نشست «شناخت عمیق و همه جانبه: موردپژوهی» برگزار شد

به گزارش لیزنا، کمیته آموزش هشتمین دوره انجمن کتابداری و اطلاع رسانی ایران، هفتمین پخش آنلاین آموزشی خود را با عنوان «روش های پژوهش کیفی: مورد پژوهی» با سخنرانی دکتر سمیه سادات آخشیک ،عضو هیات علمی دانشگاه خوارزمی و به دبیری دکتر مریم اسدی ، مسئول کمیته آموزش انجمن کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران روز سه‌شنبه مورخ ۱۷ خرداد ۱۴۰۱ از ساعت ۱۹ الی ۲۰ به صورت مجازی و از طریق اینستاگرام انجمن کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران به آدرس  ilisa 1345 برگزار کرد.

در ابتدای نشست دکتر سمیه آخشیک نخست به تعریفی از مورد پژوهی و معادل های فارسی آن ارائه کرد. دکتر آخشیک گفت : زمانی که شما بخواهید یک شناخت عمیق و همه جانبه از یک پدیده یا موضوع داشته باشید انتخاب رویکرد مورد پژوهی(مطالعه موردی) برای شما مناسب است.

وی در پاسخ به سوال "در پژوهش های علم اطلاعات و دانش شناسی چه زمانی میتوانیم از مورد پژوهی استفاده کنیم؟" گفت :

زمانی که بخواهیم یک پدیده، انسان، سازمان یا سامانه را از به طور جامع و همه جانبه بررسی کنیم انتخاب این روش مناسب است. همچنین زمانی که جدا کردن بافت از نمونه امکان پذیر نیست و شرایط کنونی بافت اهمیت دارد میتوان از موردپژوهی استفاده کرد. در این روش تعمیم پذیری و مقایسه آماری با دیگر پژوهش ها برای ما اهمیتی ندارد و آنچه مهم است شناخت کامل پدیده است.

وی در ادامه در مورد تفاوت ظریف موردپژوهی با گرندد تئوری و پدیدار شناسی بیان کرد : هدف در پژوهش هایی با روش گرندد تئوری رسیدن و ساختن پیش نظریه است؛ همچنین هدف در پژوهش هایی با روش پدیدار شناسی شناختن کُنه پدیده حتی از یک زاویه خاص است، اما هدف اصلی موردپژوهی "استنباط نظری" است. به این معنا که از تحلیل و  شناخت و تفسیر یک پدیده به صورت جامع نگر، به پیش داشته ها یا چارچوب های نظری برسیم که بتوانیم در آینده نتايج پژوهش را از لحاظ نظری ( و نه آماری) به پژوهش های مشابه تعمیم دهیم. در تایید این صحبت دکتر اسدی گفت : این نکته میتواند به بحث "انتقال پذیری" (استفاده از نتایج پژوهش در بافت دیگر) اشاره داشته باشد.

دکتر آخشیک در ادامه به بیان مراحل و فرایند اجرای پژوهش های مطالعه موردی پرداخت و گفت : بررسی روش شناسی پژوهش هایی که از کلمه "مطالعه موردی" در عنوان فرعی خود استفاده می کنند، نشان میدهد که اکثر آنها مطالعاتی با رویکرد کمی هستند که از موردپژوهی فقط به عنوان یک فرصت یا شیوه در کنار سایر شیوه ها( روش ها) استفاده کرده اند.

وی افزود : مطالعات موردی دقیق و اصیل بیشتر در حوزه های بالینی (به خصوص روانشناسی) و حوزه پزشکی انجام میشوند و در مطالعات علوم انسانی بیشتر به صورت فرصتی در کنار دیگر روشها استفاده می‌شود.

در پایان مباحث دکتر آخشیک اشاره ای به یکی از ایرادات موردپژوهی کرد و گفت :  ایرادی که بسیار روی آن تاکید میشود بحث تعمیم است. در پژوهش های کمی سعی می‌کنیم که به روش های مختلف نمونه را طوری انتخاب کنیم که معرف جامعه باشد، اما در مطالعه موردی پدیده ای که معرف جامعه باشد مناسب نیست زیرا قصد ما تعمیم نیست. بلکه ما به دنبال یک کیس یکتا، منحصر به فرد و یگانه (در حوزه خودش) هستیم. هدف مطالعه موردی بیرون کشیدن چارچوب یا الگویی برای تعمیم نظری است (و نه آماری).

گزارش  : فاطمه صمصامی، دانشجوی کارشناسی علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه سمنان