«خشونت در ادبیات داستانی کودک و نوجوان در ایران» بررسی شد

 به گزارش لیزنا، دومین نشست از سلسله نشست‌های کارشناسی اداره کل منابع نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، که به موضوع «خشونت در ادبیات داستانی کودک و نوجوان در ایران» اختصاص داشت، چهارشنبه ۲۵ اردیبهشت با حضور فریدون عموزاده خلیلی، نویسنده و پژوهشگر حوزه کودک نوجوان، سید باقر میرعبداللهی، مدیرکل تأمین منابع نهاد و جمعی از کارشناسان منابع و کتابداران کتابخانه های عمومی، در کتابخانه عمومی فاطمه زهرا (س) تهران برگزار شد.

سید باقر میرعبداللهی در ابتدای این نشست و در تشریح موضوع خشونت گفت: درباره بحث خشونت در ادبیات داستانی ابتدا باید یک سری بحث‌های مفهومی درباره این موضوع صورت بگیرد، چیستی خشونت بررسی شود و سپس به سراغ ادبیات داستانی بیاییم و به جزئیات آن می پردازیم. 

مدیرکل تأمین منابع نهاد ادامه داد: در ادبیات داستانی کودک و نوجوان در ایران به دلیل اینکه مخاطبان در سنین حساسی قرار دارند، باید بدانیم که تا کجا مجاز هستیم که فضای واقعی خشونت را وارد قصه و داستان کنیم و اگر مجاز به این کار هستیم چه مکانیزم و ترتیبی را باید برای این کار در پیش بگیریم. به عنوان مثال در نمونه هایی چون از «افسانه های جن و پری» با یک حجم عظیمی از اکشن و خونریزی مواجه هستیم، اما هیچ کس از آن برداشت خشونت نمی کند.

سید باقر میرعبداللهی افزود: گاهی اوقات نیز علاوه بر خشونت فیزیکی نمونه دیگری از خشم بروز می کند و ممکن است شرایط بسیار عادی در خانه، خانواده، محیط زندگی و اجتماع برقرار باشد، اما به یکباره با خشم طبیعت مانند وقوع سیل، زلزله، طوفان و غیره همه چیز دگرگون می شود.

الگوی چهار مرحله‌ای برای بازنمایی خشونت در ادبیات داستانی کودک

فریدون عموزاده خلیلی نیز در این نشست طی سخنانی گفت: ما نمی‌توانیم درباره خشونت صحبت کنیم و آن را در حد خشونت فیزیکی ساده‌سازی و محدود کنیم. اگر بخواهیم به بحث‌های فلسفی و نظری خشونت هم وارد شویم به ابعاد گسترده‌ای برمی‌خوریم. بنابر این به نظرم باید به خود داستان و ادبیات داستانی متمرکز شویم؛ اینکه خشونت را در ادبیات داستانی به چه چیزی معنی می‌کنیم، آیا مجاز هستیم درباره خشونت صحبت کنیم و چگونه باید به آن بپردازیم.

وی با تأکید بر لزوم یافتن الگویی صحیح برای چگونگی مطرح شدن خشونت در ادبیات داستانی کودک گفت:  در این حوزه بسیاری از افراد و کارشناسان، مخالف مطرح کردن خشونت و بسیاری نیز موافق مطرح کردن آن در ادبیات داستانی هستند و هر کدام از دیدگاه خود به این موضوع نگاه می‌کنند. موافقین معتقدند وقتی در فضای زندگی و اطراف پر از خشونت است، برای آگاه و خودآگاه کردن بچه‌ها نسبت به مواجهه با خشونت، باید با مطرح کردن آن کودکان را از رفتار مناسب در این شرایط آگاه کنیم. اگر کودکان این درک را پیدا نکنند ممکن است در همان ابتدای زندگی آسیب ببینند. از سوی دیگر مخالفین معتقدند وقتی شما خشونت را در این عرصه مطرح می‌کنید به نوعی باعث عادی‌سازی خشونت و کاسته شدن از قبح و زشتی آن می‌شوید.

 عموزاده خلیلی افزود: فعالیت در این حوزه به نوعی راه رفتن لب تیغ است؛ چراکه تمایل بیش از حد به هر یک از دو نگاه، تبعات خاص خود را در پی دارد. از این جهت معتقدم برای مشخص کردن موضوع باید از الگویی صحیح در این زمینه پیروی کرد تا بدانیم از چه نوعی خشونتی می‌توانیم در ادبیات کودک استفاده کنیم. این الگو شامل چهار مرحله انتخاب سوژه، بازسازی و پردازش سوژه، نوشتن و پیاده کردن با کلمات خوب و در نهایت ارتباط با مخاطب خاص و برداشت حسی است.

این نویسنده و پژوهشگر حوزه کودک و نوجوان تأکید کرد: ما هم معتقدیم که بچه‌ها باید از خشونت‌های اطراف‌شان مطلع باشند و نباید آنها را از واقعیت‌های اطراف‌شان بی‌خبر بگذاریم. اما اینکه این موارد را چگونه بگوییم که آن آثار منفی و آسیب را نداشته باشد به این موضوع برمی‌گردد که ما این فرآیند چهارگانه را درست طی کرده باشیم. یعنی انتخاب سوژه، بازسازی و پردازش، استفاده از کلمات و درنهایت ارتباط حسی با مخاطب کودک، به درستی انجام شود.

وی درباره لزوم حمایت مسئولان و سسیاستگذاران فرهنگی از این گونه تولیدات گفت: سیاست‌گذران فرهنگی باید ابتدا نیازهای کودکان را به رسمیت بشناسند؛ مثلا نمی‌توان گفت بچه‌ها حق ندارند تلاطم‌ عاطفی داشته باشند. دوم اینکه باید نویسندگان خودمان را به رسمیت بشماسند و سوم اینکه فضا، امکانات و هزینه مناسب تولید محتوای مناسب در اختیار نویسندگان قرار دهند.

ادامه این مراسم نیز بابحث و تبادل نظر درباره موضوع نشست میان اعضا ادامه یافت.