هشتمین جلسه از سلسله وبینارهای «روایت هایی از ایده‌ها و الگوهای مدیریت کتابخانه‌های عمومی» برگزار شد

به گزارش لیزنا، هشتمین جلسه از سلسله وبینارهای «روایت‏‌هایی از ایده‌ها و الگوهای مدیریت کتابخانه‌های عمومی» به دبیری، منصور کوهی رستمی عضو هیئت علمی دانشگاه شهید چمران و با حضور حج‍ت الاسلام و المسلمین حیدر السهلانی، مدیر کتابخانه عمومی امام امیرالمؤمنین (علیه السلام) نجف و مهدی رمضانی، معاون توسعه کتابخانه ها و ترویج کتابخوانی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور برگزار شد.

در ابتدای این نشست منصور کوهی رستمی با ارائه توضیحاتی در خصوص ساختار کتابخانه های عمومی در عراق، گفت: در کشور عراق برخی از کتابخانه ها(عمدتا کتابخانه های عمومی) زیرمجموعه وزارت فرهنگ هستند؛ برخی کتابخانه ها همچون کتابخانه عمومی امام امیرالمؤمنین (علیه السلام) با عنوان فرعی علامه امینی، متعلق به بارگاه حضرت علی(ع) هستند.

در ادامه حج‍ت الاسلام و المسلمین حیدر السهلانی، مدیر کتابخانه عمومی امام امیرالمؤمنین (علیه السلام) ضمن ابراز خرسندی و تقدیر از برگزاری این نشست، این اقدام را نقطه آغاز همکاری های دو کشور در حوزه کتابخانه ها دانست و گفت: همانگونه که به ثمر رسیدن محصول نیاز به زمین مناسب و آب دارد، کتاب و کتابخوانی و افزایش آگاهی همچون آب، برای رشد و ثمردهی لازم است. سابقه کتاب و کتابداری در نجف به قرن دوم هجری یعنی حدود ۱۵۰ سال بعد از هجرت پیامبر(ص) بر می گردد. از سوی دیگر، حرکت علمی در نجف از اواسط قرن پنجم هجری و به واسطه ابوجعفر طوسی که در دهه سوم قرن پنجم می زیست، آغاز شد. پس از حمله مغول و فتنه ای که بین شیعه و سنی به وجود آمد، طغرل، یکی از حاکمان ظالم مغول کتاب های ابوجعفر طوسی و همچنین کتابخانه معروف بغداد را سوزاند و این امر دلیل هجرت ابوجعفر طوسی از بغداد به نجف شد. کتابخانه ای که سوزانده شد یکی از مهم ترین کتابخانه های شیعه حاوی ۱۰ هزار جلد کتاب، ۱۰۰ کتاب قرآن و منابعی بسیار نفیس و نادر بود. بعد از این واقعه، شیخ ابوجعفر طوسی در سال ۴۴۹ هجری با هدف تأسیس کتابخانه هایی در نجف، وارد این شهر شد و این کار را با موفقیت به انجام رساند.

وی ادامه داد: در نجف سه نوع کتابخانه داریم. نخست، کتابخانه های شخصی که تمام طلاب و دانش پژوهان حوزه علمیه می توانند از آن ها استفاده کنند. مهم ترین کتابخانه های شخصی مربوط به مراجع عالیقدر است؛ نوع دوم، کتابخانه های عمومی- خصوصی هستند که در هر مدرسه علمیه نجف وجود دارد و تنها توسط طلاب و دانش پژوهان همان مدرسه قابل استفاده است. نوع سوم، کتابخانه های عمومی متعلق به تمامی علاقه مندان به مطالعه است.

حج‍ت الاسلام و المسلمین حیدر السهلانی در خصوص کتابخانه های شخصی گفت: مهم ترین کتابخانه های نجف مربوط به علما و مجتهدین شیعه است که متاسفانه بخش عظیمی از آن ها را از دست داده ایم. یکی از این کتابخانه ها، کتابخانه آل شیخ رازی است که در حال حاضر منابع این کتابخانه بین خاندان این عالم بزرگ توزیع شده، به صورت مجموعه هایی جداگانه در منازل آن ها نگهداری می شود و افراد می توانند برای استفاده از منابع به منازل خاندان شیخ رازی مراجعه کنند. مورد دوم، کتابخانه شیخ انصاری در قرن ۱۳ است که بعد از وفات ایشان منابع این کتابخانه به فروش رسید و بسیاری از کتاب های ایشان مفقود شده است. مورد سوم، کتابخانه شیخ آخوند خراسانی در قرن ۱۴ است که متاسفانه کتاب ها توزیع شد و تعداد اندکی از این منابع توسط فرزندان شیخ نگهداری می شود. کتابخانه های آل مظفر، الجزایری، الشبیبی، آل جواهری، بحرالعلوم و ... نیز از این دست هستند که منابع زیادی از آن ها باقی نمانده است.

وی کتابخانه های مدرسه قوام و مدرسه آخوند را از جمله کتابخانه های نوع دوم (عمومی- خصوصی) در عراق دانست که تنها توسط دانش پژوهان همان مدرسه قابل استفاده است.

السهلانی ادامه داد: جرج زیدان کتابخانه های نجف را به دلیل گستردگی موضوعات، خط قدیمی نگارش کتب، نادر بودن کتب و نوشتار برگزیده، برتر از کتابخانه های بغداد می داند.

وی درباره کتابخانه عمومی امام امیرالمومنین(ع) گفت: این کتابخانه در قرن چهارم هجری در زمان عضدالدوله آل‌بویه تأسیس شد و تا امروز پذیرای طلاب حوزه، قشر دانشگاهی، فرهنگی و آحاد ملت عراق از تمامی استان های کشور است. کتابخانه های بحرالعلوم، آل حکیم، جامعه النجف الدینیه، کاشف الغطاء، امام حسن مجتبی(ع) و ... از دیگر کتابخانه های عمومی استان نجف هستند. در حال حاضر کتابخانه های الروضه الحیدریه، کاشف الغطاء و علامه امینی به طور کامل در دسترس همگان است.

رئیس کتابخانه علامه امینی یا امام امیرالمومنین(ع)، در خصوص این کتابخانه گفت: این کتابخانه در سال ۱۳۷۰ هجری قمری (۱۹۵۰ میلادی) توسط ابن احمد ابن نجف قلی امین الشرف معروف به امینی تأسیس شد. علامه امینی زاده شهر تبریز بود، در سال ۱۳۲۰ هجری قمری به دنیا آمد و به دست بزرگان دین تربیت شد. علامه امینی، نجف را برای ادامه تحصیل و زندگی انتخاب کرد و نزد بزرگانی همچون محمد باقر فیروزآبادی، ابوتراب خوانساری و آیت الله مشکینی درس آموخت. وی سال ۱۹۷۰ میلادی بعد از وفات در ایران به نجف منتقل و در کنار کتابخانه خود دفن شد.

وی در خصوص دلیل تأسیس کتابخانه علامه امینی گفت: از آنجاکه طلاب بسیاری از ایران، افغانستان، پاکستان و ... برای تحصیل به نجف می آمدند و آن زمان نجف تنها یک کتابخانه به نام کتابخانه عمومی شوشتریه داشت که ساعات محدودی در روز فعالیت می کرد، علامه امینی تصمیم به تأسیس کتابخانه در این شهر گرفت. این کتابخانه در حال حاضر کتاب های خطی بسیار زیادی دارد که در سطح عراق اول است. تقریبا ۵ هزار کتاب خطی و در مجموع ۹۷۵۰ کتاب در زمینه های مختلف اعم از قرآن و موضوعات علمی مثل ریاضیات و فیزیک دارد. همچنین در این کتابخانه نسخه خطی جزء سی و بخشی از جزء ۲۹ قرآن به خط امیرالمومنین(ع) و با مُهر امام حسن(ع) قرار دارد. قدیمی ترین کتاب خطی موجود در کتابخانه، «اشارات» بوعلی سینا مربوط به قرن چهارم هجری قمری است. خوشبختانه به برکت همکاری بزرگانی مثل سید علاء الموسوی که یکی از متولیان این کتابخانه و رئیس دیوان وقف شیعی در عراق بود، این کتب خطی به طور کامل فهرست بندی شده است.

السهلانی وجود چاپ اول کتاب‌های کمیاب، بخش نشریات، کتاب‌های صوتی والکترونیکی را از مزایای کتابخانه امیرالمومنین(ع) دانست و گفت: بیش از ۳ هزار جلد کتاب به زبان های فارسی، اردو، انگلیسی و غیر عربی در کتابخانه موجود است که زمینه ارتباط غیرعرب زبانان با کتابخانه را فراهم می کند.

در این نشست همچنین مهدی رمضانی، معاون توسعه کتابخانه ها و ترویج کتابخوانی نهاد کتابخانه های عمومی کشور گفت: تعلق خاطر ما ایرانیان به کشور عراق به واسطه وجود حرم حضرت امیرالمومنین(ع)، حضرت سید الشهدا(ع) و قمر بنی هاشم(ع)، فراتر از هر سرزمین دیگری است و ما مشتاق ایجاد روابطی پایدار هستیم.

وی ادامه داد: ۳۵۰۰ کتابخانه عمومی در ایران وجود دارد که ۲۵۰۰ کتابخانه به طور مستقیم زیر نظر نهاد و ۱۰۰۰ کتابخانه با مشارکت مردم و سایر ارگان ها اداره می شود. در بخش کتابخانه های مرکزی که کتابخانه های اصلی هر استان است می توانیم تفاهم ها و تعاملاتی با کشور عراق داشته باشیم. در برخی کتابخانه های نهادی از کتاب های چاپ سنگی و نسخ خطی نسخه برداری شده و امکان مبادله در این زمینه وجود دارد. همچنین برای آموزش کتابداران چه  در شهر نجف یا در سایر شهرهای عراق اعلام آمادگی می کنیم.

رمضانی اضافه کرد: ما در کتابخانه های عمومی فراتر از کتابخانه های تخصصی خدمات ارائه می کنیم.  در بعضی از کتابخانه ها بیش از ۴۰ خدمت در حال ارائه است و سطوح مختلف خدمات از جمله برنامه های آموزشی، ترویجی و خدمات اجتماعی را شامل می شود.

معاون توسعه کتابخانه ها و ترویج کتابخوانی نهاد در خاتمه ضمن تقدیر از حضور حج‍ت الاسلام و المسلمین حیدر السهلانی در این نشست، گفت: امید است طی مذاکرات آتی بین نهاد و دوستان در کشور عراق تعاملات پایداری شکل گیرد؛ چراکه به اعتقاد من زمینه های همکاری بین دو کشور بسیار زیاد است و شاید کمتر مورد توجه قرار گرفته است؛ نهاد کتابخانه ها به عنوان یک نهاد عمومی غیردولتی آمادگی ورود به این حوزه را دارد.

ادامه این نشست به بحث و پرسش و پاسخ اختصاص یافت.