تجلیل کتابخانه ملی از سیروس پرهام، احمد سمیعی گیلانی، سیدصادق سجادی و مهدی محقق

به گزارش لیزنا، در ابتدای این نشست فرهاد طاهری درباره فعالیت های احمد سمیعی گیلانی گفت: او نزد اهل علم شخصیت شناخته شده ای دارد.

وی افزود: زمانی که بنا شد درباره شخصیت او صحبت کنم، تصمیم گرفتم از منظر یک پژوهشگر تاریخ به این موضوع بپردازم.

این استاد دانشگاه افزود: تولد او چند روز قبل از کودتای اسفند 1299 بوده است. او که امروز در آستانه 99 سالگی قرار دارد فراز و فرود زندگی اش با مهمترین حوادث تاریخ معاصر ایران گره خورده است.

این نویسنده و ویراستار متون ادبی اضافه کرد: او کسی است که در اواخر حکومت قاجار دوران ابتدایی را می گذراند. در دوره پهلوی اول، نوجوانی و تحصیل را می گذراند. او شاهد احوالات ایران بعد از شهریور 1320 و شکل گیری جناح های فکری بوده است.

او یادآور شد: پس از انقلاب اسلامی هم استاد سمیعی در مراکز مهم فرهنگی و پژوهشی مهم فعالیت داشته است.

طاهری تاکید کرد: در یک کلمه اگر بخواهیم حاصل عمر استاد سمیعی را از لحاظ اجتماعی خلاصه کنیم، او مردی است که از کاروان ها و چاپارها تا تلگراف و موبایل و واتس آپ را تجربه کرده است.

او گفت: زمانی که به تمام فراز و فرود زندگی و فکری او نگاه می کردم، دو جنبه قابل توجه بود. ابتدا نوگرایی در عرصه مواجهه ذهنیت با مفاهیم علوم انسانی. و دیگری هم کنش گر اجتماعی در عرصه فرهنگ.

طاهری ادامه داد: اصولا درعرصه تاریخ و ادبیات، شیوه تحقیق، پسگرایی است. سمیعی در حالیکه مطالعات عمیق در ادبیات و متون کهن فارسی دارد، همواره به دنبال نوجویی بوده است. به نظر می رسد این موضوع به چند دلیل مرتبط است؛ ابتدا اینکه اون متولد رشت است. منطقه رشت از قدیم سرزمین نوخواهی و تجدد بوده است.

این استاد دانشگاه افزود: موضوع دیگر که بسیار مهم است، 8 سال از عمر استاد است که در فعالیت های سیاسی گذرانده شده است. این مدت زندگی او به نظر من بیشترین تاثیر را در نوخواهی داشته است. موضوع دیگر این ویژگی را باید در تسلط به زبان فرانسویِ او دانست.

طاهری گفت: دومین ویژگی سمیعی گیلانی که همان مقام کنشگر فرهنگ است را می توان در سرمقاله های فرهنگستان دید. سرمقاله هایی مانند فرهنگستان و وظایف آن، فرهنگ نوشتاری به سوی تخصصی کردن مجلات علمی و پژوهشی و ...از جمله آنان است.از نظر محتوا  این مقالات عمدتا مشتمل بر چند موضوع است. ضرورت تقویت زبان علمی، زبان مقابله با واژه های بیگانه، انتقاد بر نظام آموزشی کشور، انتقاد از دور شدن از انصاف ها و اخلاق علمی، انقتاد از مبتذل شدن تحقیق و دانش و داشتن نگاه بسیار منصفانه و قضاوت های واقع بینانه درباره فرهنگستان زبان و ادب فارسی و مشی فرهنگستان از جمله مواردی است که در مقالات او دیده می شود.

در ادامه نشست، احمد سمیعی گیلانی در ابتدای سخنان خود گفت: از مدیریت سازمان اسناد و کتابخانه ملی به خاطر برگزاری چنین جلساتی که احترام به علم و تجلیل است، تشکر می کنم.

او گفت: به دلیل اینکه در کتابخانه هستیم نکاتی را بیان می کنم. کسانی که در راه علم قدم گذاشته اند به 3 یا 4 دسته تقسیم کنیم. ابتدا کسانی که بدون زمینه و استعداد و انگیزه وارد این حوزه می شوند. یعنی خالی الذهن هستند و زمانی که سر کلاس می روند از معلم مطالب را یاد می گیرند. امروز این دسته خیلی کم شده اند. به این معنا که کسانی که وارد دوره ابتدایی می شوند، پیش از این دوره زمینه هایی داشته اند. در زمان ما به این شکل نبود و کمتر کسانی که با زمینه ای وارد دوره ابتدایی شده اند.

او افزود: پیش از ورود به دوره ابتدایی، خواندن و نوشتن را از مادرم آموخته بودم. تابستان سال چهارم ابتدایی این بخت را داشتم که برادرم هرچه معلومات در زمینه زبان فرانسه داشت را به من بیاموزد. به طوری که پس از 2 ماه مطلبی نبود که او بداند و من ندانم.

پیشکوست حوزه مترجم و ویراستاری گفت: زمانی که وارد دبیرستان شدم، این زمینه را هم داشتم چرا که زبان فرانسه جزء دروس بود. از بیان این مطالب به این نکته می خواهم برسم که در دوره تحصیل فقط به آن پرداخته نشود.

او افزود: اولین بار در سال دوم دبیرستان به کتابخانه ملی رشت مراجعه کردم. در تابستان و ایام تعطیلات یکی از مکان هایی که هرروز به آن جا مراجعه می کردم کتابخانه بود. در آن دوره تعداد کمی بودیم که علاوه بر درس کلاسی به کتاب های جنب درسی یا غیر درسی علاقه داشتیم. پس از امتحان ورودی دانشکده ادبیات دانشگاه تهران، به آن جا وارد شدم.

سمیعی گیلانی تاکید کرد: نباید دانشجویان به درس درون کلاس اکتفا کنند. البته فقط به فضای مجازی هم نباید اکتفا کنند. خواندن باید جز عادات جوانان باشد.

در ادامه توفیق سبحانی درباره ویژگی های شخصیتی مهدی محقق گفت: یک بار در یک سخنرانی او درباره نابینایان به گونه ای سخن گفت که مطالب او بسیار جذاب بود. پس از سخنرانی به همسرم گفتم «اگر روزی به محقق گفته شود درباره چهار چشمی ها صحبت کند، او مطالبی را عنوان می کند که هیچکس آن مطالب را نشنیده باشد».

این استاد دانشگاه افزود: یک بار یک سخنرانی درباره خاقانی در انجمن آثار و مفاخر فرهنگی برنامه ای برگزار کردیم. سخنران آن برنامه قرار بود کزازی باشد. برای او مشکلی به وجود آمد و نتوانست در برنامه حضور پیدا کند. در حین برنامه متوجه حضور محقق شدم. از او خواستم سخنانی را بیان کند. او مطالبی را عنوان کرد، که من می گویم خاقانی هم آن مطالب را نمی داند.

در ادامه سید مهدی محقق درباره فعالیت های علمی خود گفت: زمانی که به مدت سه سال به عنوان مدیر دایره کتب خطی کتابخانه ملی در اینجا حضور داشتم، فهرست مناسبی برای کتب وجود نداشت. لیست هایی بود که اهدایی بود و بعضی از آن ها با مداد نوشته شده بود. این به این معناست که اگر کسی می خواست می توانست یک کتاب با ارزش را بردارد و به جای آن کتاب با ارزش بسیار کم بگذارد.

این پژوهشگر تاریخ افزود: سبب این که مدیر قسمت کتاب های خطی شدم، همت سید جعفر سلطان القرایی بود.  او همیشه نگران این مجموعه بود. او به من گفت: « کسی که فارسی و عربی بداند و تا اندازه به علوم مختلف آشنایی داشته باشد شما هستید و باید به این مجموعه منتقل شوید»؛ پس از حضور در این مجموعه اولین اقدامی که انجام دادم، ایجاد یک شناسنامه برای هر نسخه خطی بود.

محقق افزود: پس از اینکه برای تدریس باید به لندن می رفتم از سیدعبدالله انوار خواستم به جای من به این مجموعه بیاید. در مدت حضور در کتابخانه ملی، فهرستی از کتاب های خطی که مهم بودند را انتخاب و در مجله فرهنگ ایران زمین چاپ کردم.

این استاد دانشگاه ادامه داد: در کتابخانه ملی من فرصت پیدا کردم که درباره محمد بن زکریای رازی تالیف کردم که این کتاب چهار مرتبه چاپ شده است و اسم کتاب هم «فیلسوف ری محمد بن زکریای رازی» نهاده شد.

در ادامه نشست هرمز همایون پور درباره سیروس پرهام گفت: زمانی که جوان بودیم وسایل ارتباطی به شکل امروز وجود نداشت و تنها امکان آموزش ما مجموعه کتابخانه ملی بود که امروز افتخار می کنیم به این وسعت رسیده است.

او درباره فعالیت های علمی سیروس پرهام گفت: از سال 1333 با هم در یک مدرسه حضور داشتیم. اولین کتابی که او ترجمه کرد، کتاب « دیپلمات» بود.

این پیشکوست حوزه ترجمه افزود: پرهام به غیر از ترجمه در نقد کتاب هم پیشگام بود که در قالب این نقد ها بسیار حرف های ناگفته را مطرح می کرد. به همین دلیل بسیار در این حوزه نام آور شد.

همایون پور گفت: او به عنوان یک روزنامه نگار در «ایران ژورنال» هم بسیار سرآمد بود.

او به تنوع فعالیت های پرهام اشاره کرد و گفت: زمینه دیگر فعالیت او زمینه سازی آرشیو ملی بود که امروز این مجموعه با کتابخانه ملی ادغام شده است. موضوع ایجاد یک سازمان بسیار سخت بود اما پرهام در کمتر از یکسال این امر را میسر کرد.

این پژوهشگر اضافه کرد: او روی فرش بافی در ایران کتاب هایی دارد که تقریبا همیشه از آن ها در این حوزه ارجاع داده می شود.

او یادآور شد: در هر زمینه او سرآمد بوده است و موضوعی که همیشه به آن در شخصیت پرهام توجه کرده ام، فارسی نویسی بوده است. پرهام در طول زندگی خود اقدامات اساسی بسیاری داشته است.

در ادامه سیروس پرهام درباره فعالیت های علمی در طول عمر خود گفت: ایجاد یک دستگاه تخصصی مانند آرشیو ملی بسیار سخت بود. آموزش نیروهای فنی یکی از سختی های این امر بود. من در یک دوره 6 تا 8 ماهه در آمریکا و انگلستان دوره دیدم.

بنیانگذار آرشیو ملی در ایران افزود: چندین دوره در آرشیوهای ملی اروپا و آسیا رفته ام. پس از قانون تاسیس آرشیو ملی به تصویب رسید تا زمان بازنشستگی بخش های مختلف و اقدامات مختلفی انجام دادیم.

در ادامه نشست علی بهرامیان درباره سید صادق سجادی گفت: به دلایل گوناگون باید سجادی را پرورش یافته مکتب تعلیم و تعلم قدیم ایران بدانیم.

بهرامیان گفت: پدر او مراتب عالی تحصیلی را در حوزه های فقه، فلسفه و... را گذرانده بود و همجواری او با پدرش تاثیر برجسته ای روی او داشته است.

عضو هیات علمی دائرةالمعارف بزرگ اسلامی افزود: در آن دوره همه برای خود علم تلاش می کردند و هدف دریافت مدرک نبود به همین دلیل بود که در بیشتر عرصه ها صاحب نظر می شدند.

او گفت: نسل گذشته ما مانند مرحوم قزوینی به این دلیل که جامعیت بیشتری داشتند نتیجه کار آن هام هم قابل توجه تر می شد.

پژوهشگر تاریخ صدر اسلام اظهار کرد: سجادی را می توانیم جز کمتر کسانی بدانیم که امروز این جامعیت را در حوزه های گوناگون دارد و در این زمینه ها ماخذ است.

او افزود: باید شرایطی فراهم شود تا مجموعه مقالات سجادی منتشر شود تا مرجعیت علمی او روشن شود.

بهرامیان تاکید کرد: در سنوات اخیر مسائل مرتبط با هویت ایرانی، اظهار ننظر های اشخاص ناوارد بسیار زیاد شده است و کسانی که به اندازه کافی صلاحیت ندارند با جسارت برآمده از جهل سخن می گویند.

او گفت: تاریخ نگاری سده های نخست هجری به دست فقها انجام می شده است. اما نسل های بعدی که ادیبان و مورخان بوده اند. به همین دلیل متن های چند منظوره به وجود آمده است. سجادی تنها کسی است که نثر بسیار زیبایی هم دارد که برآمده از مطالعات زیاد متون عربی است.

پژوهشگر تاریخ صدر اسلام بیان کرد: سجادی پیش از آن که به سن 40 سالگی برسد این جامعیت را به دست آورده بود به صورتی که مرحوم زریاب او را جانشین خود قرار داد.

 سیدصادق سجادی در ادامه درباره یک عمر فعالیت های عمر خود گفت: کوشش می کنم در زمینه تاریخ ایران و سلام تا جاییکه میسر باشد فعالیت های تحقیقی دقیق انجام دهم.

این تاریخ‌دان افزود: متاسفانه تاریخ نگاری در ایران نه تنها پیشرفت نکرده بلکه در سالیان اخیر مقدار زیادی عقب رفته است.

او اظهار کرد: تاریخ نگاری حداقل دو وجه عمده دارد. یک وجه آن تحقیق و تفحص منابع است و وجه بسیار مهم آن آفرینش هنری تاریخ است. سالیان اخیر در هیچ یک از این دو مرحله در ایران پیشرفت نداشته ایم. در این کشور مورخانی امثال بیهقی و تبری بوده اند. امروز به رغم همه ظرفیت ها نتوانسته ایم به جایگاه اصلی خودمان برسیم و این نشان می دهد در زمینه های علوم انسانی عقب رفته ایم.

این استاد دانشگاه افزود: دانشگاه های ما متاسفانه دانمشند پرور نیستند. گسانی که در زمینه های تحقیق چهره شده اند در اروپا رشد کرده اند و یا با سیستم آموزشی متفاوت رشد کرده اند و به دروس دانشگاهی اکتفا نکرده اند.

سجادی گفت: دانشجویان باید بدانند اکتفای به دروس دانشگاهی به هیچ وجه آنان را صاحب اثر و ادیب نمی کند. دایره مطالعات خود را باید وسعت دهند و تا جایی که امکان دارد در زمینه های مورد علاقه خود فعالیت این چنین داشته باشند.