رویکر اصلی معاونت فرهنگی وزارت ارشاد؛ ترویج کتابخوانی و تقویت فرهنگ دینی

به گزارش خبرنگار لیزنا، در ابتدای این نشست محسن جوادی با بیان اینکه نگاه معاونت فرهنگی وزارت ارشاد به خبرنگاران مثبت است، گفت: پرسش و پاسخ خبرنگاران گاهی مسیرها و رویکردهای تازه‌ای برای مدیریت سیاستگذاری به وجود می‌آورد و ما را متوجه مواردی که شاید به آن نپرداخته ایم می کند.

او با اشاره بر دوران معاونت فرهنگی سید عباس صالحی گفت: ایشان گرایش زیادی به برنامه‌ریزی و نهادینه کردن مقررات و ضوابط داشت. در واقع خیلی از مسیرها، روندها و رویکردهای مدیریت فرهنگی ازسوی ایشان مشخص شده و در این راستا بسترهای مناسبی برای کار فراهم گشته است. من خوشحالم که فرصت دارم بنا بر یک ریل‌گذاری مشخصی پیش بروم. البته هرکس خود نیز می تواند ایده‌هایی داشته باشد و از مشاورانی استفاده ‌کند.

وی با بیان اینکه معاون سابق وزارت ارشاد ۱۴ رویکرد اصلی را مشخص کرده بود به 2 رویکرد اصلی این معاونت در دوره جدید اشاره کرد و گفت: ترویج کتابخوانی و تقویت فرهنگ و هویت دینی از مهمترین رویکردهای ما برای فعالیت‌ در معاونت فرهنگی است و باقی رویکرد ها در ذیل این ها قرار می گیرند.

جوادی در تشریح این دو رویکرد گفت: در بخش ترویج کتابخوانی هدف بالا رفتن سرانه مطالعه کشور است و برای رسیدن به این هدف فعالیت‌هایی مانند حمایت از صنعت چاپ، کمک به بهبود کسب و کار نشر، تسهیل دریافت مجوزهای نشر و کتاب، کنترل نوسانات کاغذ، ارائه وام و تسهیلات برای تاسیس و تجهیز کتابفروشی‌ها، تمرکززدایی از امور چاپ و نشر و تفویض اختیارات به شهرستان‌ها و استان‌ها صورت گرفته است و در دوران جدید نیز ادامه پیدا می‌کند.

برای مثال و طبق توضیحات وی در سه ماهه پاییز 96 در استان اصفهان 590 درخواست مجوز کتاب بررسی شده و 540 عنوان کتاب مجوز چاپ گرفته‌اند. 40 تا 50 مورد اثر مشروط و نیازمند اصلاحیه بودند و تنها یک مورد درخواست مجوزش رد شده است. او گفت: این تعداد مجوز نشان می دهد که معاونت ارشاد مسیر خوبی را شروع کرده و ما نیز سعی داریم این روند را از ۱۰ استان فعلی به ۱۶ استان افزایش دهیم.

جوادی در ادامه بر تمرکز زدایی از نمایشگاه‌های بین‌المللی و استانی در جهت فعال شدن شهرستان ها تاکید کرد و در مورد تسهیل دریافت مجوز چاپ کتاب گفت: در سه سال گذشته سعی شده است تا ساختار اداره کتاب نوسازی و ضوابط و مصداق‌های ممیزی شفاف شود. در این مسیر از نیروهای متخصص و متعهد استفاده کردیم تا از اشتباهات و ارزیابی‌های سلیقه‌ای کم کنیم و فاصله توقف کتاب تا اخذ مجوز را کوتاه تر نماییم.

او با بیان اینکه در ترویج کتابخوانی افت وخیزهایی داشته ایم، به اعطای یارانه‌ها در قالب طرح‌های فصلی جهت حمایت از کتابفروشی‌ها، جوایز کتاب مانند جایزه کتاب سال، انتخاب پایتخت کتاب ایران و فعالیت های مروجین کتابخوانی اشاره کرد و افزود: برگزاری جام باشگاه‌های کتابخوانی در روستاها و شهرهای مختلف نیز باعث شده تا کودکان ما  در گروه‌های 10 تا 15 نفره دور هم جمع شوند و کتاب بخوانند. امروز با توجه به برگزاری دو دوره از این طرح، حدود 100 شهر و استان دارای باشگاه کتاب شده اند و بیش از 60 هزار نفر که نسل آینده کشورمان هستند، عضو این باشگاه ها شده اند.

جوادی در ادامه به برگزاری جشنواره جایزه فیروزه نیز اشاره و بر لزوم معرفی کالاهای فرهنگی تولید داخل به بازار داخلی، منطقه ای و بین المللی تاکید کرد و گفت: کالای فرهنگی ترکیبی از اقتصاد و فرهنگ است. ما باید به موازات تولید کالاهای فرهنگی به فکر یافتن بازار برای عرضه آن ها نیز باشیم. حوزه تمدنی ایران حوزه وسیع‌تری از مرزهای کشور خودمان است و کالاهای ما می‌توانند در افغانستان و تاجیکتسان نیز بازار داشته باشند. بسیاری از کشورهای منطقه که شاید حوزه تمدنی کوچکتری هستند، بهتر از ما در معرفی فرهنگ و کالاهای فرهنگی خود عمل می کنند.

وی  دغدغه اصلی معاونت فرهنگی وزارت ارشاد را بالا بردن میزان تیراژ کتاب عنوان کرد و گفت: سعی ما بر این است تا از کتابهایی که در راستای فرهنگ سازی و تحقق هویت دینی و مضامین اخلاقی است، پیش خرید صورت گیرد. فعالیت های هیئت خرید و انتخاب کتاب نیز به نوعی کمک به حفظ هویت فرهنگی است چراکه در کنار حمایت اقتصادی از ناشران، به نوعی جهت‌دهی فرهنگی و دینی نیز محسوب می‌شود. متاسفانه وضعیت تیراژ کتاب در کشور نگران کننده است هر چند تعداد عناوین کتاب‌های منتشر شده کم نیستند.

جوادی ادامه داد: دفتر تشکل‌ها و مجامع ارشاد برنامه گفت‌وگو با اقوام و مذاهب مختلف را دنبال می‌کند  و همچنین در جهت دیپلماسی فرهنگی و معرفی ایران به سایر کشورها به دنبال تقویت ارتباط با سایر کشورها هستیم . ما طرح گرنت را با همین هدف دنبال می کنیم. طرحی که صرفا حمایتی است و ما خود هیچ سهمی از این ترجمه آثار نداریم.

او تاکید کرد: تمام این اهداف را ما به تنهایی نمی‌توانیم محقق کنیم و متصدی انجام آنها باشیم بلکه نیاز داریم تا نهادهایی مانند سازمان صداوسیما، آموزش و پرورش، شهرداری و غیره در این راه به ما کمک کنند.

از کتاب های اقوام ایرانی حمایت می کنیم

جوادی در پاسخ به سوال خبرنگار لیزنا در مورد گزینش های آموزش و پرورش به کتاب های چاپ شده با مجوز وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و عدم اجازه ورود کتاب های مجوز دار به کتابخانه های مدارس گفت:  اینکه کتابی که از سوی وزارت ارشاد مجوز دارد  برای ورود به مدرسه مجددا مورد بررسی قرار‌ گیرد، نافی مجوز ارشاد و مسئولیت ما نیست. کتاب‌های مجوز گرفته از سوی ارشاد نیز می‌توانند مورد نقد و بررسی قرار گیرند و حتی شاید انتقاداتی هم به آنها وارد باشد. در واقع مجوز یعنی حداقل‌هایی که براساس قانون رعایت شده است. ولی اگر آموزش و پرورش خود نیز پیش از انتخاب کتاب‌ها آنها را بررسی می‌کند تا مطابق با نیازها و سن دانش آموزان باشد، اگر در مسیر درستی صورت گیرد نکته منفی محسوب نمی‌شود. در واقع مانند این است که ارشاد سفره‌ای را باز می‌کند با غذای متنوع که ممکن است برخی از این غذاها مناسب برخی افراد نباشند.  اگر کتاب ها به صورت علمی گزینش شوند بسیار هم خوب است. هرچند گزینش و انتخاب به معنی نفی ارشاد نیست ولی به هر حال این نگرانی وجود دارد که این تفکیک‌ها به صورت سلیقه‌ای اعمال شود و نه علمی.

او در پاسخ به سوال دیگر خبرنگار لیزنا در مورد لزوم توجه به حمایت از کتاب هایی برای اقوام غیر فارسی زبان ایرانی جهت جلوگیری از گرایش آن ها به فرهنگ کشورهای همسایه به دلیل قرابت زبانی و فرهنگی توضیح داد: من نیز از وجود چنین مشکلاتی آگاهم و این انتقادات را وارد می دانم. ما از چاپ و انتشار کتاب هایی به زبان های غیر فارسی و مربوط به خرده فرهنگ ها حمایت می کنیم ولی مشکل اینجاست که در بسیاری از مناطق کشور ناشران و اهالی قلم از مسیرهای انتشار کتاب به ویژه برای چاپ کتاب‌هایی به زبان بومی اطلاعی ندارند. ما خود در وزارت ارشاد نمی‌توانیم دست به تولید کتاب به زبان‌های اقوام مختلف بزنیم ولی  از چنین آثاری حمایت می کنیم و سعی داریم به رغم تمام محدودیت‌ها و مشکلات همراهی و مشارکت جدی برای چاپ کتاب به زبان‌های بومی داشته باشیم.

افزایش یارانه بخش حمایتی کتاب در بودجه سال آینده

معاون فرهنگی وزارت ارشاد سپس در پاسخ به سوال خبرنگاری در مورد رویکرد این معاونت برای حمایت متوازن از صنعت نشر، عدم توازن میان تعداد ناشران و کتابفروشی‌ها و مشکلات طرح ارائه یارانه های فصلی گفت: وقتی صحبت از حوزه کتاب می‌کنیم یعنی تولید، توزیع و فروش را باید همزمان درنظر داشته باشیم. با اینکه تقاضای زیادی برای اختصاص وام خرید کتاب از سوی ناشران داریم ولی باید توجه کرد که همه ناشران به دلایل زیادی مانند گرانی کاغذ و عدم استقبال مخاطب فعال نیستند. فروشگاه کتاب در برخی شهرستان ها و در بسیاری از روستاها وجود ندارد. هرچند در این بخش سرمایه گذاری هایی انجام شده اما ناشران هنوز هم نیاز به حمایت دارند. به این دلیل آیین‌نامه‌ای برای کاهش هزینه‌های آب و برق و حمل و نقل مربوط به کتاب آماده شده و باید در دولت به تصویب برسد. 95 درصد کارهای مربوط به این طرح انجام شده و به زودی به مرحله نهایی می‌رسد. ما به دنبال افزایش یارانه بخش حمایتی کتاب در بودجه سال آینده هستیم.

او ادامه داد: همچنین طرح‌های ویژه‌ای برای حمایت از کتابفروشی‌ها آغاز شده است. البته بنا نداریم از حمایت‌های موجودی که از ناشران صورت می‌گیرد، کم کنیم. در طرح ارائه تسهیلات برای تجهیز و احداث کتابفروشی‌ تاکنون 100 درخواست مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفته است. متاسفانه در برخی شهرها کتابفروشی نداریم و وضعیت روستاها نیز اصلا خوب نیست. روستاهای ما دیگر با 50 سال و 100 سال قبل تفاوت کرده و در روستاها افراد تحصیلکرده‌ای زندگی می‌کنند که نیازمند داشتن ویترین کتاب هستند.

وی در پاسخ به سوال دیگری در مورد انتقادات وارد شده به بنیاد شعر و ادبیات داستانی بخاطر خارج شدن از هدف اصلی خود به دلیل اضافه شدن مسئولیت برگزاری جوایز ادبی گفت:‌ چه درباره بنیاد و چه درباره سایر بخش‌های معاونت هر انتقاد و پیشنهادی که مطرح شود، می‌پذیریم و بررسی می‌کنیم تا اگر واقعا نیازمند اصلاح است اقدامات لازم را صورت دهیم. هدف اصلی بنیاد حفظ و صیانت از شعر و ادب ایرانی و تقویت و پرورش شاعر و داستان‌نویس است. البته برخلاف آنچه گفته شد گزارش هایی به دست ما رسیده است که بنیاد برای تقویت نوقلمان و کانون های ادبی شهرستان های مختلف فعالیت های خوبی انجام می دهد. درباره جایزه جلال هم سعی کردیم دخالت در روند انتخاب‌ها نداشته باشیم و کارها به کارشناسان و متخصصان سپرده شود ولی به هر حال داوری و انتخاب همیشه با انتقادهایی همراه است. حوزه فرهنگ پیچیدگی های خود را دارد و سلایق در این حوزه بسیار است ولی فکر نمی کنم بنیاد از اهداف خود دور شده باشد و خطاهای سازمانی داشته باشد.

او از راه اندازی سامانه‌ای جهت ثبت انتقادات به مدیران و عملکرد معاونت و بررسی آن ها در آینده نزدیک خبر داد.

نمایشگاه فعلا در مصلی می ماند

جوادی سپس در مورد اختلافات صنف نشر در برگزاری  نمایشگاه کتاب در سال های گذشته و امکان بازگرداندن مسئولیت آن به وزارت ارشاد گفت: بخاطر وجود چنین اختلافات و بحث‌هایی از واسپاری‌ها  کم نمی کنیم و تصدی برگزاری نمایشگاه را برعهد نمی گیریم؛ زیرا کمکی به حل مشکلات و ایجاد زیرساخت حضور صنف در امور اجرایی نمی کند. به عقیده من همین میزان واسپاری را باید حفظ کنیم و نباید به عقب برگردیم بلکه چنانچه شرایط مهیا بود باید میزان واسپاری‌ها را افزایش ‌دهیم. در غیر اینصورت صرفا به حفظ همین میزان واسپاری پایبند خواهیم بود. البته اختلاف نظر در تمام صنوف و تشکل‌ها وجود دارد.

به گفته او جلسه اول شوراهای برنامه‌ریزی تشکیل شده و جلسه بعدی در هفته آتی برگزار خواهد شد.

جوادی درباره بازگشت محل نمایشگاه از شهر آفتاب به مصلی و احتمال امضای قرارداد چند ساله اظهار داشت: بازگشت به مصلی با درخواست خود صنف انجام شد که ناشی از عدم تکمیل شهر آفتاب و رفع نواقص آن بود.

به گفته او هرچند شهرداری برای حل مشکلات شهر آفتاب تلاش کرد ولی مشکلاتی مثل تامین بودجه و زمان، اجازه این کار را نمی‌داد. مصلی اکنون نزدیک به 90 هزار متر فضای مسقف در اختیار نمایشگاه می‌گذارد. تمام بخش‌ها یا دست کم چهار بخش از 5 بخش نمایشگاه در فضای مسقف برگزار می شود. مصلی همچنین تسهیلات ایاب و ذهاب و پارکینگ را گسترش داده  است تا برای مردم و ناشران راحت‌تر باشد.

او افزود: مصلی نگاه برگشت یک ساله یا دوساله نمایشگاه را ندارد و سعی می‌کند تمام همکاری را با ارشاد داشته باشد. البته شهرداری همچنان در روند برگزاری آن به ارشاد کمک می‌کند. مصلی امسال به صورت رایگان میزبان نمایشگاه خواهد بود.

جوادی همچنین در پاسخ به سوالی در مورد نواقص قرارداد میان شهرداری و ارشاد برای اضافه شدن فضاهای مسقف در شهر آفتاب توضیح داد: قرارداد با شهرداری همچنان به قوت خود باقی است و در صورت تکمیل و رفع نواقص شهر آفتاب ممکن است نمایشگاه به این مکان بازگردد. خیلی از جزئیات در این قرارداد مطرح نشده بود. هرچند زمانی که دوستان شهرداری دیدند بخشی مثل بخش کودک چه مشکلاتی داشت یا ورود آب به سالن‌ها چه مسائلی به وجود آورد آنها خودشان برای حل مشکل تلاش کردند و قول‌هایی هم دادند و حتی سعی کردند برای اضافه کردن فضای مسقف با همکاری شورای شهر مصوبه و بودجه بگیرند. البته جدای از مساله بودجه، مسائل حقوقی و مشکل زمان نیز وجود داشت.

ایران را به قطب چاپ منطقه تبدیل کنیم

جوادی درباره برنامه‌های معاونت فرهنگی برای حمایت از صنعت چاپ و آینده دفتر چاپ و نشر با توجه به اضافه شدن هیئت خرید و انتخاب کتاب به فعالیت‌های این دفتر بیان کرد: بر اساس تغییرات در آیین‌نامه‌ها و تفاهم‌نامه با وزارت صنعت، معدن و تجارت امور واردات دستگاه‌های چاپ به این وزارت واگذار شد. برای استفاده از ظرفیت های دفتر چاپ و نشر هیئت خرید و انتخاب کتاب را ذیل این دفتر قرار دادیم. در واقع هیچ تغییری از لحاظ کارکرد نه در دفتر چاپ و نشر و نه در هیئت انتخاب و خرید کتاب صورت نگرفته است. این تغییرات یک اصلاح اداری بود.

او در ادامه بر تاثیر صنعت چاپ در کتابخوانی و اقدامات انجام گرفته برای تبدیل شدن ایران به قطب چاپ منطقه اشاره کرد و گفت: اگر کتاب‌های ما با کیفیت و با هزینه پایین  چاپ شوند این یعنی فراهم شدن بستر کتابخوانی.  صنعت چاپ همچنین ظرفیت تبدیل شدن به قطب چاپ منطقه را دارد و اگر دیر بجنبیم ترکیه بازار چاپ این منظقه را در دست می‌گیرد.

او با بیان اینکه 90 درصد از کاغذ مورد نیاز کتاب و تحریر و نشر کشور از خارج وارد می‌شود گفت: هرچند ما تجربه موفقی از تولید کاغذ نداریم و با شرایط آب و هوای ایران نیز تولید کاغذ توجیه ندارد ولی سرمایه‌گذاری درحوزه کاغذ را در دستور کار داریم که به نوعی حمایت از صنعت چاپ نیز محسوب می‌شود.

صدا و سیما و آموزش و پرورش یاری کنند

او درپاسخ به انتقاد خبرنگاری در مورد طرح‌های حمایتی به عنوان مسکن های کوتاه مدت مشکلات حوزه نشر گفت: ما هم می‌دانیم که مشکل کتابفروشی و نشر با اجرای طرح‌های فصلی یا ارائه تسهیلات درمان نمی‌شود؛ ولی این اقدامات انجام می گیرد چون نمی‌خواهیم شرایط در حوزه نشر از آنچه که هست بدتر شود.

وی تاکید کرد که برای درمان ریشه‌ای مشکلات کتاب و نشر باید تقاضای درخواست کتاب و کالای فرهنگی بالا رود. بالا رفتن این تقاضا  تنها به همت وزارت ارشاد محقق نمی‌شود نهادهایی مثل صداوسیما و آموزش و پرورش برای نهادینه شدن تقاضای کتاب باید همکاری کنند.

به گفته جوادی دولت بودجه‌هایی برای توسعه انسانی روستاها در نظر گرفته که از آن می‌توان برای اضافه کردن ویترین کتاب و کار فرهنگی استفاده کرد. همچنین تا چند سال پیش نزدیک به 5 میلیارد تومان از خریدهای هیئت انتخاب و خرید کتاب به نهادهای دولتی مربوط می‌شد ولی اخیرا این مورد لغو شده است و خریدهای این هیئت از ناشران خصوصی خواهد بود.