خدمت، از متن تجربه‌های زیسته و مسائل واقعی جامعه بیرون می‌آید

به گزارش لیزنا، نشست مشترک شورای سیاست‌گذاری و کمیته های علمی و اجرایی «همایش بین المللی طراحی و توسعه خدمات کتابخانه های عمومی»، با حضور سید باقر میرعبدالهی، سرپرست معاونت برنامه ریزی، پژوهش و فناوری اطلاعات نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور و سجاد محمدیان، مدیرکل پژوهش و آموزش نهاد کتابخانه های عمومی کشور و همچنین اعضای انجمن علمی ارتقای کتابخانه های عمومی ایران؛ روح الله منوچهری، مدیرکل کتابخانه های عمومی فارس؛ منصور رستمی کوهی، عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز؛ فاطمه محمدبیگی، مدیرکل کتابخانه عمومی استان قزوین؛ داوود حاصلی، عضو هیات علمی دانشگاه خوارزمی؛ فاطمه شیخ شعاعی، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران؛ لیلی سیفی، عضو هیات علمی دانشگاه بیرجند؛ فرزانه پارسا، مشاور معاون برنامه‌ریزی، پژوهش و فناوری اطلاعات نهاد؛ سید مجید میرمحمدی، رئیس اداره امور مشارکت های نهاد؛ غلامرضا حیدری، عضو هیات علمی دانشگاه رازی کرمانشاه؛ احمد شعبانی، عضو هیات علمی دانشگاه اصفهان و محمدرضا قانع، رئیس انجمن کتابداری و اطلاع رسانی شاخه جنوب کشور ۱۱ اسفندماه به میزبانی شهر شیراز برگزار شد.

سیدباقر میرعبداللهی، مدیرکل تأمین منابع و سرپرست معاونت برنامه ریزی، پژوهش و فناوری اطلاعات نهاد کتابخانه های عمومی کشور، ضمن اشاره به اینکه اهالی علوم انسانی به عدم توجه به حوزه عمومی متهم می شوند، گفت: این اتهام در مورد علم اطلاعات و دانش شناسی، آن گاه که بحث «کار در کتابخانه» و«کتابخانه عمومی» پیش می آید، مصداق ندارد.

میرعبداللهی ضمن اشاره به طرح خدمت در کتابخانه های عمومی که موضوع همایش اردیبهشت ماه ۱۴۰۱ است بیان کرد: طرح بحث «خدمت» در کتابخانه‌های عمومی در همایش اردیبهشت سال آینده نیز، که هم به سویه‌های مفهومی و هم به ابعاد کاربردی و اجرایی آن توجه دارد، نمونه دیگری است برای این نکته که دیدگاه‌های علمی شاید بتواند بر تصمیم‌گیری‌های عمومیِ مربوط به کیفیت کلیِ زندگی در جامعه تأثیر بگذارد. این همان چیزی است که ما از دانش توقع داریم، اما این تأثیرگذاری، چه زمانی که بحث «ارائه خدمات نیازمبنا به کاربر عمومی» مطرح است و چه زمانی که کتابخانه را فقط به عنوان یک سوژه پژوهشی می‌بینیم، منوط به توجه عمیق، پیشینی و مبنایی به سرچشمه‌های بومی است.

وی در توضیح ضرورت توجه به شاخص های بومی، با ارجاع به مفهوم «توسعه فرهنگی»، گفت: بعد از جنگ جهانی دوم و بروز انواع تغییرات وسیع در روابط جهانی، اندیشمندان کشورهای در حال توسعه و جهان سوم، در روند خسته کننده آزمون و خطا، یقین کردند که الگوی توسعه غربی به کار توسعه یافتگی آن ها نمی آید و باید به توسعه درون زا فکر کنند و به ارزش‌های بومی به عنوان نقطه آغاز توسعه بیندیشند و اساساً بحث از توسعه فرهنگی از همان زمان وارد ادبیات جهانی توسعه شد.

مدیرکل تامین منابع نهاد، ضمن اشاره به مفهوم «غرب فرهنگی»، تصریح کرد: مهم‌ترین مصداق این مفهوم خود غرب است. غرب فرهنگی با پیگیری و توجه به فرهنگ و سنت خود بود که توانست راه تجدد ویژه و مناسب خود را باز کند. پیروی از الگوی توسعه غرب‌محور، به دلیل ماهیت خاص نظام سرمایه داری و ناهماهنگی‌های آن با ارزش‌های هر فرهنگِ غیرغربی، بحران هویت فرهنگی ایجاد کرده است. به همین دلیل است که توسعه فرهنگی را محدود به تحول فرهنگی در یک قلمرو سیاسی دانسته و میان آن و جهانی شدنِ فرهنگ تفاوت می‌گذارند.

وی ادامه داد: در مورد طراحی و توسعه خدمات کتابخانه‌های عمومی هم قاعده بر همین قرار است؛ یعنی الگوها، تجربه ها و ایده های خدمت از متن تجربه های زیسته و مسائل واقعی جامعه بیرون می آید و نه از دل دانشگاه، ایده های هر جامعه نیز ایده های همان جامعه است. نهاد کتابخانه های عمومی کشور نتیجه مطلوب این همایش را ارائه شاخصی بومی برای تبیین مفهومی نیازهای کاربران هر منطقه و تبیین مصداقیِ خدمات مناسب برای آن ها می داند. انتظاری که نهاد کتابخانه ها از این همایش دارد این است که گره ای از کار کتابخانه های عمومی باز کند.

وجود شبکه کتابخانه های عمومی کشور بسیار شوق برانگیز است 

سجاد محمدیان، مدیرکل پژوهش و آموزش نهاد کتابخانه های عمومی کشور نیز در این دیدار گفت: برای من باعث غرور است که شبکه ای با بیش از ۲۵۰۰ کتابخانه عمومی و حدود هشت هزار همکار داریم. در هیچ کشوری در خاورمیانه و جهان اسلام این تعداد کتابخانه عمومی وجود ندارد. دو عامل باعث ایجاد این شبکه عظیم شده است: یکی نگاه حاکمیت در این موضوع و دیگری وجود متخصصان متعهد و دغدغه مند که کتابخانه عمومی را به عنوان مسئله مهم در ادبیات مدیریتی و کلان کشور جا انداختند.

وی با تصریح اینکه برای برگزاری همایش زحمات بسیار کشیده شده است، گفت: این همایش اولین همایش بین المللی کتابخانه های عمومی و اولین همایش حوزه طراحی خدمت در ایران است و استقبال ۲۲ سخنران بین المللی برای حضور در آن نشان از اهمیت موضوع و تلاش‌های دوستان ما در انجمن ارتقا، اداره کل استان فارس و دفتر پژوهش و آموزش نهاد است.

صدای همایش در سطح بین الملل بسیار خوب شنیده شده است

لیلی سیفی، دبیر علمی همایش در این نشست، با ارائه گزارشی از روند تلاش کمیته علمی همایش، گفت: کمیته علمی همایش در سطح ملی با ۱۵ نفر از اعضای هیات علمی رشته های جامعه شناسی، حقوق، روان شناسی، علم اطلاعات و دانش شناسی و در سطح بین الملل با ۱۴ نفر از متخصصان و حرفه‌مندان شاخص با توزیع جغرافیایی مناسب از کشورهای جهان فعال است. همچنین تاکنون بیش از ۱۲۰ مکاتبه انجام شده است.

وی اضافه کرد: اطلاع رسانی در سطح بین الملل گسترده بود و صدای همایش در سطح بین الملل بسیار خوب شنیده شد به طوری که سازمان های مهم ببین المللی همچون ایفلا، انجمن کتابداران خاورمیانه، انجمن بین المللی علم اطلاعات و کتابداری نیز تاکنون از این همایش حمایت کرده اند.

سیفی با بیان اینکه وب سایت همایش در سطح استاندارد بین المللی برای ارائه اطلاعات آماده شده است، گفت: با بازنگری گسترده تمامی اشکالات در سامانه کاربران و داوران حل شده و همچنین فایل  راهنما و ارسال مقالات به فارسی و انگلیسی تهیه شده است.

عضو هیات علمی دانشگاه بیرجند همچنین گفت: حمایت انجمن علوم و فناوری اطلاعات را جلب کردیم و وزارت علوم مجوز بین المللی را صادر کرد. برای ۱۰ پیش نشست تخصصی برنامه ریزی کردیم که تاکنون هفت برنامه با حضور متخصصان از ایران و دیگر کشورها برگزار شده است. پیام های شش تن از اعضای کمیته علمی بین الملل برای مشارکت در همایش منتشر شده و برای روز همایش، حضور ۲۲ سخنران از مجامع بین المللی هماهنگ شده است. همچنین سه کشور در قالب پنل تخصصی، تجارب خود را در قالب ویدئو برای ما ارسال کردند.

سیفی تصریح کرد: ۳۱ مقاله فارسی و ۱۱ مقاله انگلیسی دریافت کردیم. سخنرانی در روز همایش نیز در قالب مقاله انجام می شود. ۵ چکیده فارسی نیز تاکنون ارسال شده که در صورت تکمیل به جمع مقالات اضافه می شود. ۲۴ داور از دانشگاه های مختلف تعیین شده است.

سیفی با اشاره به اقدامات لازم برای همایش تأکید کرد: به اطلاع رسانی گسترده در سطح ملی نیاز داریم. لازم است که موضوع فراخوان به صورت مداوم به دانشگاه ها و انجمن ها اطلاع رسانی و همچنین سخنران ملی مشخص شود. کتابخانه های عمومی باید خدمات خود را در قالب کلیپ هایی ارائه کنند.

پنج دانشگاه ایران از همایش بین المللی حمایت کردند

روح الله منوچهری، دبیر اجرایی همایش نیز به روند اجرایی همایش از آغاز تاکنون اشاره و تصریح کرد: کمیته اجرایی با هفت بخش آغاز شد. ایجاد وب سایت همایش به فارسی و انگلیسی و رفع نواقص آن از اقدامات اصلی کمیته اجرایی همایش بود.

وی اضافه کرد: با پیگیری های بسیار، مجوزهای حمایت پایگاه های سیویلیکا و isc اخذ شد. همچنین با چهل دانشگاه در سطح کشور رایزنی شده که تاکنون ۵ دانشگاه، به علاوه استانداری فارس و سازمان های علمی و پژوهشی در استان، حمایت خود را از همایش اعلام کرده اند.

منوچهری اضافه کرد: دریافت پیام های اعضای کمیته علمی و ترجمه و بارگذاری این پیام ها بر روی وب‌سایت همایش، ترجمه و زیرنویس کردن پیام های اعضای خارجی کمیته علمی، ایجاد صفحه اینستاگرام و لینکدین و به روزرسانی منظم جهت اطلاع رسانی و تبلیغات همایش، کمک در برگزاری هفت پیش نشست برگزار شده همایش، رایزنی با نهاد کتابخانه های عمومی و برگزاری جلسات استانی جهت دعوت و مشارکت هر چه بیشتر ارگان ها و سازمان ها، ایجاد سامانه پیامکی مستقل جهت تبلیغ و اطلاع رسانی به مخاطبان همایش، همکاری و ارتباط مستمر با دبیر علمی همایش جهت هماهنگی در برگزاری برنامه ها، پیگیری ارسال مدارک و مقالات ناقص از سوی شرکت کنندگان از اقدامات کمیته اجرایی بوده است.

مدیرکل کتابخانه های عمومی استان فارس با بیان اینکه مسابقه طراحی خدمت به عنوان بخش جانبی همایش در وبسایت ایجاد شده است، گفت: در خصوص برگزاری این مسابقه نیز تبلیغات و اطلاع رسانی مستمر جهت شرکت در مسابقه، آماده سازی و بارگذاری راهنمای تصویری شرکت در مسابقه بر روی وب‌سایت، کمک در برگزاری برنامه معرفی مسابقه در فضای اسکای روم، تسهیل در جمع آوری آثار و داوری آثار، رفع مشکل بارگذاری آثار در وبسایت و همکاری در برگزاری کارگاه آموزشی مسابقه طراحی خدمت صورت گرفته است.

هدف انجمن علمی ارتقای کتابخانه های عمومی کشور، مشارکت کتابداران در امور علمی و اجرایی است

منصور کوهی رستمی، رئیس انجمن علمی ارتقای کتابخانه های عمومی کشور نیز در این نشست با اشاره به فعالیت های دور دوم انجمن عنوان کرد: ویژگی این هیات مدیره، تنوع موضوعی علایق اعضا است و همگرایی و انسجام بیشتری دارد و تعامل و اشتراک مساعی بین اعضا وجود دارد که کار را برای انجمن راحت تر کرده است.

وی گفت: اولین کار مشترک انجمن و نهاد، تشکیل وبینارهای فراملی بود که با استقبال خوبی مواجه شد که از مزیت های آن آشنا شدن کتابداران با فضای کتابخانه های عمومی بین المللی بود. همچنین باعث شد کشورهای دیگر با ظرفیت های کتابخانه های عمومی و شبکه عظیم کتابخانه های ایران آشنا شوند.

کوهی رستمی تصریح کرد: در انجمن دو هدف داریم: ایجاد بحث های بین المللی و نمایش توان کتابخانه‌های ایران در کشورهای دیگر؛ همچنین دخیل‌ کردن کتابداران در فعالیت های اجرایی انجمن. به همین منظور شش کارگروه مختلف در انجمن ایجاد شد و فراخوان دادیم تا کتابداران علاقه مند در کارگروه های مختلف عضو شوند که بر اساس آن ۵۰ کتابدار کتابخانه های عمومی کارهای علمی و اجرایی را انجام می دهند.

عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز گفت: یکی از خلأهای کتابخانه ها در حوزه علمی توجه کم به کاربر و اعضا است. این مقوله در کارگروه آموزش انجمن مورد توجه بوده و تاکنون چهار وبینار سلامت با موضوع نیازهای روز در این بخش برگزار شده است.

کوهی رستمی همایش بین المللی طراحی و توسعه خدمات کتابخانه های عمومی را شاخص ترین برنامه با مشارکت انجمن برشمرد و گفت: دو برنامه کلان دیگر در کنار همایش در حال برگزاری است که با استقبال خوبی همراه بوده است.

۱۰۳ اثر به دبیرخانه جایزه خدمات برون کتابخانه ای ارسال شده است

فاطمه محمدبیگی، مدیرکل کتابخانه های عمومی استان قزوین نیز در این نشست گفت: جایزه ملی خدمات برون کتابخانه ای برای قدردانی از خدمات کتابدارن جامعه تدارک دیده شده است و در نهایت ۱۰۳ اثر از طریق دبیرخانه دریافت شد که ۹۵ اثر برای داوران ارسال شد.

وی اضافه کرد: شاخص هایی برای ارزیابی تعیین شده و داوری آثار تا ۲۰ اسفندماه انجام خواهند شد. در مجموع ۱۰ اثر با انتخاب هیات داوران مشخص می شود که از این میان سه اثر برتر تقدیر خواهد شد.

برنامه ریزی دوره های آموزشی کوتاه مدت برای کتابداران نهاد

فاطمه شیخ شعاعی، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران نیز در این نشست با اشاره به خدمات کارگروه سلامت انجمن عنوان کرد: در بحث سلامت، چهار وبینار با همکاری دانشگاه علوم پزشکی تهران برگزار شده است و وبینار پنجم نیز با موضوع با موضوع سرطان برگزار می شود.

وی با تصریح اینکه کارگروه آموزش به دنبال برگزاری دوره های کوتاه مدت برای کتابداران نهاد است، اضافه کرد: در حال انعقاد تفاهم نامه با دانشگاه علوم پزشکی هستیم تا اطلاعات سلامت به صورت جامع در اختیار کاربران و کتابداران قرار گیرد.

وی افزود: بحث طراحی خدمات و مسابقه ملی طراحی خدمت وجه تمایز این همایش با سایر همایش ها است و هدف ما این است که یافته های این همایش اجرایی شود تا دغدغه‌های علمی به مرحله عمل برسد.

دو رویداد جنبی همایش ویژه کتابداران برنامه ریزی و اجرا شده است

داوود حاصلی، عضو هیات علمی دانشگاه خوارزمی تهران نیز در این نشست گفت: برنامه ریزی ما برای همایش این بود که این همایش صرفا رویدادی علمی نباشد که تنها دانشگاهیان بتوانند از آن بهره ببرند، بلکه همایش اجرایی برای کتابداران باشد. به همین دلیل بخش اجرایی و جنبی در کنار همایش تعریف شد که تلاش مضاعف برای غنای آن در حال انجام است.

وی اضافه کرد: شاخص‌های جدید برای داوری طراحی شد. کارهایی که در دو بخش انجام شده بیشتر از مقالات علمی بوده و از این جهت که توانستیم کتابداران کتابخانه های عمومی را مخاطب همایش قرار دهیم دستاورد بزرگی است.

حاصلی یادآو شد: انجمن ارتقا و نهاد کتابخانه ها باید به فضای کار کتابداران بیشتر تلاش کنند تا نتایج این همایش در دسترس تمام کتابداران قرار گیرد.

حضور کتابخانه های عمومی ایران در مجمع بین المللی باید مداوم باشد

احمد شعبانی، عضو هیات علمی دانشگاه اصفهان نیز در این نشست با اشاره به اقدامات انجمن ارتقا و برگزاری همایش بین المللی، گفت: ارتباطی که با برگزاری این همایش میان کتابداران و استادان علم اطلاعات در کشور  با اعضای بین المللی پدید آمده نکته مهمی است. نهاد ما نهاد ۱۰ سال قبل نیست و بیشتر کارمندان کتابخانه ها اکنون دارای تحصیلات عالی هستند. حضور ما در مجمع بین المللی باید مداوم باشد و ارتباط خود را با متخصصان جهان حفظ کنیم.

وی تصریح کرد: لازم است مقالات بین المللی و همچنین مقالات فارسی به شکل کتاب در نهاد به چاپ برسد.

باید فرصت هایی نو در سطح کلان برای کتابخانه های عمومی ایجاد کنیم

غلامرضا حیدری، عضو هیات علمی دانشگاه رازی کرمانشاه نیز در ادامه این نشست گفت: کتابخانه های عمومی، بیشتر از دیگر کتابخانه ها در جامعه فعالیت می کنند و باید خدمات خود را نشان دهند. ما هم باید سهم خودمان را در بین علوم نشان دهیم و مشارکت کنیم.

وی اضافه کرد: هر وقت به کتابخانه های عمومی فکر می کنم به واژه هایی همچون بازاندیشی، مسئله شناسی، شناخت کارویژه کتابخانه های عمومی و ایجاد سامانه مفهومی می رسم. باید دید در سطح کلان با حضور متخصصان چگونه می توانیم فرصت های نو و گفتمانی جدید ایجاد کنیم و سامانه مفهومی بسازیم تا ظرفیت بالاتری برای توسعه کتابخانه های عمومی داشته باشیم.

حیدری با بیان اینکه غفلتی وجود دارد که گفتمان علمی شکل نمی گیرد، گفت: اگر بخواهیم تحول جدی ایجاد کنیم از طریق همین افراد متخصص صورت می گیرد. باید بررسی کنیم که چقدر به کتابخانه های عمومی بودجه می دهند و این بر می گردد به مسأله شناسی و اینکه فهم ما از کتابخانه های عمومی چقدر است.

کتابداران باید به سراغ جامعه بروند

محمدرضا قانع، رئیس انجمن کتابداری و اطلاع رسانی شاخه جنوب کشور نیز در این نشست تصریح کرد: اعتمادسازی بسیار مهم است و این اعتمادسازی در جامعه باید از طرف خود کتابخانه های عمومی صورت بگیرد. کتابخانه های عمومی باید پویا بوده و در انتظار مراجعه کاربر به کتابخانه های عموم نباشند.

وی با بیان اینکه کتابداران باید به سراغ جامعه بروند، گفت: اینکه خدمات ما معطوف به محیط کتابخانه باشد در جامعه دیجیتالی امروز معنایی ندارد. کتابدار، مسئول تحویل کتاب نیست، بلکه یک مشارکت کننده اجتماعی است. کتابخانه ها باید با نگرش مدیریت استراتژیک آشنا شوند.

قانع تصریح کرد: اتفاق‌های خوبی رقم خورده، ولی نه به میزانی که رضایت عموم را در پی داشته باشد؛ بنابراین، شکافی بین جامعه و کتابداران وجود دارد، ولی چون مخاطب کتابخانه های عمومی کل جامعه است، برنامه ریزی برای تمامی اقشار مهم است. هنوز گروه هایی در جامعه وجود دارد که برای تامین نیازهای اطلاعاتی آن ها برنامه ریزی نشده است.

رئیس انجمن کتابداری و اطلاع رسانی شاخه جنوب کشور در ادامه گفت: این همایش نقطه آغازین خواهد بود و لازم است بعد از آن نیز طراحی خدمات در کتابخانه ها مدنظر قرار گیرد. باید سیاست گذاری کلان را در راستای مدیریت استراتژیک انجام دهیم.

گفتنی است، در ادامه این نشست سیدباقر میرعبداللهی، مدیرکل تأمین منابع و سرپرست معاونت برنامه ریزی، پژوهش و فناوری اطلاعات نهاد کتابخانه های عمومی کشور و اعضا هیات مدیره انجمن علمی ارتقای کتابخانه های عمومی کشور از بخش های مختلف کتابخانه رئیسی اردکانی شیراز بازدید کردند.