علم اطلاعات و کتابداری با علوم کامپیوتر، علم داده، ریاضیات و آمار ارتباطات تنگاتنگ دارد

دکتر جعفر مهراد استاد پیشکسوت دانشگاه شیراز در گفتگوی اختصاصی با لیزنا گفت: در ذیل خبر لیزنا تحت عنوان «علم داده و علم اطلاعات دو رشته ای هستند که مشترکات زیادی دارند»، یک کامپیوتر من در همین خبرگزاری در تاریخ ١۴٠٢/١٠/٢٠ نقد کوتاهی گذاشته است به این شرح که «کتابداری با ... ریاضیات و آمار، علوم کامپیوتر...هیچ سنخیتی ندارد»، و در دنباله آن در یک سطر کوتاه دیگر، غیر محترمانه کتابداران را آماج حملات خود قرار داده است.

 وی در پاسخ به این نقد گفت: ریشه های تاریخی علم داده و علوم کامپیوتر را می توان به تحولات در زمینه علم اطلاعات و کتابداری ردیابی کرد. در اینجا، تنها به یک مرور کلی تاریخی کوتاه می پردازم و نشان خواهم داد که این علوم تا چه اندازه از نزدیک با یکدیگر در تعامل بوده و چگونه به توسعه و تکامل هم کمک کرده اند.

 وی افزود: به عنوان مثال، بنیاد علم اطلاعات را می توان به کار اولیه در بازیابی اطلاعات مرتبط کرد. تلاشهای پیشگامانه در سازماندهی و بازیابی اطلاعات در کتابخانه ها زمینه را برای مفاهیمی فراهم کرد که بعداً به علوم کامپیوتر تبدیل شد. همینطور، سیستم های رده بندی کتابخانه مانند رده‌بندی اعشاری دیویی به سازماندهی سیستماتیک دانش کمک کرد. این سیستم ها بر توسعه داده های ساختار یافته و روش های سازماندهی اطلاعات در علوم کامپیوتر تاثیر گذاشت. در کتابخانه ها،کتابداران از فهرست برگه و نمایه سازی، به طور تاریخی برای سازماندهی اطلاعات استفاده می کنند. این شیوه ها شباهت زیادی به نمایه سازی پایگاه داده ها و الگوریتم های جستجو دارد که در علوم کامپیوتر به مفاهیمی بنیادین تبدیل شده است.

 موسس ISC افزود: علاوه‌بر این، در تمام دنیا، کتابخانه ها اولین پذیرندگان فناوری های محاسباتی برای فهرست نویسی و مدیریت مجموعه ها بودند. معرفی کامپیوتر ها در کتابخانه ها و مراکز اطلاعات علمی تقاطع بین علوم کتابداری و برنامه های کاربردی علوم کامپیوتر اولیه بود. سپس، در اواسط قرن بیستم، علم اطلاعات به عنوان یک رشته متمایز با تمرکز بر مطالعه اطلاعات و مدیریت آن پا به عرصه وجود گذاشت. این زمینه بین رشته‌ای شامل عناصر علوم کامپیوتر، ریاضیات و ارتباطات است. در سال های نه چندان دور نیز، ظهور سیستم های پایگاه داده، تحت تاثیر شیوه های مدیریت اطلاعات در کتابخانه ها، نقش مهمی در تکامل علم داده ایفا کرد. مدل پایگاه داده رابطه‌ای، به طور خاص، سنگ بنای مدیریت و تجزیه و تحلیل داده‌های ساختار یافته است.

دکتر مهراد تصریح کرد: تحقیق در بازیابی اطلاعات که هدف آن بازیابی اطلاعات مرتبط از مجموعه داده های بزرگ است، به طور مستقیم به توسعه الگوریتم های جستجو، سیستم های رتبه بندی و بعد از آن به پایه های علم داده کمک کرد. مجددا، از اواخر قرن بیستم، دیجیتالی شدن مجموعه های کتابخانه ای و ایجاد کتابخانه های دیجیتال، علم اطلاعات و کتابداری را با علوم کامپیوتر درهم آمیخته تر کرد. کتابخانه های دیجیتال شامل توسعه فناوری برای ذخیره سازی، بازیابی و اشاعه اطلاعات دیجیتال است.

استاد پیشکسوت دانشگاه شیراز بیان کرد: با افزایش دسترسی به داده ها، برنامه های یادگیری ماشین راه خود را به علم اطلاعات و کتابداری پیدا کرد. تکنیک هایی مانند متن کاوی و پردازش زبان طبیعی در استخراج بینش از مقادیر زیادی از داده های متنی ضروری شد.

دکتر مهراد تصریح کرد: در طول زمان، ماهیت بین رشته‌ای علم اطلاعات همراه با پیشرفت های حاصل در فناوری، به ظهور علم داده به عنوان یک زمینه متمایز کمک کرد. علم داده شامل عناصر آمار، یادگیری ماشین و علوم کامپیوتر برای استخراج دانش و بینش از داده ها است.

موسس ISC گفت: مسیر تاریخی علم داده و علوم کامپیوتر ارتباط قایل توجهی با پایه های علم اطلاعات و کتابداری دارد. تکامل از شیوه های کتابخانه سنتی به علم داده مدرن شامل یک موضوع مداوم مدیریت اطلاعات و نوآوری های تکنولوژیک است.

در پایان این مصاحبه دکتر مهراد  تاکید کرد: از این ناقد محترم و یا سایر همکاران وی درخواست دارم دیدگاه خود را نسبت به خبرهایی که در این زمینه در خبرگزاری محترم لیزنا منتشر می شود، برای روشن شدن اذهان ما کتابداران و متخصصان علم اطلاعات در همین جا منتشر کنند.