خدیجه صحرایی: کتابداری شغلی پر ذوق و شوق است

به گزارش لیزنا، خدیجه صحرایی مسئول کتابخانه بسیج واقع در خیابان پیروزی و بلوار ابوذر، لیسانس کتابداری دارد و از سال ۱۳۷۹ در این رشته مشغول به کار شده است. او ابتدا در کتابخانه شهید مطهری نازی آباد کار می کرده و سپس به کتابخانه پارک دانشجو منتقل شده است و پس از ۶ سال از سال ۱۳۸۶ وارد کتابخانه بسیج شده و تا به امروز در این کتابخانه فعالیت می کند.

وی با بیان اینکه بیش از ۱۷ سال سابقه کار دارد، در مورد چگونگی انتخاب رشته کتابداری به عنوان رشته تحصیلی و کاری خود گفت: از ابتدا به کتابداری علاقمند بودم زیرا در دورانی که برای کنکور درس می‌خواندم جهت مطالعه به کتابخانه رازی واقع در شهر ری مراجعه می‌کردم. آنجا با یکی از کتابداران کتابخانه آشنا شدم. کسی که بعدها همکار شدیم. این فرد علاقمند به کتاب بود و از طرف دیگر از فضای کتابخانه نیز بسیار خوشم می آمد زیرا می دیدم محیطی آرام دارد که در آن دائماً افراد و کتابداران در حال مطالعه و خواندن هستند. به نظرم می رسید کتابداری شغلی پر ذوق و شوق است که کارکنان آن با همه اقشار جامعه ارتباط دارند. همین آشنایی و حضور در محیط کتابخانه باعث شد به رشته و شغل کتابداری علاقمند شوم و همین رشته را به عنوان رشته تحصیلی خود انتخاب کنم. در سال ۱۳۷۹ یک ماه پس از فارغ التحصیلی از دانشگاه نیز مشغول به کار شدم.

کتابخانه عمومی بسیج در سال ۱۳۸۵ با ۱هزار ۷۰۰ عنوان کتاب بازگشایی شده است و در حال حاضر بیش از ۲۱ هزار عنوان کتاب دارد. مخزن کتابخانه حاوی ۱۷هزار و ۲۰۰ کتاب است که شامل کتاب های نوجوان و کتاب های بزرگسال می شود. همچمین بخش کودک از ۳هزار و ۵۳۰ کتاب، بخش دیداری و شنیداری از  ۱۱۷ لوح و بخش کمک درسی از هزار و ۵۰ کتاب برخوردار است.

صحرایی توضیح داد: این کتابخانه در زمان افتتاح خود چون در پارکینگ شهربازی واقع بود فضای زیادی نداشت  و دیده نمی شد؛ اما پس از تعامل با شهرداری فضای کتابخانه از پارکینگ جدا شد و فضایی نیز به حیاط کتابخانه ما اضافه گشت.

همچنین با تبلیغات گسترده ای که توسط کتابخانه و با کمک اداره کل انجام گرفت، کتابخانه بسیج در سطح منطقه شناخته شد به گونه‌ای که اعضای ما روز به روز افزایش یافت. از سال ۱۳۹۱ نیز کلاس های شاهنامه خوانی خود را آغاز کردیم که مورد استقبال بسیار کودکان منطقه قرار گرفت و به مرور تعداد بچه های علاقمند به کلاس های شاهنامه خوانی افزایش یافت و همین باعث شد تا کتابخانه بیشتر و بیشتر شناخته شود. درحال حاضر با توجه به فعالیت هایی که ما داریم می‌توان گفت سطح مطالعاتی منطقه بسیار بهتر شده است. الان کتابخانه ۱هزار و ۲۰۰  عضو دارد که یک سوم آن را کودک و نوجوان تشکیل می دهند.

او افزود: علاوه بر کلاس های شاهنامه خوانی، کلاس های قصه گویی خلاق با مربیگری الهه تاجیک نیز برگزار می شود. در این کلاس ها بچه ها با استفاده از کلمات در طول یک هفته داستانی خلاقانه می نویسند و در کلاس بازگو می‌کنند. ذهن این بچه‌ها در این کلاس ها بسیار باز و خلاق شده است. همچنین کلاس هایی با عنوان مهارت های زندگی در قالب بازی برگزار کردیم که بسیار مورد استقبال قرار گرفت و بازخورد بسیار خوبی داشت و باعث جذب اعضای جدید بسیاری به کتابخانه بسیج شد. مسابقات فرهنگی مختلف به مناسبت های مختلف نیز برگزار می کنیم. نشست های کتابخوان مدرسه ای نیز طی تعاملاتی که با مدارس اطراف داریم در خود مدارس برگزار می شود.

طبق توضیحات این کتابدار فعالیت کتابخانه بسیج بیشتر در حوزه کودک و نوجوان تمرکز دارد زیرا اگر بخواهیم جامعه را کتابخوان کنیم اول باید از کودکان شروع نماییم و اگر کودکان کتابخوان شوند جامعه نیز کتابخوان می شود.

او در مورد روش‌های جذب و علاقمند کردن کودکان به کتاب گفت: کتابخوان شدن کودکان بستگی به خانواده آنها دارد و باید از خانواده آغاز شود. زیرا به نظر من برای اینکه کودک کتابخوان شود باید خانواده او نیز اهل مطالعه باشند. چنانچه در حال حاضر مادرانی داریم که کودکان دو ساله خود را برای علاقمند کردن به کتاب به کتابخانه ما می‌آورند. هرچه کتاب بیشتری برای کودکان خوانده شود ذوق آنان به خواندن نیز افزایش می یابد.

او در مورد تاثیر محیط و فعالیت های کتابخانه در ایجاد علاقه به مطالعه نیز گفت: کلاس های شاهنامه خوانی که از سال ۱۳۹۱ آغاز شده است، باعث شد بچه های منطقه ما کتابخوان شوند. بچه های ما در شاهنامه خوانی و نقالی، شعر خوانی و قصه گویی ذهنی خلاق دارند. ما نتایج و بازخوردهای بسیار خوبی دریافت کردیم. بچه های ما در سطح مدارس، مناطق و آموزش و پرورش و در جشنواره های مختلف شرکت می کنند و مقام می آورند.

بیژن صمصامی دبیر بازنشسته و عضو 70 ساله این کتابخانه لیسانس ادبیات فارسی دارد.  او با بیان اینکه در اکثر کتابخانه‌های عمومی تهران عضو است و رفت و آمد دارد گفت: خوشبختانه در حال حاضر با عضویت در یک کتابخانه می توان از منابع همه کتابخانه های موجود در شهر استفاده کرد. کتابخانه بسیج نیز پربار تر از کتابخانه‌های دیگر منطقه است.  کارکنان این کتابخانه کسانی هستند که می‌توانند کتابخوان را جذب نمایند. یکی از شرایط موفق بودن در حرفه کتابداری داشتن قوه جاذبه است. خوشبختانه کتابداران این کتابخانه دارای این قوه جاذبه هستند از این لحاظ که با وارد شوندگان به این کتابخانه به خوبی همراهی می کنند و به کسانی که از چگونگی انتخاب کتاب مناسب مطلع نیستند کمک می‌نمایند. برخورد مناسب کتابدار شرطی اساسی برای افزایش عضو های جدید در یک کتابخانه است.

این دبیر بازنشسته  با انتقاد از تعدیل نیروهای خبره از مدارس و افزایش مسئولیت های معلمان و مدیران موجود گفت: حذف کتابدار از کتابخانه های مدارس غیر قابل قبول است زیرا اگر مدرسه کتابخانه داشته باشد ولی کتابدار نداشته باشد هیچ تاثیری در جذب کتابخوان نخواهد داشت. زمانی یک کتابخانه موثر است که کتابداران آن فعال و آماده پذیرش عضو به شکل های مختلف باشند.

محمد حسین ملکی عضو ۱۴ ساله این کتابخانه از طریق معرفی یکی از دوستان خود با کتابخانه بسیج آشنا شده است و بیشتر برای استفاده از کتاب های کمک درسی موجود در کتابخانه به آن مراجعه می کند. به اعتقاد او منابع موجود در این کتابخانه می‌توانند در ارتقاء سطح درسی به ویژه در حوزه زبان انگلیسی کمک کنند.

ریحانه الله وردی عضو ۱۲ ساله این کتابخانه از چهار سالگی عضو کتابخانه های مختلف بوده است و چند سال است که در کلاس های شاهنامه خوانی کتابخانه بسیج شرکت می کند.  او با تشویق مادر خود علاقمند به کتابخوانی شده است. ریحانه در کلاس های شاهنامه خوانی نقالی را آموخته است، اکنون می توانند کلمات را واضح تر بیان کنند، با فردوسی آشنا شده است و در کلاس‌های درس نیز می تواند کنفرانس های درسی خود را بهتر ارائه دهد.

رضوانه خواهر کوچکتر وی 10 سال دارد و از چهار سالگی عضو این کتابخانه شده است. او که در مدرسه شهدای تاکسیرانی درس می‌خواند از کتابخانه مدرسه خود نیز راضی است. او گفت: کتابخانه خوبی با کتاب های خوب داریم. اما چون کتابدار در مدرسه نداریم دانش آموزان به عنوان کتابیار انتخاب می‌شوند. از طرف دیگر کتاب های کتابخانه بسیج بسیار بیشتر از کتاب های کتابخانه مدرسه ما است به همین دلیل هرچند کتابخانه مدرسه هم بد نیست ولی ترجیح می‌دهم به اینجا بیایم.

 مریم کشوری مادر ریحانه و رضوانه نیز گفت: من عاشق کتاب هستم. در دوران بارداری نیز برای فرزندان خود کتاب می خواندم. در کودکی نیز برایشان کتاب خواندم و بعد که بزرگتر شدند آنها را در بخش خردسال کتابخانه بسیج  ثبت نام کردم زیرا دوست داشتم فرزندانم با کتاب آشنا شوند. در حال حاضر بیش از ۸ سال است که بچه های من عضو کتابخانه بسیج هستند.

 او به دیگر مادران نیز توصیه کرد حتماً فرزندان خود را با کتاب آشنا و مانوس کنند زیرا دوستی بهتر از کتاب برای کودکان و برای بزرگتر ها وجود ندارد؛ چون کتاب ها آسیبی نمی زنند و اذیت نمی کنند ولی برای حال و آینده آنها بسیار مفید هستند.

دینا فراهانی نیز با معرفی و راهنمایی یکی از دوستان خود با کتابخانه بسیج آشنا شده است. او گفت: می دیدم دوستم نقالی شاهنامه را به خوبی اجرا می کند و روخوانی و روان خوانی بسیار خوبی هم دارد. از او پرسیدم و او هم من را راهنمایی کرد تا اینجا ثبت نام کنم. شاهنامه خوانی بسیار جالب است و می تواند به ما در تلفظ بسیاری از کلمات کمک کند به طوری که در مدرسه دانش آموزی ویژه و خاص می شویم و هیچ کس نمی تواند مانند ما در کلاس های درس روخوانی و روانخوانی نماید.

زهرا یزدی ۵ سال است که عضو کتابخانه شده است. هر سه فرزند و همسرش نیز عضو کتابخانه هستند. او گفت: پسران من که هر دو دانشجو هستند از کتاب‌های این کتابخانه جهت ورود به دانشگاه و حتی بعد از آن بسیار استفاده کردند و کتاب های مورد نیاز خود را از اینجا تهیه می کنند. من نیز به کتاب‌های هنری علاقه دارم و کتاب های مورد علاقه خود را از اینجا تهیه می‌کنم. همسرم نیز به کتاب‌های سیاسی علاقمند است. خانم صحرایی کتابدار کتابخانه نیز بسیار فعال است و کتاب های جدیدی را که به کتابخانه وارد می شود معرفی می‌کند. از زمانی که او مدیریت کتابخانه را برعهده گرفته است فعالیت کتابخانه بسیار افزایش یافته و به کتابخوانی اهمیت بیشتری داده می شود؛ بخصوص کلاس هایی مانند شاهنامه خوانی و مهارت های زندگی فوق العاده هستند .

 او در ادامه گفت: بچه هایی مانند دختر من چون بسیار کتاب می خوانند کم کم خود به نویسندگی علاقمند می شوند. آنها می خواهند کلاس هایی برگزار شود که آنان را راهنمایی کند تا از راه درست در این راه قدم بردارند.

 هلیا دختر 10 ساله او نیز 5 سال است که عضو کتابخانه بسیج است. هلیا گفت:  کتاب های رمان و داستان را خیلی دوست دارم و حتی کتاب‌های ۴۰۰ صفحه ای را هم می خوانم. همراه با دوستم که او نیز عضو کتابخانه است چون به نویسندگی علاقمند شده ایم داستان نویسی می کنیم. گاهی  به تنهایی داستان می‌نویسیم و گاهی با همدیگر نامه‌نگاری می‌کنیم و تا به حال داستان های زیادی را نوشته ایم. به مسئولان مدرسه مان هم گفته‌ام که جایی مانند این کتابخانه راه بیاندازند تا کتاب های بیشتری داشته باشیم. در حال حاضر کتابخانه کوچکی در کلاس درس خود داریم که از آن کتاب امانت می گیریم.

بنیامین 9 سال دارد، کلاس سوم است و 2 سال است که به طور مداوم به کتابخانه می آید. او در ابتدا در کلاس های قصه خوانی شرکت می‌کرده و اکنون در کلاس های نقل و شاهنامه خوانی شرکت می کند. در این کلاس ها نقالی می‌کند و داستان‌های شاهنامه را اجرا می نماید. او  در مورد علاقمند شدن خود به شاهنامه گفت:  یک بار قصه شاهنامه را از مربی خود در کتابخانه شنیدم. خیلی قشنگ بود. بعد از آن در این کلاس‌ها شرکت کردم. بعد از اینکه کلاس های قصه گویی تمام شد کلاس های نقالی شروع شد که بسیار قشنگ تر بود. من هم در آن شرکت کردم.

این کودک خلاق توضیح داد: در مدرسه ما اصلاً به این نوع کارها اهمیت نمی‌دهند و اصلاً شاهنامه خوانی، قصه گویی، داستان گویی و غیره نداریم. در کتابخانه کوچکی هم که در مدرسه داریم این کارها انجام نمی شود. ما کتابیار داریم که به ما کتاب می دهد ولی من بیشتر از این کتابخانه کتاب می گیرم زیرا بزرگتر است و کتاب هایی که من دوست دارم را هم دارد.

نادیای 12 ساله این کتابخانه را بسیار دوست دارد و کتاب های بخش کودک کتابخانه را امانت می گیرد. بیشتر هم کتاب‌های نویسندگان خارجی را می خواند. او از این که در مدرسه کتابخانه ندارند ناراحت است. در مدرسه آنان در کلاس کتابخانه کوچکی است و بچه‌ها کتاب‌هایی را که خوانده اند به آن اهدا می کنند به همین دلیل بیشتر کتاب های بچه گانه دارد.  پریا و مهلا و سارا  نیز از کتاب هایی که بچه ها به مدرسه می آورند امانت می گیرد. آن ها می‌گویند کتابخانه مدرسه هر چند کوچک است ولی قشنگ است و خودشان نیز کتاب‌هایی را که خوانده اند آنجا می گذارند. آن ها با راهنمایی کتابداران کتابخانه بسیج در مسابقات اجرای شاهنامه شرکت کرده اند و از اینکه مسئولان کتابخانه انقدر پیگیر یادگیری شاهنامه، قصه و داستان توسط آن هستند خوشحال اند.  فاطمه از اینکه کتابدار کتابخانه کلاس های مختلف برگزار می کند راضی و خوشحال است و در کلاس های قصه گویی، شاهنامه خوانی و مهارت های زندگی و غیره شرکت می کند. 

الهه تاجیک، مربی کلاس شاهنامه خوانی و قصه گویی کتابخانه بسیج سالهاست که با نهاد کتابخانه های عمومی همکاری می کند.  او که حدود ۱۹ سال است در این زمینه فعالیت می‌کند در رشته گرافیک تحصیل کرده است ولی به دلیل علاقه شخصی به قصه گویی و فعالیت در این زمینه و همینطور کسب امتیازات کشوری در این رشته، با کتابخانه های مختلف همکاری می نماید. تاجیک توضیح داد: برگزاری کلاس های شاهنامه خوانی در ابتدا به بانیان آن برمی‌گردد. یعنی خود صحرایی به عنوان مسئول کتابخانه علاقمند و پیگیر برگزاری این کلاس ها بود و بانی این کار است. علاقه و پیگیری‌های او باعث شد تا بچه ها نیز عضو این کلاس‌ها شوند. من نیز به عنوان مربی سعی کردم در کنار قصه گویی شاهنامه، بچه‌ها را با نقل شاهنامه نیز آشنا کنم زیرا زمانی که بچه‌ها به اجرای زنده فکر می‌کنند تشویق می شوند تا خود به دنبال شعر بروند و همین باعث شده تا کیفیت کلاس ها بسیار بالا رود. بچه ها متوجه شدند که آنها بسیار توانمند هستند و نقل می‌تواند به رشد استعداد و توانمندی‌های اجرایی آنان کمک نماید.

 به گفته وی هرچند این کلاس ها مخصوص کودکان است ولی مادربزرگ‌ها و پدربزرگ‌ها و بزرگترها نیز در آنها شرکت می کنند. بزرگترها در کلاس ها می‌نشینند اجرای فرزندان و نوه های خود را می بینند و به قصه های شاهنامه گوش می دهند.

او در مورد کمک این کلاس ها به افزایش اعتماد به نفس کودکان گفت: زمانی که بچه ها باور کنند به اینکه شعر ها می توانند دنیای درونی آنها را تغییر دهند، علاقمند می‌شوند تا تغییرات دنیای درونی خود را بیرون می نمایند. زمانی که این اتفاق می افتد می‌توانند قسمت های مختلف داستانی را که شنیده اند به هم وصل کنند و به شکلی درآورند که بتوانند برای دوستان خود اجرا نمایند. زمانی که ما در کلاس های خود داستانی را اجرا می کنیم از بچه ها می پرسیم برای مثال اگر ضحاک فلان کار را انجام نمی‌داد موفق تر بود یا اگر انجام می‌داد؟ بچه ها در مورد آن نظر می دهند و می بینند که نظر آنان می‌تواند مطرح و دیده شود. اینجا نظر هیچ کسی را تحقیر نمی‌کنیم و نظر همه را قبول می‌نماییم و در نهایت به تجمیع آرا می‌رسیم. ما یک داستان تعریف می کنیم ولی بچه ها بر اساس شرایط درونی و همینطور کسب علمی که از آن داستان کرده‌اند، خروجی خاص خود را دارند.

صحرایی با تشکر از علیرضا مختارپور، دبیرکل نهاد کتابخانه های عمومی و تقدیر از همکاری صمیمانه علی نیکنام، مدیر کل اداره کتابخانه های عمومی تهران گفت: باید از جناب دبیر کل تشکر کرد زیرا سبب خیر شد تا کلاس های شاهنامه خوانی و غیره برگزار شود و ما دیدیم که چگونه اهالی منطقه از این طریق جذب کتابخانه ها شدند.

او ادامه دارد: قبل از حضور علیرضا مختارپور در این سمت نیز کلاس‌هایی برگزار می شد اما در این سطح نبود. زمانی امیر اصنافی از اعضای کتابخانه به همراه همسر خود مريم پاكدامن که هردو از اساتید بزرگ کتابداری هستند، زحمات بسیاری برای کتابخانه ما کشیدند. ایشان به عنوان مشاور کتابخانه بودند زیرا بسیاری از کارهای کتابخانه را با مشورت با ایشان انجام می‌دادیم. همچنین کلاس هایی مانند مبانی اینترنت در این کتابخانه برگزار می کردند که باعث جذب بچه ها به کتابخانه ما می شد، اما امکاناتی برای اجرای برنامه هایی مانند نشست های کتابخوان و غیره مانند امروز وجود نداشت. دبیرکل جدید با دید بازی که دارد از برگزاری کلاس های مختلف استقبال کرد و بازخورد خوب آن را امروز می بینیم.

وی با تاکید بر تاثیر امکانات یک کتابخانه در جذب کتابخوان گفت: هرکسی که وارد کتابخانه می شود بررسی می‌کند که ببیند کتابخانه چه امکاناتی دارد و چه کلاس هایی در آن برگزار می شود. در دوره‌های قبل ما نمی توانستیم در مورد کلاس ها به طور قطع با اعضا صحبت کنیم. اما در حال حاضر می توانیم فعالیت‌ها و  کلاس های خود را معرفی کنیم و همین باعث می شود وارد شوندگان سریع جذب کتابخانه شوند تا در این فعالیت ها شرکت نمایند.