گسترش تولید و اشتراک ویدئوهای مرتبط با خشونت علیه کودکان در رسانه های اجتماعی در پاندمی کوید 19

لیزنا؛ حسن اشرفی ریزی، عضو هیأت علمی، گروه کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی، مرکز تحقیقات فناوری اطلاعات در امور سلامت، دانشگاه علوم پزشکی اصفهان؛ مریم جهانبخش، عضو هیأت علمی، گروه مدیریت و فناوری اطلاعات سلامت، مرکز تحقیقات فناوری اطلاعات در امور سلامت، دانشگاه علوم پزشکی اصفهان: حفظ سلامت کودکان به عنوان سرمایه مهم انسانی هر کشور، مهم و ضروری است و لذا این مسئولیت دشوارتری را بردوش جامعه می گذارد. با شروع پاندمی کوید 19، جهان درگیر مساله ای پیچیده شد به طوری که همه ابعاد زندگی فردی، شغلی و اجتماعی تحت تاثیر آن قرار گرفت. بخش آموزش نیز متاثر از این پاندمی نبود و به مرور زمان آموزش از فضای مدرسه و دانشگاه به محیط خانه منتقل شد و والدین بیش از گذشته درگیر آموزش دانش آموزان خود شدند. اما این بستر، چالش های جدید ایجاد کرد از جمله انتقال فضای خصوصی کلاس های درس (فضای ویژه کودک، معلم و رسانه آموزشی) به محیط رسانه های اجتماعی، ترویج خشونت علیه کودکان و.... در واقع کارکرد آموزشی پیش بینی شده برای رسانه ها تبدیل به فضای سرگرمی و کم کم ترویج خشونت علیه کودکان شد. این روزها در فضای رسانه های اجتماعی ویدئوهایی بین عموم مردم به اشتراک گذاشته می شود که چیزی جز ترویج و عادی سازی خشونت علیه کودکان، تحقیر کودکان که عامل عمده اسیب های اجتماعی در بلوغ و بزرگسالی است و نیز نشان دادن چهره خشن از دین اسلام نیست. در ویدئویی مادری همراه فرزند خود در حال یاددهی و یادگیری سوره ای از قرآن هستند و چهره مادر هم دیده نمی شود؛ اما چهره کودک که سراسر وحشت و استرس و گاها انزجار از این آموزش است در حین یادگری قرآن نشان داده می شود. مادر بارها یکی از آیات قرآن را می خواند و کودک نمی تواندآن آیه را به درستی بازگو کند و مادر هم با پرخاش های کلامی، تهدید، تحقیر قصد یاد دادن آیه ای از قرآن به دانش آموز دارد. این اولین کلیپ خشن علیه کودکان نبود که تولید و به اشتراک گذاشته می شود و آخرین هم نخواهد بود. بر اساس محتوای این کلیپ ها می توان به نکاتی دست یافت:

1. تولید و اشتراک چنین کلیپ های خشن به ویژه راجع به کودکان با هر هدفی که صورت گیرد، از نظر اصول انسانی قابل پذیرش نبوده و جرم محسوب می شود؛
2. به فرض اینکه چنین مطالبی جهت سرگرمی تولید شود؛ در کجای قابوس انسانی و اصول ادیان الهی اجازه داده شده است که جهت سرگرم کردن دیگران دست به هر نوع خشونتی زد (عمدی یا غیر عمدی)؛
3. اصولا دین اسلام دین رحمت و مهربانی است؛ رفتار شما به عنوان والدین کودک نشان دادن چهره خشن از دین اسلام است. در عین حال مخاطبان چنین کلیپ هایی نه تنها بزرگترها، بلکه کودکان و نوجوانان هستند که مرز بین شوخی و جدی را گاها نمی دانند و باور می کنند که خشونتی در کار است. کودکان و نوجوانانی که چنین مطالبی را می بیینند تصورشان راجع به دین و ماهیت آن تغییر می کند؛
4. به نظر می رسد والدینی که به تولید چنین آثاری دست می زنند یا خودشان قربانی خشونت دیگران بوده اند که اگر چنین است بهتر است با یک مشاور یا متخصص مشورت نمایند و کودکان خود را قربانی گذشته نابسامان خود ننمایند و یا اینکه اگر از باب سرگرمی چنین رفتارهایی را انجام می دهند بهتر است تغییر رویه داده و از مطالعه کتاب و قصه گویی کودکان، کمک به دیگران، غذا دادن به حیوانات، شعر خوانی خنده، شادی، و احساس امنیت کودکان و به طور کلی توانمندی ها و قابلیت ها آنها فیلم تهیه کنند و در فضای مجازی منتشر کنند؛
5. بدتر از تولید چنین آثار خشن، رفتار بی مهابای اغلب مردم نیز برای اشتراک گذاری و تعریف کردن از محتوای چنین ویدیوهایی جای سوال های اساسی دارد؛ آیا واقعا عموم مردم به مرحله ای رسیده اند که از رنج و آزار دیگران لذت می برند؟ اگر چنین است واقعات باید اظهار تاسف کرد و دنبال چاره اسای بود. به نظر می رسد که مردم بهتر است در صورت دریافت چنین ویدیوهایی حتما آن را از تلفن همراه خود پاک کنند و حتی به فرد منتشر کننده نیز عواقب انتشار چنین خشونت هایی را گوشزد نمایند.
6. به نظر می رسد سیستم های نظارتی نیز مانند پلیس فضای مجازی نیز با تولید کنندگان و انتشار دهندگان چنین ویدیوهای خشن نیز برخورد جدی نمایند؛ چرا که چنین اقداماتی خود مصداق جرم هایی است که فقط جنبه خصوصی ندارند، بلکه جرم عمومی نیز محسوب می شوند.

کودکان آیینه تمام عیار رفتارهای والدین و در سطح وسیع تر جامعه هستند. هر مطلبی به آنها یاد دهیم و به ویژه در رفتارهایمان نشان دهیم آنها نیز همانگونه پرورش و رشد پیدا می کنند. آیا بهتر نیست به جای کاشتن بذر خشونت در وجود آنها، محبت، عشق، انسانیت، مهربانی، کمک به همنوع، نظم، قانون و سایر فضایل انسانی را به آنها بیاموزیم. چهره ای که این روزها گاها از جامعه ما دیده می شود (حیوان آزاری، سیلی زدن و کتک کاری برخی افراد، تنبیه کودکان و...)، نتیجه عملکرد تک تک افراد این جامعه است؛ چرا که در رابطه با رفتار نادرست یا دیگران سکوت کرده اند یا تقویت شده است. در پایان باید گفت انسان های بزرگ، قلبی مهربان دارند و علت رشد و نمو اسلام نیز مهربانی و حسن خلق پیامبر اکرم (ص) و به دنبال آن ائمه معصومین (ع) و نیز انسان های شریف و مومن واقعی در طول تاریخ بوده است نه چیز دیگر. والدین به خاطر فرزندان این کشور، رفتارهای انسان گونه را تبلیغ و انتشار دهند و نه رفتارهای خشن و غیر انسانی را. به نظر می رسد هنوز راه زیادی در تغییر نگرش و نحوه صحیح استفاده از رسانه های اجتماعی و اموزش مجازی وجود دارد؛ بیایید از خودمان شروع کنیم.

اشرفی ریزی، حسن ؛ جهانبخش ، مریم . « گسترش تولید و اشتراک ویدئوهای مرتبط با خشونت علیه کودکان در رسانه های اجتماعی در پاندمی کوید 19». سخن هفته لیزنا، شماره 528، 4 اسفند 1399.