدی، فنی و انسانی لازم برای توسعه کتابخانه‌ها و به خصوص بهبود زندگی و کار کتابداران را فراهم آورد.
وی همچنین با اشاره به تاثیر شیوع بیماری کرونا بر فعالیت‌های فرهنگی و کتابخانه‌ای گفت: اگرچه به فضل الهی و تلاش دولت خدمتگزار، شاهد بهبود نسبی شرایط و از سرگیری فعالیت‌های اجتماعی هستیم، اما از هفته کتاب سال گذشته تا سال جاری، با تعطیلی یا کاهش ارائه خدمات مراکز فرهنگی و آموزشی مواجه بوده‌ایم. در این ایام، خدمات از طریق انتشار محتوا در صفحات مجازی توسط کتابداران‌مان ارائه شده است.
مهدی رمضانی در ادامه سخنان خود به ارائه گزارشی از فعالیت‌های صورت گرفته برای انتخاب برگزیدگان در این مراسم پرداخت و گفت: امروز از ۷۵ نفر در ۳۲ سطح و ۱۱ حوزه تقدیر خواهد شد که در پی بیش از ۱۰۰۰ ساعت کار کارشناسی در کمیته های استانی و ملی برگزیده شده اند. سطوح تقدیر عبارت است از ۸ نفر خیِّرین حقیقی و حقوقی ارجمند که در احداث و واگذاری زمین و ساختمان، حامی و همراه نهاد بوده‌اند یا با اختصاص کمک‌های نقدی و اهدای کتاب از کتابخوانی حمایت کرده‌اند؛ ۳ استاندار و ۵ فرماندار انجمن کتابخانه‌های عمومی در سطح استان و شهرستان که به ریاست استانداران و فرمانداران ارجمند برگزار میشود. انجمن‌ها از مهمترین ارکان نهادند که با برگزاری جلسات مستمر، سعی در حل مشکلات کتابخانه‌های عمومی دارند.
وی افزود: تقدیر از ۱۰ مدیر صفحه در بخش صفحات برتر مجازی (کتابخانه ای، فردی و کارِ گروهی)، تقدیر از ۱۵ کتابخوان برتر (خردسال، کودک، نوجوان و بزرگسال)، تقدیر از کتابخانه برتر (مشارکتی، سیار، روستایی، درجه ۸ و ۹)، تقدیر از ۱۱ کتابدار و مسئول برتر کتابخانه (کتابخانه‌های درجه ۶و۷؛ ۵ و۴؛ ۳ و ۲؛ استاندارد و مرکزی) و تقدیر از فهرستنویس برتر را خواهیم داشت.
دبیر بیست و نهمین دوره هفته کتاب در نهاد درباره بخش تقدیر ویژه در این مراسم توضیح داد: در سال گذشته، خدمات جدیدی در کتابخانه‌های عمومی ارائه شده است. کمیته انتخاب نفرات برتر، با هدف پاسداشت زحمات عزیزانی که در این حوزه‌های جدید، فعالیت‌های مؤثر داشته‌اند، نحوه ارائه این خدمات را بررسی کرد. این حوزه‌ها عبارتند از: «نوآوری در ارائه خدمات کتابخانه‌ای» ۲ نفر، «کتابخانه برتر در اجرای طرح خدمات تحویل کتاب در محل» ۲ نفر، «کتابدار برتر در حوزه خدمات مرجع مجازی» ۱ نفر، و «فعال برتر در حوزه ناشنوایان» ۲ نفر تقدیر خواهد شد. همچنین در این مراسم از ۳ خدمتگزار ، یک پیشکسوت، ۲ رابط فرهنگی و یک محفل ادبی نیز تقدیر خواهد شد.
وی یادآور شد: در ادارات کل استانی نیز در پی بررسی گزینه های حائز شرایط در کمیته های انتخاب استانی، در مجموع ۵۸۲ نفر به عنوان نفرات برتر در سطح استان‌های کشور تعیین شدند. ان شاءالله در این هفته شاهد برگزاری بیش از ۲۵ برنامه ملی، ۳۳۰ برنامه در سطح استانی و بیش از ۱۰ هزار برنامه فرهنگی در سطح کتابخانه ای در این هفته خواهیم بود.
رمضانی در ادامه سخنان خود تاکید کرد: به عنوان دبیر هفته کتاب نهاد کتابخانه‌های عمومی عمومی کشور، وظیفه خود می‌دانم از زحمات کارکنان ستادی و کتابداران نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، در یک سال گذشته تشکر کنم و با توجه به بازگشایی کتابخانه‌های عمومی کشور، بر جبران محدودیت‌های دو سال گدشته تأکید کنم. کاری کنیم که کتابخانه‌ها همواره اولین محل رجوع و پاسخگویی به سؤالات باشد.
دبیر بیست و نهمین دوره هفته کتاب در نهاد افزود: از حمایت‌های همیشگی دبیرکل محترم، که مشفقانه و عالمانه، در هدایت حرکت نهاد به سمت توفیق نقش مؤثر و بی‌بدیلی داشته‌اند، تشکر می‌کنم. همچنین قدردان اعضای محترم کمیته انتخاب و واحدهای مختلف نهاد که زمینه برگزاری این برنامه را به نحو احسن فراهم کرده‌اند، هستم.
وی درپایان سخنان خود گفت: همیشه فکرم این بوده که لذت کتابخوانی، لذتی فردی است و نیازمند کمی خلوت و درخود بودن است. به قول حافظ «فراغتی و کتابی و گوشه چمنی» می طلبد. اما اقتضای کار اجراییِ فرهنگی در نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، مخصوصاً در معاونت توسعه که ارتباط مستقیمی با کتاب و کتابدار و کتابخوانی دارد، مستلزم نوعی شلوغی و تراکم است. این شلوغی چون به کار مربوط است، آن را به جان می‌خریم و از آن استقبال هم می‌کنیم و گردن خم نمی‌کنیم. سختی کار جزئی از کار است. کاذب بودن بعضی غوغاها را هم می‌فهمیم و با صبر و رضا از آن عبور می‌کنیم. در پایان، آنچه می‌ماند افتخار بی‌پایانِ کار برای مردم و اقتدار تمام‌نشدنیِ کارکنان دلسوزی است که همان لذت فردی را هم در کتابخانه و در بین شلوغی مردم می‌جویند.
مهدی رمضانی همچنین اظهار امیدواری کرد: امیدوارم با هم‌افزایی و تلاش شما بلندهمتان، نقش نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در ارتقای ترازنامه فرهنگی ایران اسلامی در حوزه کتاب و کتابخوانی روزافزون شود و نام بلند ایرانِ عزتمند در همه عرصه‌ها از جمله التزام مردم شریف این مرزوبوم به فرهنگ غنی کتابخوانی بر تارک جهان بدرخشد.
گفتنی است که در این مراسم از کتابخانه های برتر نهادی و کتابداران برگزیده، خدمتگزاران، صفحات مجازی کتابخانه های نهادی، کتابخوانان برتر، انجمن ها و خیرین برگزیده تقدیر بعمل آمد.
۱. از توهین به افراد، قومیت‌ها و نژاد‌ها خودداری کرده و از تمسخر دیگران بپرهیزید و از اتهام‌زنی به دیگران خودداری نمائید.
۲.از آنجا که پیام‌ها با نام شما منتشر خواهد شد، بهتر است با ارسال نام واقعی و ایمیل خود لیزنا را در شکل دهی بهتر بحث یاری نمایید.
۳. از به کار بردن نام افراد (حقیقی یا حقوقی)، سازمان‌ها، نهادهای عمومی و خصوصی خودداری فرمائید.
۴. از ارسال پیام های تکراری که دیگر مخاطبان آن را ارسال کرده اند خودداری نمائید.
۵. حتی الامکان از ارسال مطالب با زبانی غیر از فارسی خودداری نمائید.