بزرگداشت و رونمایی سردیس «بی‌بی مریم بختیاری» در تالار تخصصی مطالعات زنان کتابخانه ملی ایران

به گزارش لیزنا بر اساس اعلام روابط عمومی فرهنگ سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، در ابتدای این برنامه، «هانیه گراییلی»؛ مشاور اجرایی رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران ضمن خیر مقدم به حاضران، از فعالیت پیگیرانه تالار تخصصی مطالعات زنان در کتابخانه ملی گفت و اظهار داشت: در این مجموعه تلاش می شود تا الگوهای زن ایرانی به جوانان معرفی شود. در حالی که برخی حامیان تفکر قشری‌گری، زنان و دختران ایرانی را تشویق به ماندن در خانه می کنند، باید از زنانی الگوسازی کرد که نه تنها خانه و خانواده خود را حفظ کرده اند که به فعالیت های سیاسی و اجتماعی در جامعه نیز پرداخته اند.

در ادامه، «پریچهر سلطانی زَراسوند»؛ مشاور معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت، مدیرعامل سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ایران و دبیر کارگروه زنان روستایی عشایر و مناطق محروم معاونت زنان و خانواده ریاست جمهوری و نویسنده کتاب «سردار بی‌بی مریم بختیاری؛ سردار آزادگی»، صحبت کرد: حدود 13 سال پیش که در شهرکرد زندگی می‌کردم برای چاپ یک کتاب به تهران آمدم و نزد غلامعباس نوروزی؛ مدیر نشر آنزان رفتم که ایشان کتاب خاطرات بی‌بی مریم را به من هدیه داد. من هم این کتاب را خواندم و بسیار تحت‌تأثیر قرار گرفتم و متوجه شدم کسی که این خاطرات را نوشته و این حرف‌ها را زده، نمی‌توانسته یک آدم عادی باشد و تصمیم گرفتم مستنداتی درباره این زن پیدا کنم.

او اضافه کرد: برای شروع تحقیقاتم به دانشگاه تهران و نزد اساتید تاریخ این دانشگاه رفتم. اولین کسی هم که از او شروع به تحقیق کردم استاد باستانی‌پاریزی بود. ایشان در خیلی از جاها از بی‌بی‌مریم به‌خوبی یاد و به قدرت او اشاره کرده و می‌گوید اگر وقتی بختیاری‌ها تهران را فتح کردند حکومت را به بی‌بی مریم داده بودند، بسیار مقتدرانه عمل می‌کرد و می‌توانست خیلی موفق‌تر از سایرین باشد. با این وجود، ایشان به من گفتند این کار خیلی سخت است و پیدا کردن اطلاعات درباره بی‌بی مریم مثل پیدا کردن سوزنی است که در کاهدان افتاده باشد. شرایط سختی بود اما من ناامید نشدم و حدود دو سال وقت گذاشتم و تمام روزنامه‌های آن زمان را خواندم و میلیون‌ها کاغذ را ورق زدم اما چیزی جز کتاب خاطرات خود بی‌بی مریم وجود نداشت. اولین سندی که پیدا کردم، «پاداش فتوت» بود که در روزنامه کاوه در در آلمان در زمان جنگ جهانی اول چاپ شده بود. در آنجا نوشته بود که زنی به نام بی‌بی مریم، افسران آلمانی را نجات داد و امروز امپراتور ویلهلم دوم خوشحال است. با پیدا کردن این سند فهمیدم که راه را درست آمده‌ام. پیدا کردن این سند انگیزه‌ای شد تا بیشتر تحقیق کنم و هر بار می‌توانستم چند خط راجع ‌به او پیدا کنم. خانواده بی‌بی مریم هم با من همکاری کردند و اسنادی را در اختیارم قرار دادند و توانستم این کتاب را تدوین کنم. البته، به نظر من هنوز جای کار وجود دارد تا کتاب تکمیل شود. برای پیدا کردن اسناد، سفرهای زیادی داشتم و از کتاب‌ها و اسناد موجود در سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، وزارت امورخارجه، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، کتابخانه آستان قدس رضوی، کتابخانه شیراز، کتابخانه بوشهر، کتابخانه خرم‌آباد، کتابخانه چهارمحال و بختیاری، کتابخانه خوزستان و غیره استفاده کردم و خوشبختانه «سردار بی‌بی مریم بختیاری؛ سردار آزادگی»، در حال ترجمه به انگلیسی است تا به عنوان یکی از آثار جمهوری اسلامی ایران در نمایشگاه‌های کتاب بین‌المللی معرفی شود.

سلطانی در ادامه به معرفی کتابی «سردار بی‌بی مریم بختیاری؛ سردار آزادگی» پرداخت: این کتاب، پس از فرمایشات مقام معظم رهبری در دیدار اعضای ستاد نکوداشت علیمردان خان بختیاری(26 اسفند 1392) و مقدمه کیانوش کیانی هفت لنگ، دارای دو بخش است. بخش نخست که که زندگی، خاندان و ویژگی‌های اخلاقی نام دارد، مشتمل بر هشت فصل است؛ بی‌بی مریم، اجداد و خاندان، کودکی و نوجوانی بی‌بی مریم، جنبه‌های مختلف شخصیت بی‌بی مریم، ازدواج‌های بی‌بی مریم و وفاداری او به خانواده، بی‌بی مریم و دفاع او از زنان، بی‌بی مریم مادری مهربان، استوار، نستوه و داغدیده، بی‌بی مریم، زنان و دختران ایلخانی، قربانیان هفت سال جنگ و دربدری و اسارت و بی‌بی مریم و ایجاد وحدت میان برادران. بخش دوم کتاب نیز با عنوان انقلاب مشروطه و جنگ بین‌الملل اول، شش فصل را در بر گرفته است؛ انقلاب مشروطه و بی‌بی مریم، جنگ بین‌الملل اول و بی‌بی مریم، بی‌بی مریم و بختیاری، پناهگاه وطن‌پرستان و مخالفان روس و انگلیس، وحید دستگردی؛ سراینده شجاعت بی‌بی مریم، جنگ برای وطن و دریافت مدال جنگ و شرف و بی‌بی مریم در مکتوبات.

این پژوهشگر، در ادامه، به بخشی از ویژگی های شخصیت این بانوی بختیاری اشاره کرد و گفت: بی‌بی مریم بختیاری که متولد 1249 و متوفی 1316 خورشیدی است، اعضای خانواده اش همه در راه مبارزه با استبداد وطن به شهادت رسیده اند؛ پدرش(حسینقلی خان) توسط ظل‌السلطان؛ حاکم اصفهان و پسر ناصرالدین شاه و فرزندش(علیمردان خان) توسط رضاشاه. البته دیگر فرزندش(مصطفی‌قلی خان) هم در نبرد با روس‌ها شهید شد. همچنین برادرش(علیقلی خان سردار اسعد بختیاری) از مبارزان جنبش مشروطه‌خواهی بود که حتی به تشویق بی‌بی مریم پای به عرصه نبرد گذاشت. درباره بی‌بی مریم باید گفت که ایمان او ستودنی بود. بسیار بخشنده بود و این بخشندگی به‌ویژه در سال های قحطی ناشی از جنگ جهانی اول و اشغال ایران نمود یافت. او 50 فقیر را تحت تکفل داشت و برایشان ماهانه 500 تومان مقرری تعیین کرده بود. بسیار اهل مطالعه و کتاب بود. از مصرف‌گرایی زنان ایرانی شکایت داشت اما حقوق آنها برایش بسیار مهم بود و حتی از علمای آن زمان درباره ارث زنان و یا حق کار کردن‌شان استفتا کرده بود. آزادیخواهی تمام‌عیار بود و آرزویش اعتلای وطن بود. در سال های عسرت، به وحید دستگردی و فرخی یزدی پناه داده بود - و لازم است ذکر شود که برخلاف آنچه گفته می‌شود، خواهرش بی‌بی کوکب بوده که به دکتر مصدق پناه داده است. وقتی همسرش(فتح‌الله خان)، نایب حسین کاشی را در کاشان شکست می دهد، به او تلگراف می زند که مبادا حکومت کاشان را بپذیرد. بی‌بی مریم اما در بحبوحه جنگ جهانی اول، در ضدیت با روس و انگلیس، با آلمانی‌ها همراه شد و به اتباع‌شان و همچنین اتباع اتریش و عثمانی پناه داد. وقتی آنان به سرزمین خود برگشتند و شرح واقعه دادند، به پاس سپاسگزاری، مدال شرف و شجاعت ازسوی سلاطین این سه کشور تقدیم بی‌بی مریم شد.

در ادامه «دکتر قنبری»؛ از پژوهشگران تاریخ بختیاری سخن گفت و بعد، «کوروش اسدپور»؛ از خوانندگان و موسقیدانان بختیاری، قطعه «بی‌بی مریم» را برای حضار خواند. همچنین «پروین بهمنی» که لالایی‌های قشقایی‌اش زبانزد جهانیان شده است، نوایی را زمزمه کرد.

در پایان این نشست، سردیس بی‌بی مریم بختیاری که توسط مِهری والایی ساخته شده است، در تالار تخصصی مطالعات زنان کتابخانه ملی ایران رونمایی شد.