نشريات علمي ابزارهایي برای ارتقاء اساتید و دانش‌آموختگی دانشجویان

 به گزارش لیزنا، دومین نشست مشترك هیئت مديره انجمن علمي كتابداري و اطلاع‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌رساني ايران با سردبيران و مديران مسئول نشريات تخصصي رشته، براي بررسي كيفيت این نشريات و شاخص‌هاي ارزيابي كميسيون نشريات علمي وزارت علوم، تحقيقات و فناوري (عتف)، روز سه‌شنبه 28 دي ماه 1395 در تالار گفتگوي پژوهشگاه علوم و فناوري اطلاعات ايران (ایرانداک) برگزار شد.

این نشست با دعوت رسمی از سردبیران نشریه‌های دارای درجه علمی «آینه میراث»، «پژوهشنامه پردازش و مدیریت اطلاعات»، «پژوهشنامه کتابداری و اطلاع‌رسانی»، «تحقیقات کتابداری و اطلاع‌رسانی دانشگاهی»، «ترویج علم»، «تعامل انسان و اطلاعات»، «رهیافت»، «سیاست علم و فناوری»، «کتابداری و اطلاع‌رسانی»، «گنجینۀ اسناد»، «مدیریت اطلاعات»، «مطالعات کتابداری و علم اطلاعات»، «مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات» و «International Journal of Information Science and Management» برگزار شد.

 در این نشست با برنامه‌ریزی کمیته انتشارات انجمن تشکیل شده بود، دکتر سيروس عليدوستي، دکتر فريبرز خسروي، دکتر نرگس نشاط، كاظم حافظيان رضوي، سيد ابراهيم عمراني، دکتر عبدالحسين فرج‌پهلو، فرامرز مسعودي، دکتر محمد زره‌ساز، دکتر مهدي شقاقي، دکتر سعيد رضايي شريف‌آبادي، دکتر حسن كياني، دکتر ابراهيم افشار و دکتر رضا رجبعلي بگلو مسائل و مشکلات نشریات علمی رشته را مورد بررسی کردند.

در آغاز نشست دكتر رضا بگلو مسئول کمیته انتشارات توضیحاتي پيرامون نظام ارزيابي نشريات علمي و وضعيت 15 نشريه علمي رشته در اين ارزيابي‌ها ارائه كرد. وي ضمن اظهارات خود درباره نشریات علمی رشته اشاره كرد كه در آخرين ارزيابي منتشر شده در سامانه ارزیابی نشریات در وزارت عتف (برای سال 1394)، از 15 نشريه علمي رشته، 8 نشريه در وضعيت سبز، 3 نشريه در وضعيت هشدار و 4 نشريه در وضعيت قرمز قرار دارند. وی همچنین، توضیحاتی درباره شاخص‌ها و مؤلفه‌های ارزیابی نشریات علمی ارائه کرد.

پس از آن سردبيران، مديران مسئول و هر يك از اعضاي هیئت مديره انجمن، ديدگاه‌هاي خود را درباره مؤلفه‌های کیفیت نشریات و عوامل مؤثر در آن بیان کردند. در این نشست، عواملی مانند كيفيت مقالات مندرج در نشریات، شاخص‌ها و معيارهاي ارزيابي كميسيون نشريات علمي، بستر و زيرساخت‌هاي فعاليت نشريات علمي، اسناد بالادستي، مقررات و سياست‌هاي حاكم بر فرایند كسب مجوز و انتشار نشريات علمي، مشكلات داوري، نقش و جایگاه هیئت‌هاي تحريريه و سردبيران نشريات، کیفیت رابطه و تعامل كميسيون نشريات علمي با مديران مسئول و سردبيران نشريات علمي، استانداردها و راهنماهاي موجود و مورد نياز، پي‌آمدهاي منوط كردن ارتقاي اساتيد دانشگاه و دانش‌آموختگی دانشجویان تحصيلات تكميلي به ارائه مقاله در نشريات علمي، صلاحيت‌هاي سردبيران و اعضاي هیئت تحريريه، اخلاق علمي و نقش انجمن‌هاي علمي و از جمله انجمن كتابداري و اطلاع‌رساني در ارتقاي كيفيت مقالات و نشريات مندرج در آن‌ها مورد توجه اعضای این نشست قرار گرفت.

در پايان، نشست مشترك هیئت مديره انجمن علمي كتابداري و اطلاع‌رساني و مديران مسئول و سردبيران نشريات علمي رشته به شرح زير به جمع‌بندي رسيد:

شاخص‌هاي ارزيابي كميسيون نشريات علمي وزارت علوم، تحقيقات و فناوري، اواخر سال 1390 تدوین شده است و عمدتاً ناظر بر عوامل ساختاري و شكلي است. اين شاخص‌ها و دستورالعمل‌هاي مرتبط با آن‌ها نيازمند بازنگري است.

برخی ضابطه‌های تعیین شده از سوی کمیسیون نشریات مانند تعداد معین شماره‌هایی که در یک سال باید منتشر شوند و حداقل و حداکثر مقاله‌هایی که در هر شماره باید منتشر شوند، تأثیر منفی بر کیفیت نشریات علمی برجای نهاده است.

برخی رویکردها در نظام آموزش عالی مانند تأثیر انتشار مقاله‌های علمی در نظام ارتقاء اساتید و دفاع یا نمره دانشجویان تحصیلات تکمیلی، علاوه بر ایجاد فشار بر مدیران و سردبیران نشریات علمی، کیفیت مقالات را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد.

قرار دادن تعداد مقاله منتشرشده در نشریات علمی و میزان استناد به آن‌ها، به عنوان مبنا و شاخصی برای تولید علم اگر چه به خودی خود مشکلی ندارد اما استفاده از آن به عنوان شاخص ملی تولید علم, خالی از اشکال نبوده و به عاملی در تنزل کیفیت مقالات بدل گشته است.          

با توجه به تعیین حداقل تعداد مقاله در هر شماره، تناسبی میان تعداد نشریات علمی رشته و میزان پژوهش‌هایی که در رشته می‌شود وجود ندارد.  

فرایند داوری در بسیاری از نشریات علمی با دشواری‌های فراوانی روبروست که این دشواری‌ها به نوبه خود بر کیفیت مقالات پذیرفته‌شده تأثیر منفی می‌گذارد.

تعامل کمیسیون با مدیران و سردبیران نشریات نیازمند بهبود کمی و کیفی است.

نشریات علمی، نیازمند استفاده از استانداردها و راهنماهای جامع، دقیق و با کیفیت هستند.

نقش‌هایی همچون مدیرمسئول، هیئت تحریریه، سردبیر و امور همچون نگارش مقاله، ویراستاری و داوری، مقوله‌هایی تخصصی هستند که افراد برای انجام یا تصدی آن‌ها نیازمند آموزش و صلاحیت‌های خاص هستند.

در فرایند تأسیس نشریات علمی و کسب مجوز، توجه به نقشه علمی رشته و ایجاد توازن در زیربخش‌های تخصصی بسیار ضروری است.

انجمن می‌تواند نقطه‌نظرهای سردبیران و مدیران مسئول نشریات و پیشنهادهای اصلاحی آن‌ها را به نحو مقتضی به وزارت عتف و جامعه علمی و تخصصی انتقال دهد.

انجمن می‌تواند در کنار ارزیابی‌های کمیسیون، ارزیابی‌های کیفی و مستقلی را برای نشریات رشته طرح‌ریزی و با یاری دست‌اندرکاران این نشریات به اجرا درآورد.

یادآوری می‌شود نخستین نشست در این زمینه در تاریخ 15 تیرماه سال 1389 برگزار شد.