گشایش نمایشگاه «ایران در آغاز قرن بیستم»

به گزارش لیزنا بر اساس اعلام روابط عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، در آیین افتتاح این نمایشگاه، اشرف بروجردی؛ رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، این نمایشگاه را فرصتی برای شناخت دوباره تاریخ ایران در فاصله پیش از مشروطه تا پهلوی اول دانست و گفت: اما آنچه اهمیت دارد این است که جنگ‌ها با همه مصائبی که بر بشریت تحمیل می کنند، پایان مییابند و آنچه میماند فرهنگ است. این اسناد و تصاویر، راوی فصل خاصی از تاریخ معاصر ایران است و سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، خود را ملزم می داند، بنا بر تعهدی که دارد، نقشی در این بازسازیِ تاریخی ایفا کند.

او افزود: آنچه به روی عموم گشوده می شود، متعلق به مردی است که در احیای گمرک و پُست ایران، حضوری موثر  داشت. این برنامه، فرصتی است برای تعامل فرهنگی. باید از اسناد، حفاظت و حراست شود و به نسل های بعد ارائه شود تا آنان بدانند، سرزمین‌شان از چه مقاطع مهم تاریخی عبور کرده است. باید اسناد حفظ شوند چون بخشی از تاریخ و فرهنگ جامعه ماست و البته باید که به صورت مرتب یادآوری شوند.

رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران ادامه او در پایان از خانواده مولیتور قدردانی کرد که اسناد خانوادگی‌شان را برای نمایش در ایران در اختیار این سازمان قرار داده اند و اطمینان داد که از اسناد مشترک میان دو کشور، به بهترین شکل در ایران نگهداری می شود؛ اسنادی که می تواند تعیین‌‌گر نقشی مهم در روابط میان دو ملت باشد. داد: هرجای تاریخ می توانیم گذشته را بازسازی کنیم؛ برای توسعه باید دست در دست هم بگذاریم.

شکوفاییِ 130 سال روابط ایران و بلژیک

در ادامه فرانسوا دله (François Delhoye) ؛ سفیر بلژیک در تهران، برای حاضران صحبت کرد. او از زمانی گفت که با خانواده مولیتور ارتباط داشت: پس از این تماس، به این نتیجه رسیدیم که نمایشگاهی از تاریخ مشترک دو کشور را به نمایش گذاریم و سعی کردیم که همکاری های میان دو کشور را افزایش دهیم. امروز فرصتی است برای اینکه یکی از نقاظ عطف در تاریخ 130 ساله روابط دو کشور را جشن بگیریم.

او ادامه داد: امروز حجم مبادلات تجاری دو کشور بر 500 میلیون یورو بالغ می گردد و در طول سال گذشته، سفرهای رسمی بین دو کشور انجام شده است؛ از جمله آقای دیدیه رِیندِرز یه ایران سفر کرد و آقای محمدجواد ظریف نیز از بلژیک دیدن کرد. در حال حاضر شاهد تحولات زیادی در منطقه هستیم و امیدوارم ایرانیان بتوانند از وضعیت کنونی نیز عبور کرده و به راه شکوفایی و توسعه ادامه دهند.

سفیر بلژیک اظهار داشت: ایران و بلژیک در طول 130 سال گذشته با هم همکاری داشته و روابط دیپلماتیک داشته اند که از زمان احداث راه آهن و ساماندهی پُست و گمرک به اوج خود رسیده است.

پنجره‌ای تازه به روی تاریخ‌نگاران

در بخش دیگری از این مراسم، غلامرضا امیرخانی؛ معاون کتابخانه ملی ایران در رابطه با علت ورود بلژیکی‌ها در اواخر دوره قاجار به ایران تصریح کرد: بلژیک کشوری است که سابقه استعماری ندارد و بنابر اسناد و مدارک، کارشناسان و متخصصان بلژیکی به سلامت نفس مشهور بودند. این در شرایطی است که کشور ایران سابقه خوبی در رابطه با حضور بیگانگان ندارد.

او ادامه داد: در سال 1888 میلادی اولین شرکت سهامی راه آهن و تراموای ایران توسط بلژیکی‌ها تاسیس و اولین راه آهن یک خطی تهران به ری، به طول 9 کیلومتر هم توسط بلژیکی‌ها ساخته شد؛ همچنین امتیاز واگن اصلی نیز به بلژیکی‌ها واگذار شد. مهندسان بلژیکی طرح ایجاد یک راه آهن سراسری از تفلیس یا گرجستان امروزی تا بندر معشور که در حال حاضر به بندر ماهشهر در جنوب ایران معروف است، را نیز داشتند که البته این طرح عملی نشد.

معاون کتابخانه ملی ایران با بیان اینکه در سال 1894 میلادی و در دوران قبل از مشروطه اولین شرکت ملی شیشه ایران در بلژیک ساخته شد، خاطر نشان کرد: از نظر مسائل صنعتی، کشور و دولت بلژیک، جایگاه خوبی را در ایران داشت. او با اشاره به برادران مولیتور اظهار کرد: زمانی که این سه برادر به ایران آمدند، شرایط بسیار سختی در کشور حاکم بود. هم به دلیل قحطی و مشکلات بسیار زیاد در این حوزه و هم به دلیل ناامنی در مرزها؛ به ویژه اینکه به دلیل حضور روس‌ها و انگلیسی‌ها در ایران کار دشوارتر نیز بود و برادران مولیتور در چنین شرایطی سال‌ها در ایران فعالیت کردند.او افزود: برادران میولیتور در برخی مناطق با فرمانروایان و حکام محلی هم درگیر می‌شدند؛ مانند سالارالدوله که در کرمانشاه، برای لمبرت مولیتور مشکلاتی را به وجود آورد. 

امیرخانی با اشاره به اقدامات موثر لمبرت مولیتور در ایران بیان کرد: یکی از نقاط درخشان کارنامه او، فعالیت‌های عاقلانه و خردمندانه او در بندر لنگه است؛ فعالیت‌هایی که به غلبه بر بحران منجر شد. او حتی با درباریان نیز مخالفت کرد تا جایی که برخی از آنان به خواب و رویا متوسل شدند تا بدین وسیله بگویند حضور بلژیکی‌ها برخلاف مصالح مملکت است و تلاش می‌کردند تا این سخنان را به گوش شاه نیز برسانند.

معاون کتابخانه ملی در بخش دیگری از سخنان خود خاطرنشان کرد: 115 سال پیش، 22 مامور متخصص بلژیکی در ایران فعالیت می‌کردند که سه نفر از آنها برادران مولیتور بودند. بر همین اساس نمایشگاه «ایران در آغاز قرن بیستم» پنجره جدیدی را به سوی محققان باز می‌کند؛ برخی از این اسناد برای اولین بار است که رونمایی می‌شود و برای مورخان و محققان بسیار جالب توجه است.

او افزود: ما در تلاشیم تا با هماهنگی‌های به عمل آمده در ماه‌های آتی، این نمایشگاه را در سایر شهرهایی که مولیتور در آنها حضور داشته از جمله بوشهر، کرمانشاه و تبریز نیز برپا کنیم.

26 سال مستشاریِ اقتصادی در ایران

سپس میشل مولیتور به عنوان بزرگترین نوه لامبرت مولیتور(Lambert Molitor) پشت تریبون حاضر شد و ابتدا به نیابت از خانواده مولیتور از میهمان‌نوازی ایرانیان تشکر کرد و همچنین از اینکه بطور دوستانه با برگزاری این نمایشگاه در ایران، موافقت شد نیز از دولت و مردم ایران قدردانی کرد: زیرا این نمایشگاه مُبیّن اقدامات و کارهایی است که لامبرت مولیتور و برادرانش(آگوست و کَمیل)، یکصد سال پیش در خدمت به ایران انجام دادند. این پروژه، چند ماه پیش به ابتکار برادرم؛ مارک آغاز شد.

او ادامه داد: پدربزرگِ ما، یک شخصیت بارز خانوادگی با ویژگی‌های کمی اسرارآمیز داشت که سال های دور از خانه در ایران زندگی می کرد. برای ما، او، لامبرتِ پارس است. فرزندش، پدرِ ما نیز در کشور شما به دنیا آمد و دوران کودکی را در ایران سپری کرد. کمی بعد، زمانی که خاطراتش را می خواندیم، ما به درستی از اصالت و مفید بودن اقدامات لامبرت مولیتور و همکارانش در ایران مطلع شدیم. بلژیکی‌های زیادی در اوایل قرن بیستم به ایران خدمت کردند اما لامبرت، 26 سال در ایران ماند.

او اظهار داشت: امروز درباره خدمات ایشان و همکاری های فنی با ایران در حوزه های مختلف صحبت شد. کار مقامات بلژیکی و پُستی بلژیک در ایران، کاری متفاوت بود. در ایران، آنها به مقامات ایرانی تبدیل شدند. لامبرت مولیتور، این اصل را خوب متوجه شده بود و نماینده دولت ایران در خدمت به مردم کشور شدند. آنان در خلیج فارس، می بایست روسای قبایل و عشایر محلی را متقاعد می کردند که به دولت مالیات پرداخت کنند. در سیستان او از منافع ایران در همسایگی با افغانستان دفاع کرد.

او تصریح کرد: لامبرت مولیتور زبان فارسی را خوب می دانست و مستقیما با همه مقامات گمرکی و کارکنان سیاسی صحبت می کرد.  او آموخت که روح مردم ایران را بشناسد؛ مردی که آنها را کشف کرد و دوست‌شان داشت، با همان فرهنگ و تمدن بسیار باستانی آنها. همچنین او احترام زیادی برای ایران قائل بود که در کنار شخصیت نیرومند او، مُبیّن موفقیت او در کارش است. شکی نیست اصلی که باید امروز از زندگی لامبرت مولیتور در ایران بیاموزیم، دانش متقابل و احترام به یکدیگر است که درهای همکاریِ مثمر ثمر و همزیستی را می گشاید.

وی خاطرنشان ساخت: اسناد و تصاویر و شواهدی که در این نمایشگاه جمع‌آوری شده است، توصیف خوبی است از خدمات لامبرت مولیتور به سرزمین ایران در دوره ای که دنیا، شاهد روزگاری متلاطم بوده و در حقیقت اثرات زیادی بر کشور شما داشت. همچنین لازم است بدانیم که روایت های او به روشی هوشمندانه بیان شده است. ما می خواهیم به مردم، نقاشی‌های آبرنگی را نشان دهیم که خیلی بیشتر از کلام، تحسین کشور شما توسط لامبرت مولیتور را برای شما توضیح می دهد.

مولیتور ابراز کرد: چند هفته قبل از عزیمت او ایران، این عبارات را نوشت که الهام‌بخش سخنرانی من بود که بر پشت نقاشیِ آبرنگ نوشته شده است: «فکر می کنم که هر آنچه در ایران دیدم به زیبایی پاییزِ ایران نیست که تا آخر فراموش نخواهم کرد. در این مناظر، غروب آفتاب را می بینم که گویی زمین را به آتش می کشد و در هوا برگ هایی را می بینم که همچون ورقه های ابریشم هستند.» تصویرسازیِ همراه با جملاتی که عشق به ایران را بیان می کند. جایی که او بهترین سال های زندگی‌اش را در آنجا گذرانید.

او در پایان گفت: امروز باعث خوشحالی‌ست که بوسیله این اسناد و تصاویر، عشق لامبرت مولیتور به مردم و کشوری را نشان می دهیم که به آن تعلق نداشت. این داستانی است از آموزه‌های او برای ما و شما.

در پایان، مُهرِ تمبر نمایشگاه تصاویر و اسناد «لامبرت مولیتور» از ایرانِ سال‌های 1902 تا 1928 میلادی(1281 تا 1307 خورشیدی) با عنوان «ایران در آغاز قرن بیستم»، با حضور رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، سفیر بلژیک در ایران و خانواده مولیتور باطل شد و بعد، درهای این نمایشگاه، به روی عموم گشوده شد.

گفتنی است «ایران در آغاز قرن بیستم»، تا 28 خرداد، از ساعت 9 تا 16، در ساختمان آرشیو ملی ایران واقع در بزرگراه حقانی(شرق به غرب)، نبش خیابان کوشا، روبروی ورزشگاه شهید کشوری پذیرای علاقه‌مندان است.