تنگناها و مشکلات مالی مسیر نهاد کتابخانه ها را متوقف نمی کند/ پیشنهاد همکاری به آموزش و پرورش برای آموزش کتاب‌یاران

علیرضا مختارپور، دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در گفت و گو با خبرنگار لیزنا با اشاره به سخنان سید عباس صالحی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در آیین پانزدهمین سالگرد تاسیس نهاد کتابخانه ها گفت: آقای وزیر چشم اندازی خوب، کامل و جامع از آینده نهاد کتابخانه ها ارائه داد و تاکید نمود که در چند سال گذشته نیز نهاد در همین مسیر حرکت کرده است. اما فاصله زیادی با قُله ای که برای فعالیت‌های نهاد متصور می‌شویم، وجود دارد.

آرزوهای مختارپور برای نهاد کتابخانه های عمومی

 مختارپور در ادامه قله فعالیت های نهاد کتابخانه ها را توصیف کرد و گفت: به نظر من ایده آل آن روزی است که تمام مردم ایران عضو کتابخانه های عمومی باشند و ما چیزی به نام کارت عضویت نداشته باشیم؛ بلکه کارت ملی هر شخص کارت عضویت وی در کتابخانه ها نیز محسوب شود و مردم بتوانند از خدمات پایه ای کتابخانه ها به صورت رایگان و از خدمات جانبی آن با هزینه ای اندک استفاده کنند.

او ادامه داد: آرزوی ما این است که نسخه‌ ای از تمام کتاب های مفیدی که در کل کشور چاپ می شود در کتابخانه های عمومی داشته باشیم. آرزوی ما این است که در هیچ منطقه‌ای از شهر و روستای کشورمان شاهد این نباشیم که برای ساکنان آن امکان دسترسی به کتابخانه ها وجود ندارد و همه مردم ایران با فاصله دقایق کوتاهی به کتابخانه دسترسی یابند. ایده‌آل ما این است که کتابخانه های ما بتوانند تا هر زمان که مردم در هر منطقه یا محله ای بخواهند از خدمات آن استفاده کنند، باز باشند و اگر در منطقه ای مردم حتی تا پاسی از شب مایلند از کتابخانه استفاده کنند این امکان برای ایشان وجود داشته باشد. آرزوی ما این است که استفاده از کتابخانه های عمومی فراتر از سالن های مطالعه باشد یعنی آن اندازه قرائت خانه و سالن های مطالعه متعدد در کشور داشته باشیم که کتابخانه عمومی تبدیل شوند به فضایی برای تعامل اجتماعی، گفتگو، مشارکت های فرهنگی، برگزاری جلسات کتابخوانی و به اشتراک گذاری کتاب های خوانده شده، برگزاری جلسات نقد و بررسی و معرفی کتاب و برگذاری جشن های مربوط به کتاب.

 او در ادامه به مسئله بودجه نهاد کتابخانه های عمومی اشاره کرد و گفت: اینها همه آرزوهای ماست اما برای رسیدن به این آرزوها راهی سخت و طولانی در پیش داریم و البته از الزامات حرکت درست در این راه این است که دستگاه‌هایی مثل دولت و مجلس در تخصیص بودجه و امکانات مساعدت کنند. وقتی بودجه ای که مجلس محترم برای نهاد کتابخانه ها تصویب می کند کمتر از نصف حقوق کتابداران است، راه سخت تر می شود.

وی ادامه داد: البته نهاد کتابخانه ها از یک ویژگی برخوردار است و من بارها به آن اشاره کرده ام. ما هرگز به دلیل تنگناها و مضایقه مالی راه خود را متوقف نکرده ایم. ما با همین شرایط بیش از ۵۵۰ کتابخانه در سه سال گذشته ساختیم و با همین شرایط جشنواره های متعددکتابخوانی و جشنواره قصه‌گویی را برگزار می‌کنیم. ما با وجود همین سختی ها کتابخانه های بزرگ مانند کتابخانه مرکزی مشهد و کتابخانه بجنورد را افتتاح کردیم.

نقش کتابداران در دستیابی به اهداف عالی نهاد کتابخانه ها

 مدیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور به نقش کتابداران در رسیدن به اهداف والای نهاد نیز اشاره تأکید کرد: کتابداران ها برای اینکه بتوانند در این مهم نقش ایفا کنند راهی طولانی در پیش دارند. آنها باید با مهارت آموزی به آشنایی با روش های جدید کتابداری و ترویج مطالعه بپردازند.

مختارپور گفت: من بسیار امیدوارم که اگر هم نتوانیم در زمانی کوتاه به همه این آرمان ها برسیم، در این مسیری که میرویم، علی‌رغم مشکلات و تنگناها، با کمک کتابداران و کارکنان نهاد و همینطور کمک و همکاری دستگاه های مختلف مانند وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، روز به روز به اهداف عالی نزدیک تر شویم.

 وی به دانشجویان کتابداری که در آینده کتابداران کتابخانه های عمومی در سراسر کشور خواهند شد، جهت ارائه خدمات بهتر و موفقیت در کمک به نهاد کتابخانه ها  در طی مسیر برای رسیدن به آرمان های خود توصیه کرد: کتابداران آینده اولا هم از نظر آشنایی با علم خود (که در کشور ما به اطلاعات و دانش شناسی تغییر نام داده است ولی ما همچنان با نام کتابداری می شناسیم) آشنا شود. این علم روز به روز در جهان پیشرفت می‌کند و ما نباید از علم جهانی عقب بمانیم. توجهی که در نهاد کتابخانه‌ها به بخش پژوهش و آموزش داشتیم بر اساس همین امر صورت گرفته است. نکته دوم این است که کتابداران ما باید اطلاعات فرهنگی خود را گسترش دهند. نمی توان تصور کرد که یک نفر کتابدار باشد اما از محصولات فرهنگی، موضوعات فرهنگی و رسانه های فرهنگی بی اطلاع بماند. مسئله بعدی آگاهی و تسلط به ایجاد ارتباط با اقشار مختلفی است که اعضا و کاربران کتابخانه ها هستند. مگر می شود کتابداری در یک منطقه نتواند با کودکان، زنان، جوانان، میانسالان و پیران عضو کتابخانه ارتباط برقرار کند؟ کتابداران آینده باید این مهارت ها را بیاموزد. علاوه بر آن باید امکان ارتباط با اعضای سایر دستگاه‌های فرهنگی در منطقه را نیز ایجاد کنند. مگر می شود کتابدار یک منطقه با امام جماعت محل، با اداره کل ارشاد، با سازمان تبلیغات اسلامی و با آموزش و پرورش محل ارتباط نداشته باشد؟  هر کتابدار باید بتوانند این ارتباط ها را ایجاد کنند.

درِ مدارس باید به روی کتابداران باز باشد

او  در ادامه از دیگر دستگاه‌های فرهنگی کشور درخواست همکاری کرد و در مورد  همکاری با آموزش و پرورش گفت: در برخی استان‌های ما خوشبختانه آموزش و پرورش با کتابخانه های عمومی همکاری می کند اما در برخی استان های دیگر متاسفانه عدم همکاری وجود دارد. باید درِ مدارس به روی کتابداران باز باشد. کتابداران ما باید بتوانند در مدارس هم دانش آموزان را با حرفه کتابداری آشنا کنند و هم با کتابخانه آشناییشان کنند و آنان را به عضویت در کتابخانه ها ترغیب نمایند.

 مختار پور با ابراز تاسف از حذف پست کتابدار در آموزش و پرورش و مدارس، افزود: ما به مسئولین آموزش و پرورش این پیشنهاد را دادیم که اگر هم به دلیل مسائل مالی نمی توانید پست کتابدار را ایجاد نمایند، حداقل از دانش آموزان هر مدرسه چند نفر را به عنوان کتابیار انتخاب کنند. ما حاضر هستیم به این  کتاب‌یاران آموزش دهیم تا آنان بتوانند رابط بین کتابخانه عمومی محل با مدرسه باشند و دانش آموزان را نسبت به مطالعه تشویق و ترغیب کنند.

پیشنهاد مختارپور به آموزش و پرورش برای آموزش کتاب‌یاران

وی در مورد روش همکاری آموزش و پرورش با کتابخانه های عمومی برای آموزش کتاب یاران توضیح داد: در این خصوص در برخی شهرها به صورت بسیار محدود و موردی اقدامی صورت گرفته است. اما اگر آموزش و پرورش همکاری واقعی با ما را ایجاد کند، در هر شهری که مد نظر قرار می دهند، به صورت آزمایشی و نمونه ای آموزش  کتاب‌یاران را شروع می‌کنیم. بدین ترتیب اشکالات این طرح نیز مشخص می شود. یعنی آموزش و پرورش، تهران یا برخی شهرستان‌ های اطراف تهران و یا هر شهر و شهرستانی در هر کجای کشور را که مد نظر دارند و در هر مقطعی که بخواهند به ما معرفی و امکان آموزش  کتاب‌یاران را ایجاد کنند؛ مثلا انتخاب 100دبیرستان در 100 شهر  و یا چند دبیرستان در یک شهر. ما این طرح را  در دوره دوم متوسطه (که دانش‌آموزان آن بالغ تر هستند) و یا در دوره اول متوسطه آغاز می کنیم.

وی افزود: این طرح باید به صورت منسجم آغاز شود. در حال حاضر این کار به صورت موردی در شهری که احیاناً مدیر آموزش و پرورش آن با مدیر نهاد کتابخانه ها آشنا هستند و قرابت فکری دارند، انجام می‌شود. اما به صورت روال و رویه قانونی درنیامده است .

 مدیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور تاکید کرد: من همینجا اعلام آمادگی می کنم. اگر آموزش و پرورش نیز این آمادگی را دارد در هر تعداد دبیرستان و یا مدرسه و در هر تعداد شهری که پیشنهاد می کنند، حداقل یک دوره آزمایشی طرح آموزش  کتاب‌یاران را اجرا کنیم و نتیجه کار را ببینیم.

وی در پایان سخنان خود در مورد معرفی شهرهایی که فعالیت های کتاب خوانی و فرهنگی بیشتری در آن انجام می شود گفت: در هفته کتاب برگزیدگان نهاد را انتخاب می کنیم. در سال ۹۷ در هفته کتاب طی مراسمی در ۲۴ آبان ماه از رده های مختلف عضویت، امانت، برنامه های فرهنگی و برنامه های آموزشی و پژوهشی استان کرمان ۹ جایزه را بُرد.  در حال حاضر می توان استان‌های همدان، کرمان و یزد را به عنوان موفق‌ترین استان ها معرفی کرد.

خبرنگار: زهرا شریفی