نقد شاخص h و مقایسه آن با معیار C-Score در ارزیابی پژوهش (٢)

دکتر جعفر مهراد استاد پیشکسوت دانشگاه شیراز در ادامه نقد شاخص h و مقایسه آن با معیار C-Score در ارزیابی پژوهش گفت: اکنون در دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی غرب برای ارزیابی پژوهش از معیاری به نام C-Score استفاده می کنند که  نسبت به شاخص h برتری ویژه دارد. معیار C-Score یک معیار اساسی است. در قلمرو تحقیقات دانشگاهی و مقالات علمی، ارزیابی اعتبار و پایایی از اهمیت بالایی برخوردار است. همان طور که پژوهشگران در زمینه های مختلف کار می کنند، برای سنجش کیفیت و قابل اعتماد بودن کاری که آن ها انجام می دهند، معیارهای مختلفی وجود دارد که یکی از این معیار های برجسته C-Score است.

دکتر مهراد افزود:  C-Score مخفف Credibility Score, یک معیار کمی است که برای ارزیابی اعتبار مقالات علمی و پژوهشی طراحی شده است. برای اطمینان از کار علمی و ارزیابی آن ، معیار C-Score رویکردی سیستماتیک ارایه می دهد. براین اساس، این معیار به پژوهشگران و جامعه علمی کمک می کند تا قابل اعتماد بودن یافته های منتشر شده را تشخیص دهند. این معیار شامل چندین مولفه است که مجموعا به محاسبه آن کمک می کنند. 

موسس کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه شیراز تصریح کرد: « شهرت منبع » یا پلتفرمی که پژوهش در آن منتشر می شود نقش مهمی دارد. مجلاتی با فرایند های دقیق همتراز خوانی و ضرایب تاثیر بیشتر احتمال دارد که تحقیقاتی را با اعتبار بالا ارایه دهند. علاوه براین، « شهرت و سابقه نویسندگان » به طور قابل توجهی بر اعتبار پژوهش تاثیر می گذارد. نویسندگانی که دارای تخصص، دانش و مهارت های شناخته شده و انتشارات علمی معتبر قبلی هستند، احتمال بیشتری برای تولید آثار معتبر دارند. همین طور، « فراوانی استناد » پژوهش توسط سایر پژوهشگران نشان دهنده تاثیر و سهم آن در این زمینه است. فراوانی استناد بالا نشان دهنده شناخت و پذیرش گسترده تر در جامعه دانشگاهی است.

وی گفت: نکته چهارم مربوط است به درستی روش تحقیق و روش های تهیه و تحلیل داده‌ها. مطالعاتی که از روش شناسی معتبر، طرح های آزمایشی دقیق و تحلیل های آماری استفاده می کنند، معتبر تلقی می شوند. و بالاخره، « فرایند همتراز خوانی» حایز اهمیت فراوان است. کامل بودن و شفافیت فرایند همتراز خوانی به اعتبار پژوهش کمک می کند. همتراز خوانی و بررسی های دقیق تضمین می کند که مطالعه توسط متخصصان در این زمینه مورد بررسی قرار گرفته است. این روند، اعتبار اثر پژوهشی را افزایش می دهد.

دکتر مهراد بیان کرد: اکنون با ارایه چند مثال روشن،  استفاده از معیار C-Score  را با هم می بینم:

١- رتبه‌بندی نشریات: معیار C-Score به رتبه بندی مجلات براساس اعتبار و ضریب تاثیر آن ها کمک می کند. نشریات نمایه شده در پایگاه های اطلاعاتی معتبر بین‌المللی مانند PubMed, وب او ساینس و اسکوپوس اغلب به دلیل استاندارد های سختگیرانه ویراستاری و همتراز خوانی نمرات C بالاتری را نشان می دهند.

٢- ارزیابی نویسنده: پژوهشگران و موسسات دانشگاهی از C-Score برای ارزیابی اعتبار و تاثیر مشارکت های نویسندگان فردی استفاده می کنند. کمیته های ارزیابی و هیات های بررسی کننده پرونده های اعضای هیات علمی برای رسمی قطعی شدن، از معیار C-Score در کنار سایر معیار ها،  به هنگام ارزیابی بهره وری و تاثیر علمی،  استفاده می کنند.

٣- تامین مالی پژوهش: موسسات تامین مالی ممکن است C-Score را به عنوان یکی از معیارهای ارزیابی پیشنهادات تحقیق مد نظر قرار دهند. پروژه هایی که توسط محققانی با امتیاز C بالا حمایت می شوند و در مجلات معتبر انتشار می یابند، به دلیل اعتبار و تاثیر بالقوه احتمال بیشتری برای دریافت بودجه دارند.

۴- سیاست گذاری: سیاست گذاران و نهادهای نظارتی در امر تصمیم گیری به یافته های معتبر تکیه می کنند. مطالعات با نمرات C بالا اغلب در فرایند های تدوین خط مشی، شکل دادن به مقررات و دستورالعمل ها در بخش های مختلف مورد استناد قرار می گیرند و در نظر گرفته می شوند. 

موسس ISC در پایان فرمول محاسبه C-Score یک مقاله را به صورت زیر بیان کرد:

-  \[ C \text{-Score} = \frac{(Citation\:of\:the\:article)}

-  {(Average\: citation\:of\: article\:in\:the\:same\:field)} \]

 به عنوان مثال، فرض کنید که یک اثر پژوهشی داریم که ۵٠ استناد دریافت کرده است. همچنین، می دانیم که میانگین تعداد استنادات مقالات در یک زمینه در یک دوره مشخص ٢٠ است.

با استفاده از فرمول C-Score:

\[ C \text{-score} = \frac{50}{20} = 2.5 \]

بنابراین، نمره C برای این مقاله پژوهشی ٢/۵ است. این بدان معناست که این مقاله ٢/۵ برابر بیشتر از میانگین مقاله در همان زمینه در بازه زمانی مشخص شده استناد دریافت کرده است. نمره C بالا تر نشان دهنده تاثیر و نفوذ بیشتر آن اثر در آن حوزه است.

 استاد پیشکسوت دانشگاه شیراز ادامه داد: بیایید دو مجله علمی، مجله A و مجله B را در نظر بگیریم و می خواهیم تاثیر آن ها را با استفاده از فرمول C-Score مقایسه کنیم:

- مجله A به طور متوسط ٣٠ استناد در هر مقاله دارد

- مجله B به طور متوسط ٢٠ استناد در هر مقاله دارد

 حال، بیایید فرض کنیم که در حال ارزیابی یک مقاله خاص در هر مجله هستیم:

با استفاده از فرمول C-Score:

برای مقاله مجله A:

  \[ C \ text{-score}_{\text{journal A}} = \frac{60}{30} = 2 \]

برای مقاله مجله B :

\[ C \text{-score}_{\text{ journal B}} = \frac{40}{20} =2 \]

 هر دو مقاله در مجلات مربوط به خود دارای امتیاز C-Score، ٢ هستند. با این حال، توجه به این نکته مهم است که این نمرات C  نسبت به میانگین خود مجلات هستند و نمی توان آن ها را به طور مستقیم در مجلات مقایسه کرد. ان ها فقط تاثیر مقالات در مجلات مربوطه خود را نشان می دهند. مجلاتی که میانگین نرخ استناد بالاتری دارند ممکن است در مقایسه با مجلاتی با میانگین نرخ استناد کمتر، امتیاز C بالاتری برای مقالات خود داشته باشند. 

موسس کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه شیراز در پایان  این مصاحبه تاکید کرد: چنانچه  خوانندگان لیزنا درباره این معیار،  سوال یا سوالاتی داشته باشد که بخواهند با آن آشنایی بیشتری پیدا کنند، نظرات و سوالات خود را حتی اگر مربوط به نحوه ارزیابی یا ارایه مثال های کاربردی بیشتری باشد، در ذیل همین مطلب بنویسند اطمینان داشته باشند که با کمال میل در اولین فرصت پاسخ خواهم داد.