تجربه‌ای عملی برای به اشتراک گذاشتن با جهان در کنفرانس آرشیوسازی وب نداشتیم

به گزارش خبرنگار لیزنا، کنسرسیوم بین‌المللی حفاظت اینترنت[1] از سال ۲۰۰۷ مجمع عمومی و کنفرانس آرشیوسازیِ وب را سالانه در کشورهای عضوش برگزار می‌کند. امسال هم در روزهای 15-16 ژوئن (25-26 خرداد) در لوکزامبورگ به دلیل همه گیری بیماری کرونا این کنفرانس به صورت آنلاین برگزار شد.

ساناز باغستانی دانشجوی دکتری علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه الزهرا در این کنفراس دو روزه حضور داشت. وی درباره انتخاب این کنفرانس و دلیل حضور در آن گفت: من از زمان انتخابِ موضوعِ رساله و از طریق وب‌سایت کنسرسیوم[2] با این کنفرانس آشنا شدم. کنفرانس امسال به دلیل پاندمی کرونا آنلاین و با استفاده از پلتفرمِ رویدادِ ريمو[3] برگزار شد. به لطف کرونا من هم توانستم در این کنفرانس شرکت کنم (که اگر حضوری بود امکان شرکت در آن را نداشتم!) و در جریان مسائلِ روزِ موضوعی که برای رساله انتخاب کردم و تجربه‌های کشورهای پیشرو در زمینه آرشیوسازیِ وب قرار بگیرم.

دانشجوی دکتری دانشگاه الزهرا درباره چگونگی برگزاری کنفرانس آرشیوسازی وب بیان کرد: این کنفرانس در 19 نشست (10 نشست  روز اول و 9 نشست روز دوم) برگزار شد. نشست‌ها از ساعت 7 صبح به وقت لوکزامبورگ شروع‌ شد و تا 9:30 شب ادامه داشت. لازم است اشاره کنم که بعد از برگزاری 3 تا 4 نشست زمان استراحتی حدود  دو ساعت در نظر گرفته شده بود. البته روز دوم زمان استراحت کمتری داشت. در هر نشست هم دو تا سه مقاله ارائه شد.

وی ادامه داد: برخی عناوین نشست‌ها عبارت است از: مستندسازی كوويد-19، پشتیبانیِ استفادۀ پژوهشی از آرشیوهای وب، مسائل و چالش‌های آموزشِ آرشیوسازی وب، آرشيوسازي مشترك و چندزبانه، دامنه‌هاي ملي، كنترل و تضمين كيفيت، ابزارها و چهارچوب‌هاي آرشيوسازي وب، جنبه هاي قانوني،‌ پژوهش در آرشيوهاي وب،‌ اعتبار آرشيوهاي وب.

ساناز باغستانی در پاسخ به این سوال که محتوای کنفرانس را چه مطالبی بیشتر دربر میگرفت گفت: در توضیح بیشتر محتوای تعدادی از نشست‌ها باید بگویم که مثلاً در نشست مستندسازی کووید-19، مسائل و چالش‌های پروژۀ آرشیوسازی وب‌سایت‌های مرتبط با موضوع کووید-19 در سطح جهان مطرح شد. گروه توسعۀ محتوای کنسرسیوم[4] با همکاری آرکایو-ایت[5] از فوریۀ 2020 پروژۀ گردآوری وب‌سایت‌های مرتبط با کووید-19 در سطح جهان را آغاز کرده‌اند. جالب است بدانید که تاکنون بیش از سیزده هزار وب سایت از 142 کشور در 67 زبان گردآوری شده است. از ایران هم حدود 12 دامنۀ .ir  گردآوری شده است. اطلاعات مربوط به این پروژه و شیوه همکاری با آن در صفحه اصلی وب سایت کنسرسیوم دردسترس است.

وی افزود: همچنین در نشست جنبه‌های قانونی، دربارۀ قانون واسپاری و بحث دسترسی و چالش های اخلاقی در آرشیوهای وبِ استرالیا و بریتانیا صحبت شد؛ اینکه به لحاظ فنی و قانونی برای گردآوریِ( در واقع برداشت: گردآوری صفحه‌های وب با استفاده از خزشگرها) وب‌سایت‌هایی که محتوای آنها مطالبی مانند سخنرانی‌های نفرت پراکنی[6]  یا تبعیض نژادی و خشونت‌آمیز است چه تدابیری در نظر گرفته‌اند و یا در صورتی که چنین وب سایت‌هایی آرشیو شده‌اند، دسترسی به آن‌ها چگونه است.  

باغستانی ادامه داد: نشست خلاصه سازی و تهیه نمایی از آرشیو[7] نیز برایم بسیار جالب بود. در این نشست مقاله ای دربارۀ تهیه کلاژ از نماگرفت‌های[8] صفحه اول وب سایت‌های آرشیوشده در آرشیو وبِ سوئیس ارائه  و توضیح داده شد که کتابخانه ملی سوئیس چگونه تصاویر حاصل از نماگرفت های وب سایت های آرشیوشده را به صورت کلاژی با قابلیت کلیک و بزرگنماییِ تصاویر، درآورده و در شب موزه 2020 برای آشنایی  بازدیدکنندگان با آرشیو وب سوئیس روی دو صفحه لمسی به نمایش گذاشته است. در همین نشست به کلاژی با حدود 21000 تصویر از نماگرفتِ صفحه اول وبسایت های آرشیوشده در کتابخانه کنگره اشاره شد.

باغستانی درباره شیوه برگزاری کنفرانس در محیط پلتفرم ریمو گفت: شیوه برگزاری کنفرانس هم در نوع خودش جالب بود؛ ویدیوهایی از ارائه پنلیست‌‌ها تهیه شده بود ( ویدئوهای ۱۵ تا حداکثر ۳۰ دقیقه‌ای) و از حدود دو هفته قبل از کنفرانس لینک فایل‌های بارگذاری‌شده آن‌ها برای شرکت‌کنندگان ارسال شده بود تا ببینند. با پیش‌فرض ِ دیده‌شدنِ ویدئوها قبل از برگزاری پنل در روز کنفرانس، دبیر پنل از پنلیست‌ها می‌خواست که طی ۵ دقیقه کارشان را توضیح بدهند و بقیه زمان پنل به پرسش و پاسخ اختصاص داده می‌شد.

وی درباره زمان استراحت کنفرانس توضیح داد: پلتفرم Remo فضای جذابی را برای زمان استراحت و گپ و گفتگو طراحی کرده بود.  فضا ۸ طبقه داشت. شرکت‌کنندگان می‌توانستند با استفاده از آسانسور مجازی در هر طبقه‌ای که دوست داشتند حضور داشته باشند. هر طبقه چند میز و صندلی داشت که می‌توانستی با افراد دور میز تعامل داشته باشی و صحبت کنی. بعد از هر پنل هم پنلیست‌های آن در طبقه خاصی بودند که اگر پاسخ خود را در پنل دریافت نکرده بودی، می‌توانستی بروی و با آن‌ها صحبت کنی.

وی در پاسخ به این سوال که آیا این کنفرانس بخش پوستر هم داشت بیان کرد: کنفرانس بخش پوستر و drop_ in talk  هم داشت. افرادی که پوستر داشتند در فاصله زمانی ۲ تا ۳ دقیقه پوستر خودشان را معرفی کردند و drop_inها هم اینگونه بود که افراد طی یک دقیقه ایده جدید خودشان را مطرح می‌کردند. بعد هم هر کدام در یکی از طبقات سر یک میز حضور داشتند و می‌توانستی با آن‌ها در مورد پوستر یا ایده‌شان صحبت کنی. 

وی در پایان گفت: حدود ۲۵ سال از اولین پروژه آرشیوسازی وب می‌گذرد و ایران هنوز اقدام عملی‌‌ای در این زمینه نداشته است.البته که یک همایش برگزار و چند طرح و مقاله و پایان‌نامه در این زمینه انجام شده و امیدوارم سال‌های پیش ِ رو ایران هم تجربه‌ای عملی برای به اشتراک گذاشتن با جهان در این کنفرانس داشته باشد.

[1] . International Internet Preservation Consortium

[2] . https://netpreserve.org/

[3] . Remo

[4] . IIPC Content Development Group

[5] . Archive-It

[6] . hate speech

[7] . Archive Profiling, Summarization

[8] . screenshot