صدری افشار سنت مترادف نویسی را شکست

به گزارش لیزنا بر اساس اعلام روابط عمومی موسسه خانه کتاب، حسن هاشمی میناباد در این مراسم اظهار کرد: از همان چاپ نخست فرهنگ آقای صدری افشار و همکارانشان، من از طرفداران و معتقدان منتقد آن بودم. در کتاب ها و مقالاتم بارها و بارها برای تأیید استدلالم، مستقیم و غیرمستقیم، از این کتاب سند آورده ام. من حتی وقتی می خواهم چیزی بنویسم گاهی برای توضیح بهتر و دقیق تر مفهوم مورد نظرم به تعریف های فرهنگ استاد صدری افشار مراجعه می کنم و نیز به فرهنگ سخن یا فرهنگ های انگلیسی.

وی ادامه داد: نخستین دلیل ارادتم به استاد صدری افشار و همکارانشان نسترن و نسرین حَکَمی این است که این بزرگان مدعی نیستند و در بوق و کرنا نمی کنند که ما این فرهنگ ها را نوشتیم و این کارها را کردیم و همه باید سپاس گذارمان باشند و قس علیهذا.ایشان بدون این که تبلیغ بکنند و هیاهو راه بیندازند، به کار علمی خود ادامه می دهند و دائم در تحول و پویایی هستند و گواه آن ویراست های متعدد فرهنگ هایشان است و تجدیدنظرهایی که در آثارشان صورت می دهند.

این مؤلف افزود: دلیل دوم ارادتمندیم به ایشان نوآوری  و سنت شکنی شان است ـ به این موضوع ظاهراً جایی اشاره نشده است ـ فرهنگ فارسی امروز و اسلاف آن نخستین فرهنگ هایی هستند که ارتباط شان را با روش سنتی فرهنگ نگاری ایران که کهنه شده بود، قطع کردند؛ هم از نظر روش شناسی و هم از نظر این که مبنای اصلی بر تعریف همه اقلام واژگانی بود، نه مترادف دادن و نه سنگ قلاب کردن مراجعه کننده از این مدخل به آن مدخل.

هاشمی میناباد عنوان کرد: تصور می کنم با وجودی که یکی از درس های مقدماتی اهل علم ما در گذشته، منطق بوده که در آن از تعریف، ویژگی های تعریف و نواقص آن صحبت می شده، در آثار کلاسیک فارسی، کمتر با تعریف دقیق و جامع و مانع موضوع مورد بحث و تحدید حدود موضوع رو به رو می شویم. مؤلفان و نویسندگان ما بدون نیاز به تعریف، حرفی زده و بحثی را مطرح کرده، یا مترادفی برای آن آورده اند. شاید یکی از دلایل وفور مترادف ها در زبان فارسی و در آثار کلاسیک این باشد که می خواسته اند با آوردن مترادف، موضوع را به زعم خود روشن کنند. احساس می کنم به دلایلی نوعی تعریف گریزی در تمدن ایرانی بوده و هست. آقای صدری افشار سنت مترادف نویسی را شکسته و تعریف را مبنای کار خودشان قرار دادند.

وی توضیح داد: تکاپوی استاد صدری افشار و همکارانشان پس از چاپ نخست ادامه یافت و ما شاهد تجدیدنظرها، اضافات و تغییرات زیادی در ساختار خرد و کلان فرهنگ بوده ایم. کمتر مؤلفی در ایران فرصت یا امکان تجدیدنظرهای پیاپی را در آثار خودشان پیدا می کنند.

هاشمی میناباد اظهار کرد: ما در فرهنگ نگاری در طول پیشرفت داشته ایم یعنی فرهنگ های زیادی تولید کرده ایم اما در عرض و عمق کمتر کار کرده ایم. کمتر فرهنگی ویرایش جدید دارد. بیشتر آن ها تجدید چاپ اند. وقتی فرهنگ تولید و چاپ می شود مؤلف باید روی اطلاعاتی که عرضه کرده، ساختار فرهنگش کار کند و آن ها را بهبود بخشد.

 وی با بیان این که دسته بندی اعلام فرهنگ استاد صدری افشار بسیار جامع است، افزود: انتخاب اعلام بر مبنای تعلق به زمان معاصر یا گذشته نزدیک، تعلق به ایران به مفهوم تاریخی آن، تعلق به سرزمین های همجوار، تعلق به خلاقیت های فکری و هنری و معروفیت در ایران (به ویژه در اثرهای مکتوب) بوده است.

غلامحسین صدری افشار در بخش دیگر این نشست با بیان این که ویرایش جدید کتاب «فرهنگ فارسی» 12 هزار مورد اضافه، حذف و یا اصلاح شده، دارد، گفت: این اثر حاصل تجربه 36 سال فعالیت مشترک مؤلفان است. آن چه باعث شد که به رشته تحریر دربیاید، فراهم آوردن وسیله ای برای دست یابی به آگاهی و دانش بود. وسیله ای که کسانی که با زبان فارسی سرو کار دارند بتوانند مفاهیم را به درستی درک کنند و به اطلاعات اولیه و مقدماتی لغاتی که مواجه می شوند، دست یابند.

وی توضیح داد: در این اثر تلاش کردیم به فرهنگ نویسی جدید نزدیک شویم و در کوتاه ترین جملات اطلاعات اولیه لازم را به کاربر اعلام کنیم. تنها می توانم بگویم که این فرهنگ در زبان فارسی در حجم موجود بیشترین اطلاعات را در اختیار قرار می دهد.

سخنرانی نسرین حَکَمی بخش دیگری از این نشست را به خود اختصاص داد. وی با بیان این که ویرایش جدید کتاب «فرهنگ فارسی» بیش از 100 هزار واژه و اعلام را دربردارد، اظهار کرد: در این اثر تلاش کردیم حداقل یا حداکثر با یک پاراگراف بتوان به اطلاعات کلیدی دسترسی پیدا کرد.

وی با بیان این که بی نیاز کردن کاربران از مراجعه به فرهنگ های متعدد از دیگر اهداف تألیف این اثر است، عنوان کرد: واژگانی که در فرهنگستان ادب برابر علمی دارند، در این اثر ارائه شده اند. همچنین واژه های متون ادبیات کلاسیک را در این اثر به صورت دقیق عرضه و  برچسب های مقوله های مختلف اعم از جامعه شناسی را به کاربران منتقل کرده ایم.

نسترن حَکَمی از دیگر سخنرانان این نشست بود که اظهار کرد: از ویژگی های این اثر می توان به آوردن واژه و اعلام به صورت الفبایی، دربرداشتن بیشترین و تازه ترین اطلاعات، پرهیز از ارائه مدخل های کم کاربرد، عرضه شناسنامه دستوری هر واژه به همراه کاربرد آن ها، ارائه تعریف ها با دقت و در کوتاه ترین عبارت، پرهیز از توجه به تمایلات شخصی، پرهیز از هواداری یا دشمنی و رعایت کاملاً بی طرفی، اجتناب از واژه هایی با بار معنی تعصب انگیز، تبعیض آمیز، فحش و ناسزا، تمرکز به ارائه واژه های ادبیات قدیم و داشتن چهارچوب و هماهنگی در تعریف ها اشاره کرد.

وی در پایان عنوان کرد: اعلام تاریخی فرهنگ دربرگیرنده همه سلسله ها، رهبران اثرگذار، شاعران، نویسندگان، فیلسوفان و دانشمندان ایران و جهان است. همچنین اعلام جغرافیایی این اثر شامل همه استان ها و شهرستان های ایران است. ادیان، اقام، سازمان های اداری، آثار هنری ـ ادبی معروف، اسطوره ها، مکتب ها، موزه ها و کتابخانه های مهم، ورزش ها و بازی های مهم نیز در این اثر مدخل شده اند.