ریاست کتابخانه ملی کاری مدیریتی است؛ زن یا مرد بودن رئیس تعیین کننده نیست

 اشرف بروجردی، رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران و عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، یکی از چهره‌های شناخته شده اصلاح طلب و فارغ‌التحصیل رشته فقه سیاسی از دانشگاه بیروت در مقطع دکتری است.

حجت‌الاسلام حسن روحانی، رئیس‌جمهور در روزهای پایانی سال گذشته پس از ماه‌ها بلاتکلیفی این سازمان بعد از منصوب شدن رئیس پیشین کتابخانه ملی-سید رضا صالحی امیری- به عنوان وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، در حکمی اشرف بروجردی را برای یک دوره چهار ساله به عنوان «رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران» منصوب کرد.

بروجردی اولین زنی است که سکان کتابخانه ملی را بر دست می‌گیرد.  وی در مصاحبه‌ای اختصاصی با ابراهیم عمرانی، سردبیر خبرگزاری کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران (لیزنا) در مورد اهداف و برنامه‌های خود برای هدایت سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران توضیح داد.

عمرانی: حضور شما سلام عرض می‌کنم و از اینکه وقت خود را در اختیار ما گذاشته‌اید سپاسگزاری می‌کنم. اگر اجازه می‌فرمائید خودم را معرفی کنم، ابراهیم عمرانی هستم سردبیر خبرگزاری کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران (لیزنا). آرزو می‌کنم که دوره شما دوره موفق و اثرگذاری برای سازمان اسناد و کتابخانه ملی و در کل برای میراث فرهنگی کشور باشد. این را هم به خوبی می‌دانم که حضور شما در این منصب بسیار تازه است و ما باید در آینده و زمانی که به حیطه مدیریتی خود اشراف کامل داشته باشید خدمت برسیم، با این همه نگاه شما به مجموعه‌ای که برای مدیریتش انتخاب شده‌اید،‌ حتما برای همه مهم است و می‌خواهند با شما و نظرات شما آشنا شوند.

اگر اجازه بفرمائید سوال‌های خودم را با سوالی در مورد مجموعه‌ها و مجموعه‌سازی در کتابخانه ملی و سازمان اسناد شروع کنم. نگاه شما به مجموعه‌های کتابخانه و سازمان اسناد یعنی منابعی که باید کتابخانه ملی برای خدمات خود خریداری کند، اهدایی قبول کند یا از قانون واسپاری دریافت کند و در اختیار داشته باشد چیست؟ در سال‌های گذشته به علت کسری‌های مداوم بودجه، شاید آنچه را که بر اساس اساسنامه سازمان باید تهیه می شده، تهیه نشده باشد، آیا برنامه‌ای برای این کار دارید و آیا امکان این هست از موقعیت کار پر‌زحمت و کم‌پشتیبانی که از مقام ریاست جمهوری بر عهده گرفته‌ اید، کمک ویژه‌ای هم بگیرید که برخی کسری‌ها را جبران کنید؟

بروجردی: سعی می‌کنیم افراد را متوجه این مسئله کنیم که نسخ موجود نزد آن‌ها به عنوان یک سرمایه فرهنگی زمانی ارزشمند است که مورد بهره‌برداری دیگران قرار گیرد

اشرف بروجردی: همانطور که می‌دانید سابقه تاسیس کتابخانه‌های جدید در ایران و جمع‌آوری کتب و اسناد در آن‌ها چندان طولانی نیست. از این رو از مجموعه گسترده ذخایر فرهنگی کشور در قالب کتاب‌ها و اسناد در دوره‌های مختلف، تنها بخشی از آن در کتابخانه‌های مختلف ما وجود دارد. بخش مهمی از منابع همچنان نزد اشخاص حقیقی یا نهادهای مختلف است. بخشی از فعالیت کتابخانه ملی به شناسایی این منابع، مذاکره با صاحبان آن‌ها و تلاش برای انتقال آن‌ها به کتابخانه ملی اختصاص دارد. ما بعضا هزینه‌های قابل توجهی را صرف خرید منابعی می‌کنیم که کارشناسان ما تشخیص می‌دهند واجد ارزش فرهنگی-تاریخی هستند.  در گام نخست ما با صاحبان این آثار وارد مذاکره می‌شویم تا آن‌ها را نسبت به اهدای مجموعه خود به کتابخانه ملی ترغیب کنیم. سعی می‌کنیم افراد را متوجه این مسئله کنیم که نسخ موجود نزد آن‌ها به عنوان یک سرمایه فرهنگی زمانی ارزشمند است که مورد بهره‌برداری دیگران نیز قرار گیرد. بنابراین با مذاکراتی که انجام می‌شود با برگزاری برنامه‌ای جهت تکریم و تجلیل این افرادی که حاضرند منابعشان را در اختیار کتابخانه ملی قرار دهند و با قول به اینکه این منابع محفوظ خواهد ماند، مشارکت آن‌ها را در غنی‌سازی منابع فرهنگی کشور جلب می‌کنیم. در نهایت اگر افراد برخی از منابع را به دلیل نفیس بودن نخواستند به کتابخانه ملی واگذار کنند با تشخیص کارشناسان آن‌ها را خریداری می‌کنیم.

البته ما نهادهای فرهنگی متعددی در کشور داریم که به طور جداگانه و مستقل همگی در این حوزه فعال‌اند. در بخش کتاب، کتابخانه آستان قدس رضوی، کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی، کتابخانه دانشگاه تهران، کتابخانه مجلس شورای اسلامی، برخی نهادهای حوزوی و حتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی فعالیت‌هایی در این حوزه انجام می‌دهند. لذا بخشی از منابع فرهنگی ما هم ضرورتا در کتابخانه ملی قابل جمع نیست. ما هم اصراری نداریم که آن‌ها حتما نسخه‌هایشان را به کتابخانه ملی بدهند و  این امر طبیعی است که آن‌ها نخواهند نسخه‌ای از کتبشان را به ما بدهند. مهم این است که اولا این آثار برای جامعه ایران ماندگار باشد و دوم اینکه پژوهشگران از وجود آن‌ها مطلع شوند و بتوانند از آن‌ها استفاده کنند. تحقق این دو نکته، یعنی ماندگاری منابع و قابل دسترس بودن آن‌ها برای محققین، منوط به این است که ما با مجموعه‌های مختلف فعال در این عرصه در تعامل باشیم و مراودات علمی و فرهنگیمان را با آن‌ها تقویت کنیم تا هم آثار، بازشناسی و رونمایی شده و به جامعه عرضه بشوند و هم اینکه بتوانیم محققانمان را به این محیط‌های علمی و فرهنگی بفرستیم تا بتوانند از آن‌ها استفاده کنند. ما به نوبه خودمان فعالیت در این حوزه را شروع کرده‌ایم. همانطور که می‌دانید بخشی مهم، یعنی بیش از سه میلیون کتاب موجود در کتابخانه ملی گنجینه هستند؛ یعنی کتاب‌های نفیسی هستند که قابلیت دسترسی برای هرکسی را ندارند. این‌ها سرمایه‌های فرهنگی جامعه ما هستند که بایستی مورد محافظت قرار گیرند. از سویی وظیفه ماست که شرایط را برای دسترسی محققان به این منابع فراهم کنیم.

در همین راستا و از آنجا که فهرست‌نویسی کتاب‌ها یکی از وظایف کتابخانه ملی است، ما فهرست‌نویسی کتاب‌های گنجینه‌مان را آغاز کرده‌ایم. به این صورت که از مجموعه این گنجینه‌ها حدود ۱۲جلد کتاب کوچک تحت عناوینی مانند فهرست نگاره‌های کوتاه منتشر خواهیم کرد که مشخصات مختصری از کتاب‌ها در آن ذکر شده است. ما این مجموعه را به صورت مجلد در اختیار همه قرار می‌دهیم تا در جریان باشند که در اینجا چه اقدامی صورت گرفته است. نکته دیگر در این حوزه به ضرورت استفاده از ظرفیت‌های دیجیتال باز می‌گردد که می‌تواند باعث برداشته‌شدن گام‌های بلندی در حوزه عدالت و توسعه فرهنگی شود. متاسفانه ما در این حوزه دچار عقب‌ماندگی و تاخیر زیادی هستیم. نه فقط کتابخانه ملی بلکه منابع‌بسیاری از کتابخانه‌های ایران به شکل دیجیتالی نیست و بایستی به سرعت این کار انجام شود. دیجیتال‌سازی منابع یکی از اولویت‌های اصلی کتابخانه ملی است که هم ماندگاری منابع را برای ما تضمین می‌کند و هم باعث می‌شود ما با سهولت بیشتری بتوانیم منابع را در اختیار پژوهشگران قرار بدهیم و به گردش آزاد اطلاعات کمک کنیم. همچنین دیجیتال کردن منابع می‌تواند در دراز مدت ضرورت مراجعه فیزیکی به کتابخانه برای دسترسی به اسناد و منابع را کاهش بدهد و با افزایش امکان استفاده از ظرفیت‌های کتابخانه ملی از راه دور، به عدالت فرهنگی نیز کمک کند.

عمرانی: اگر ممکن است در مورد مجموعه‌های جدید هم بفرمائید؛ چون یکی از مواردی که در اساسنامه کتابخانه ملی قید شده، گردآوری مطالب در ایران و از جاهای مختلف دنیاست. به هرحال ایرانیان خارج از کشور و محققان آن‌ها مطالبی در مورد ایران نوشته‌اند و این منابع را در کتابخانه خودشان دارند، ولی اینجا اگر کسی بخواهد تحقیقی را انجام دهد از نظرهای آنان بی‌بهره است.  فرض بگیرد مثلا در مورد دوران جنگ چه اظهار نظرهایی در بیرون از مرزهای ایران صورت گرفته است؟ من که می‌خواهم کار تحقیقی بکنم اگر فقط به نوشته‌های داخلی استناد کنم بطور حتم تحقیقم ناقص خواهد بود.

 بروجری: ما از طریق شورای حافظه جهانی، آثار نفیس فرهنگیمان را در یونسکو ثبت می‌کنیم

اشرف بروجردی: ما اکنون نه تنها کتاب‌های منتشر شده در مورد ایران در کشورهای خارجی، بلکه حتی کتبی را که توزیع آن‌ها ممنوع بوده و خرید و فروش نمی‌شود، رصد و ثبت کرده و در فهرستمان قرار می‌دهیم. به علاوه همانطور که اشاره کردم در حال تلاشیم که آن‌ها را هم در قالب دیجیتال در دسترس عموم قرار دهیم.

 ما در کنار این اقدمات، کارهای دیگری هم از طریق شورای حافظه جهانی و ثبت میراث کشور انجام می‌دهیم.  ما از طریق شورای حافظه جهانی، آثار نفیس فرهنگیمان را در یونسکو ثبت می‌کنیم. اگر سند تنها در اختیار ما باشد به نام کتابخانه ملی ثبت می‌شود، اما اگر دیدیم در اختیار دیگران هم هست و دیگران هم مدعی ثبت آن هستند ما بنا را براین گذاشته‌ایم که با آن‌ها وارد مذاکره شویم تا اثر به صورت مشترک ثبت شود؛ مثل نوروز که در یونسکو به نام  همه کشورهای فارسی زبان به صورت مشترک ثبت شده است. بحث بافت قدیمی شهر یزد نمونه دیگر این موضوع بود؛ فرآیند ثبت آن که منحصر به ایران است، توسط حافظه جهانی انجام شد. مسئله دیگر مربوط به بحث مولوی هست که سه کشور ترکیه، افغانستان و ایران مدعی این موضوع هستند. مذاکراتی در این زمینه صورت گرفته است تا ما بتوانیم نسخ اصلی مثنوی را که نزد هر یک از این کشورها موجود است بررسی کنیم و ببینیم کدام یک قدیمی‌تر و کدام یک نفیس‌تر و کدام یک صحیح‌تر است تا همان بتواند ثبت جهانی شود.

 علاوه بر این در حوزه اسناد در سازمان اسناد و کتابخانه ملی کشور، شورایی  به نام شورای اسناد وجود دارد. این شورا به صورت مستقل منتها با مسئولیت سازمان اسناد و کتابخانه ملی فعالیت می‌کند. مستقل از این جهت که اعضای آن متعلق به سازمان نیستند و از متخصصان بیرون از سازمان برای همکاری دعوت می‌شود؛ شخصیت‌هایی مانند جناب آقای دکتر حجت که سالهاست رئیس این شورا هستند و افراد دیگری هم از قوه قضاییه، سازمان مدیریت و برنامه ریزی، سازمان امور اداری و استخدامی عضو این شورا هستند و تصمیم‌گیری در مورد نگهداری، امحاء، خریداری یا انتقال اسناد از دستگاه‌های دیگر  بر عهده آن‌هاست؛ مثلا در بحث اسناد مربوط به دفاع مقدس. ما در طی این هشت سال اسناد زیادی داریم. البته وزارت دفاع  خود برخی از اسناد را در مرکز اسناد وزارت دفاع نگه‌داری می‌کند. اما بخشی از اسناد نیز به سازمان اسناد و کتابخانه ملی منتقل شده است. ما تلاش می‌کنیم که به سرعت بتوانیم فرآیند فهرست‌نویسی و دیجیتال‌سازی این اسناد را انجام دهیم تا بتواند به راحتی در اختیار عموم قرار گیرد. متاسفانه تاکنون از مجموعه اسنادی که اینجا وجود دارد تنها حدود ۱۵ درصد فهرست‌نویسی و دیجیتال‌سازی شده است.  چون به هر حال حجم اسناد موجود خیلی زیاد است.

عمرانی: همانطور که درمورد کتابشناسی فرمودید بخش غالب آن قبلا در دوره چاپی منتشر شده است. بعد از آن که کتابشناسی الکترونیکی شد، کتاب‌های مخازن هم که فهرست‌نویسی کامل نشده است در حد عنوان و مولف در رسا پیدا می‌شود ولی بسیاری از اسناد هست که هیچ کدام بازخوانی نشده و شاید از کارتن خارج نشده است. اینها اسنادی هستند مهم و ارزشمند که قاعدتا اسناد نفیس تلقی می‌شوند؛ اسناد تاریخی، اسناد آرشیوی و از این قبیل. علاوه بر آن شما در اسنادتان بایگانی اداری کشور را هم دارید. می‌دانیم که در حال حاضر همه اسناد سازمان‌ها با سیستم‌های الکترونیکی جابجا می شود. اما تغییرات در نظام‌های الکترونیکی خیلی زیاد بوده و دستگاه‌های مختلف هم از سیستم واحدی استفاده نمی‌کنند.  الان در سازمان‌های ما نرم افزارهای قدیمی وجود دارد که دیگر قابل استفاده نیست و اینگونه بخشی از اسناد از بین می‌رود. به نظر می‌رسد برای حل این مشکلات، باید شورای اسناد را به حوزه الکترونیک هم بکشانیم و با این کار یک قانونی حداقل برای ادارات دولتی کشور مصوب شود که بر اساس آن عمل کنند، چون این نگرانی وجود دارد که همین مکاتباتی که اکنون منشاء بسیاری از مسائل تحقیقاتی و تاریخی آینده هستند، چند سال دیگر اصلا قابلیت رجوع نداشته باشند.

 بروجردی: خوشبختانه سال گذشته در هیئت دولت مصوب شد که از هر نوع سندی که در هر دستگاهی تولید می‌شود حتما باید یک نسخه به سازمان اسناد داده شود

اشرف بروجردی: کاری که دولت هم اکنون انجام داده این است که دامنه دولت الکترونیک را تا پایان سال ۱۳۹۶ به همه دستگاه‌های ذی‌ربط خود تسری بدهد. ما مذاکراتی را با نهاد ریاست جمهوری داشته‌ایم که مربوط به همین اسناد اداری بوده است. بحث ما این بوده که همه آنچه که به هرحال در آن دستوری داده می‌شود سند تلقی می‌شود. بر این اساس  قرار بر این شد که آن‌ها مطالبی را که نوشته می‌شود به ما ارجاع بدهند و ما بخشی را که می‌تواند جنبه سندیت داشته باشد برای آیندگان به کتابخانه ملی منتقل بکنیم و بقیه را یا امحا کنیم و یا به سازمان مربوطه بازگردانیم. خوشبختانه سال گذشته در هیئت دولت مصوب شد که از هر نوع سندی که در هر دستگاهی تولید می‌شود حتما باید یک نسخه به سازمان اسناد داده شود و این امری مهم برای ما تلقی می‌شود.

عمرانی: تعریف سند هم باید روشن باشد. دوستانی که این مصوبه را می دهند تعریف دقیقی بدهند که قابل تفسیر نباشد. چون سابقه داریم که می‌گویند این که سند نیست! مثلا نامه‌ای که جهت خرید یک کالا برای سازمان بوده است؛ درصورتی که این هم سند است. یعنی بایستی تعریف و تفسیر سند را بنویسند که سازمان ها از زیر دادن سند به سازمان اسناد شانه خالی نکنند؛ چون فردا خواهند گفت از نظر دولت یا قانونگذار منظور از اسناد این بوده است و این نکته‌ای هست که شورای اسناد بایستی به آن توجه داشته باشند.

اشرف بروجردی: مرجع شناخت اسناد صحیح و غیر صحیح این سازمان است، لیکن ما با همکاری دستگاه‌ها و نهادها از جمله وزارت دفاع و یا وزارت امور خارجه این کار را پیش می بریم. وزارت امورخارجه خوشبختانه همکاری‌های بسیار خوبی با سازمان اسناد دارد و از همه اسنادی که تولید می شود یک نسخه را به سازمان اسناد می‌فرستند و این سنت بسیار خوبی است، علاوه بر آن خودشان هم آرشیو خوبی دارند. ما از تمام ظرفیت کاریمان استفاده می کنیم که بتوانیم همه این‌‌ها را به‌روز‌رسانی کنیم، زمان، بودجه و ابزار و تجهیزات  بسیاری برای انجام این کار لازم است. به خصوص برای سرعت بخشیدن به کارها نیازمند ابزارهای جدید هستیم. دستگاه‌های جدیدتر و قویتری آمده است که سرعت عمل بیشتر دارد، در حالیکه ما هنوز با دستگاه‌های قدیم کار می‌کنیم. در این حوزه نیز معاونت اسناد در سفری که به بعضی کشورها داشته، بررسی کرده‌اند که آن‌ها از چه نوع دستگاه‌هایی استفاده می‌کنند تا ما بتوانیم به روزترین دستگاه را برای سازمان خریداری کنیم.

عمرانی: اگر اجازه بدهید از مجموعه و مدیریت مجموعه ها و مدیریت اطلاعات برویم سراغ مخاطبان، بخشی از مخاطبان شما روی شبکه سرویس می‌گیرند و بخشی از مخاطبان شما به صورت حضوری خدمات دریافت می‌کنند. مخاطبان حضوری کتابخانه ملی چندین بار با دستورالعمل‌های مختلف روبه‌رو شده‌اند؛ یک بار گفته‌ شده است که فقط به افرادی در مقطع لیسانس و بار دیگر گفته شده شده است که فقط به  افرادی در مقطع تحصیلات تکمیلی اجازه می دهیم که در تالارها مطالعه کنند، شاید اگر دوباره ظرفیت کم بیاید خواهند گفت فقط به افرادی در مقطع دکتری اجازه ورود می‌دهیم و شاید دوباره برگردد به کارشناسی. الان هم از سوی مخاطبان باز اصرار هست که دوباره فضای کتابخانه ملی را تبدیل کنیم به قرائتخانه؛ و این به این معنی است که فضایی را که الان در کتابخانه های ملی دنیا فضای تحقیقاتی است، متبدیل کنیم به قرائتخانه بالای شهر. نگاه شما به این مسئله چیست؟

بروجردی: برای تامین فضا  گاه نیاز به همکاری بین دستگاهی وجود دارد

اشرف بروجردی: من فکر می کنم قرائتخانه باید فضایش از داخل مخازن و کتابخانه جدا باشد ولی نزدیک به مخزن باشد. اما برای تامین فضا ما نیاز به فضاهای جدید داریم که گاه نیاز به همکاری بین دستگاهی وجود دارد.  از جمله پیشنهادهای ما مربوط به شورا و شهرداری است که فکر می‌کنم بتوانیم با این نهادها این موضوع را پیش ببریم. در آن‌صورت ما می‌توانیم دانشجویی را که در مقطع لیسانس هم هست در  آن مجموعه بپذیریم؛ زیرا در حال حاضر فقط دانشجویان تحصیلات تکمیلی در اینجا تردد می‌کنند و دانشجوی لیسانس امکان استفاده از این مجموعه را ندارد.

نکته دیگری درمورد کتابخانه ملی این است که بتوانیم از اینجا به عنوان مرکز پژوهشی استفاده کنیم. فضاهای محدود و کوچکی هست که برای دانشمندان و اصحاب خرد تعبیه شده است. این فضاها می‌تواند جهت انجام فعالیت‌های پژوهشی در اختیار آن‌ها قرار گیرد.

بروجردی: ما می‌خواهیم هم فضاهایی را در اختیار پژوهشگران قرار دهیم، هم نتایج پژوهش‌هایشان را منتشر کنیم و هم فرصت‌هایی برای طرح مباحث آن‌ها و گفت و گو پیرامون آن‌ها در قالب نشست‌هایی تخصصی فراهم آوریم

البته رویکرد من به این مسئله در صورت عملی شدن این است که از افرادی چون اساتید بازنشسته، خبره و زبردستی که تمایل به همکاری با دستگاه‌های دولتی و آمدن به فضاهای عمومی را ندارند، دعوت کنیم؛ زیرا دیگران باید از داشته‌های آن ها بهره‌مند شوند. ما می‌خواهیم هم فضاهایی را در اختیار این افراد قرار دهیم، هم نتایج پژوهش‌هایشان را منتشر کنیم و هم فرصت‌هایی برای طرح مباحث آن‌ها و گفت و گو پیرامون آن‌ها در قالب نشست‌هایی تخصصی فراهم آوریم. ما این گفت و گوها و مطالب طرح شده در نشست‌ها را ثبت و ضبط کنیم و با استفاده از امکانات و تکنولوژی جدید در دسترس عموم قرار دهیم که همه استفاده کنند.

عمرانی: مثل کار اندیشگاه؟ یا اینکه کاری وسیعتر از آن در محیط صورت خواهد گرفت؟

اشرف بروجردی: تقریبا؛ البته در اندیشگاه بیشتر موضوعات عام مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد. هر چند نشست‌های تخصصی هم برگزار می‌شود ولی دامنه‌اش خیلی وسیع و گسترده است. مخاطبان اندیشگاه عام هستند و هرکسی می‌تواند در آن حضور داشته باشد. اما در این مورد ما می‌خواهیم فضا را برای نوعی گفت‌ و گوهای تخصصی فراهم کنیم.

این صاحبنظران در این نشست‌ها می‌توانند یک ایده خاص یا یک نظریه ارائه کنند. چون به هر حال رسیدن به یک نظریه حدود ۱۵ تا ۲۰ سال طول می کشد. این بحث‌ها می‌تواند به خصوص در حوزه علوم انسانی با توجه به ضعف کاربردی این علوم در ایران صورت گیرد. با‌الطبع همین اصحاب قلم و صاحب نظران هستند که می‌توانند به حوزه کاربردی کردن علوم انسانی کمک کنند. لذا قرار است با توجه به امکانات موجود از افراد صاحب قلم و صاحب نظر دعوت کنیم که به گپ و گفتگو با هم بپردازند. ما هم حاصل نظرات و نتایج آن‌ها را از طریق سایت سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران به اشتراک می‌گذاریم تا دیگران نیز از اندوخته‌های این صاحب نظران بهره‌مند شوند.

عمرانی: در مورد مخاطبان شبکه که مثلا نیمه شب می‌خواهند از شبکه کتابخانه استفاده کنند؛ کاملا واقف هستید که خدمات الکترونیکی زمان و مکان ندارد و بیست و چهار ساعته است. فکر می کنم لازم است به این مساله توجه ویژه شود و سرمایه‌گذاری  بیشتری در جهت زیر ساخت‌ها و امنیت انجام شود. دوره‌ای یادم هست که خیلی از شب‌ها سایت قطع بود و اگر اشتباه نکنم گفتند سایت را به خاطر خطرهای امنیتی شب‌ها می‌بندند.

بروجردی: وقتی ما سراغ خدمات الکترونیکی می‌رویم بایستی خدمات به صورت ۲۴ ساعته باشد

اشرف بروجردی: کاملا درست هست. وقتی ما سراغ خدمات الکترونیکی می‌رویم بایستی خدمات به صورت ۲۴ ساعته باشد. ما برای تقویت زیرساخت‌های شبکه‌ای از یکسو با مسئله کمبود بودجه روبه رو بوده‌‌ایم و از سوی دیگر  با کمبود وجود پرسنل کارآمدی که بتواند زیرساخت‌های ما را ارتقا بدهند. در این زمینه هم مذاکراتی با آقای مهندس جهانگرد، قائم مقام وزارت ارتباطات انجام و قرار شد که دامنه فعالیت‌های سایت سازمان اسناد و کتابخانه ملی وسیع‌تر شود .

عمرانی: آیا کتابخانه ملی در حوزه تقویت مطالعه و فرهنگ کتابخوانی هم کاری انجام می‌‌دهد. الان هر اتفاقی که می‌افتد افراد فوری به فضاهای مجازی بدون نگاه کردن به کتاب که مستند‌تر هست رجوع می کنند، اما مسئله این جاست که کدام اطلاعات درست هست؟

اشرف بروجردی: اکنون سه چهار سال است که روی بحث کاهش سطح مطالعه در کشور متمرکز هستیم پس لازم است به این موضوع پرداخته شود. البته انجمن‌های مردمی وجود دارند که در این زمینه فعالیت می‌کنند، از جمله «انجمن توسعه کتابخانه» را با همکاری دکتر خانیکی راه‌اندازی کردیم، با این هدف که از چه طریقی بتوانیم این کتاب را در دل مردم اعم از روستایی و شهری ببریم تا آن‌ها از این جعبه جادویی مجازی که فرد را از تمرکز و تفکر باز می‌دارد، یک مقداری فاصله بگیرند و به کتاب برسند. من دوره دکتریم را در لبنان بوده‌ام. اساتید آن‌جا هیچ وقت سایت‌ها را به عنوان منابع و ماخذ نمی‌پذیرفتند و منبع از نظر آن‌ها فقط منبع مکتوب (کتاب) بود. لذا ما می‌بایست بدون اینکه به تقابل بین فضای مجازی و کتابخوانی دامن بزنیم سیاست‌هایی را اتخاذ کنیم که بتواند جامعه را نسبت به کتابخوانی ترویج و تشویق کند.

عمرانی: مسئله دیگر به آموزش نیروها باز می‌گردد. آیا کتابخانه ملی برای بازآموزی نیروی خود متناسب با مسائل جدید برنامه‌ای دارد؟

بروجردی: کتابخانه ملی از مدرسان خارجی برای آموزش در کارگاه‌های بازآموزی کتابداران دعوت می‌کند

اشرف بروجردی: در حقیقت این هم جزء برنامه‌های ما هست و چندین کارگاه هم در این حوزه برگزار شده است. منتها مسئله‌ این است که بایستی مدرسانی باشند که خودشان خبرگی و اطلاعات به روز در این حوزه را داشته باشند تا بتوانند این اطلاعات را به نیروهای کتابخانه ملی انتقال دهند. در این راستا در برنامه‌هایمان است که از مدرسان کشورهای خارجی هم دعوت کنیم تا این کارگاه‌های آموزشی را برگزار کنند. در این زمینه هم با همکاری انجمن علوم کتابداری و اطلاع رسانی ایران، اطلاع‌رسانی‌های لازم را انجام خواهیم داد. علاوه بر آن یکی از برنامه‌های سال ۹۶ ما در حوزه آموزش، خدماتی است که ما در قالب برگزاری کارگارهایی به کشورهای منطقه می‌دهیم.

قهرمانیان: به نظر شما فعالیت زنان در عرصه مدیریت فرهنگی چه کمکی می‌تواند به توسعه و رواج کتاب و کتابخوانی در کشور ایران  داشته باشد؟

اشرف بروجردی: من شما را ارجاع می‌دهم به تصاویر کتب درسی دوره ابتدائی. متاسفانه وقتی این کتب را تورق می‌کنید، مشاهده می کنید که پدر دارد روزنامه می‌خواند، فرزند تلویزیون مشاهده می‌کند و مادر خانواده هم بافتنی می‌بافد. این در حقیقت بدترین تصویری است که می‌توان به یک کودک ارائه داد! به کودکی که می‌خواهد بداند مادرش چقدر می‌تواند به وی در فراگیری دانش و افزایش اطلاعاتش  کمک کند؟ به نظر من عوامل مختلفی هستند که بایستی دست به دست هم دهند تا ما بتوانیم این فرهنگ را در سطح جامعه ترویج دهیم. طبعا اولین الگو برای فرزند مادر است و زن‌ها می‌توانند بهترین انتقال‌دهنده مباحث فرهنگی برای نسل‌های بعدی باشند، به شرطی که خودشان هم در این زمینه اطلاعاتی داشته باشند و مطالعه بکنند، نسبت به آن چیزی که در اطرافشان هست بیاندیشند و از مجموع مسائل اجتماعی به صورت گذری رد نشوند و تاملی نسبت به آن‌ها داشته باشند. خوب طبیعی است که این‌ها می‌تواند در توسعه کتابخوانی نقش داشته باشد و  به فرهنگ‌سازی در جامعه کمک کند. با الطبع، من نوعیِ مادر، در صورت جدی گرفتن مسائل اجتماعی و داشتن مطالعاتی در این حوزه‌ها می‌توانم آن‌ها را به فرزندم هم آموزش بدهم، انتقال بدهم و این را در خلال تربیت آن فرزند، آرام آرام برایش تسری بدهم و باعث غنی‌شدن فرهنگ از سنین پایین شوم. طبیعی است که فرهنگ در هر جامعه‌ای اگر رشد بکند و غنی باشد، سایر بخش ها از جمله بخش اقتصاد، صنعت، سیاست توسعه پیدا می‌کند. بنابراین همه این‌ها بستگی دارد به درک و فهم درست و صحیح جامعه از اینکه زن‌ها می‌توانند بهترین نقش را در این زمینه داشته باشند؛ علاوه بر آن به اینکه همه به مطالعه و خواندن و نوشتن و دست به قلم بردن روی بیاورند. به خصوص نسل جدید ترواشات ذهنی خیلی زیبا و خلاقی دارند که این‌ها بایستی مکتوب شوند و اگر مکتبوب نشوند به فراموشی سپرده خواهند شد. من در ایام انتخابات ریاست جمهوری نسل‌های جوانی را مشاهده می‌کردم که چقدر زیبا دغدغه‌هایی را بیان می‌کردند.  

قهرمانیان: با توجه به اینکه شما به عنوان اولین زنی هستید که ریاست سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران را به عهده دارید، آیا برنامه مدیران پیشین را انجام می دهید و یا برنامه های جدیدی دارید؟

بروجردی: من معتقدم که اگر چه افراد خیلی تاثیر گذارند، ولی در هر منصبی که قرار می‌گیرند باید کار را کارشناسی کنند/  ریاست کتابخانه ملی کاری مدیریتی است و زن یا مرد بودن رئیس تعیین کننده چیزی نیست

اشرف بروجردی: البته من فکر نمی‌کنم مدیریت چندان به زن یا مرد بودن ارتباطی داشته باشد. طبیعی هست که من به عنوان مدیر جمهوری اسلامی ایران  موظف هستم شیوه‌های صحیح را ادامه بدهم و آن را عملیاتی کنم و به سرانجام برسانم. اما اگر اشکالی در آن دیدم، باید آن را بررسی کنم. البته نه براساس سلیقه فردی، بلکه براساس نظر کارشناسی. من معتقدم که اگر چه افراد خیلی تاثیر گذارند، ولی در هر منصبی که قرار می‌گیرند باید کار را کارشناسی کنند. معتقدم یکی از خلاء‌های  بزرگ جمهوری اسلامی ایران این است که سلائق بر ضوابط حاکم شده است و این باعث می‌شود وقتی دولت عوض می‌شود سیاست‌ها نیز تغییر پیدا می‌کند، در صورتی که نباید اینگونه باشد. قاعدتا من اعتقادم براین است که اگر سیاستی صحیح است، حال هرکسی که می خواهد آن را انجام داده باشد، چرا نبایستی من آن را دنبال کنم و به سرانجام برسانم؟ بنابراین من این وجه کار را مرتبط با زن یا مرد بودن نمی‌بینم و صرفا مدیریتی می‌بینم و به همین دلیل هم معتقد هستم اگر کار خوبی صورت گرفته است حتما دنبال خواهد شد. کما اینکه در دوران آقای صالحی امیری خیلی اقدامات خوبی صورت گرفته که حتما باید ادامه یابد و البته مسائلی هم هست که به اقتضای زمان پیش می‌آید و باید آن‌ها را تدبیر کرد.

عمرانی: یک موردی که میخواهم بپرسم بحث آموزش‌های تخصصی است که ما در حوزه خودمان و برای بچه‌های حوزه خودمان داریم و آن به روز‌رسانی بدنه رشته است. دانشجویان فارغ التحصیل می شوند و می روند در صورتی که اتفاقات جدیدی هر روز در جهان علم و حرفه اتفاق می‌افتد که کتابداران را ملزم به بازآموزی می کند. اطلاع دارم که کارگاه‌های خوبی برگزار کرده‌اید، با اینهمه می‌خواستم سوال کنم کتابخانه ملی برای آموزش نیروهای خودش و بازآموزی مسائل جدید برای همه کتابداران برنامه‌ای دارد؟ من نوعی نیاز دارم  که یکی از شاگردان خانم تیلت از کتابخانه کنگره بیاید و به سوال‌های ما پاسخ دهد. در زمینه آموزش و در زمینه شاخص گذاری‌ها برای مسایل مختلف انجمن کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران هم می‌تواند کمک خوبی برای کتابخانه باشد.

اشرف بروجردی: در حقیقت این هم جزء برنامه‌های ما هست و چندین کارگاه هم که خودتان به آن اشاره کردید برگزار شده است؛ منتها مسئله این است که بایستی مدرسانی باشند که خودشان خبرگی و اطلاعات به‌روز در این حوزه را داشته باشند که بتوانند این اطلاعات را برای نیروهای کتابخانه ملی انتقال دهند. در این راستا این موضوع در برنامه‌هایمان است که از مدرسان کشورهای خارجی هم دعوت کنیم تا این کارگاه های آموزشی را برگزار کنند. این را هم بگویم که یکی از برنامه های سال ۹۶ ما در حوزه آموزش و در عین حال بحث‌های متمرکز، کارگاه‌های ما است. در کارگاه‌ها ما هم خدماتی را به کشورهای منطقه ارائه می‌دهیم و هم اینکه از آن‌ها نیز اساتیدی می‌آیند و کارگاه‌هایی نیز در اینجا برگزار خواهد شد. زیرا این موضوعی است که دغدغه ماست. شما در جریان هستید که قبلا حوزه معاونت پژوهشی و آموزش به عنوان یک فصل، فارغ التحصیل می‌داده است که اکنون این را ندارد. دانشگاه‌ها امروز آنقدر گسترش یافته است که احتیاجی به آن نیست.

عمرانی: اما بازآموزی جزء وظایف کتابخانه ملی است.

اشرف بروجردی: بله این هم جزء برنامه‌های ما هست و در این زمینه هم با همکاری انجمن علوم کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران، اطلاع‌رسانی‌های لازم را انجام خواهیم داد.

عمرانی: خیلی تشکر می کنم به خاطر وقتی که در اختیار ما گذاشتید.

این مصاحبه با حضور ابراهیم عمرانی و پروین قهرمانیان (خبرنگار لیزنا) در مرکز اسناد و کتابخانه ملی ایران برگزار شد.