نشست «امام علی(ع) در آئینه ادبیات کودکان و نوجوانان» برگزار ‌شد

به گزارش لیزنا، ششمین نشست از کارگاه­های 13 رجب با عنوان « امام علی (ع) در آیینه ادبیات کودک و نوجوان» با سخنرانی سید محمد مهاجرانی، شاعر و نویسنده کودک و نوجوان و دبیر نشست علی اکبر احمدلو، مسئول کمیته سواد اطلاعاتی کتابخانه مرکزی دانشگاه قم و با حضور اساتید، دانشجویان، کتابداران و پژوهشگران ساعت 18:30 روز پنجشنبه مورخ ۲۸ /11/1400 برگزار شد.

مهمان ویژه این برنامه دکتر سرلک عضو هیأت علمی گروه حسابداری و معاونت خواهران دانشگاه قم پس از تسلیت وفات حضرت زینب (س) تشکر و قدردانی از برگزاری این سلسله نشست‌ها افزود: صحبت درباره آقا امیرالمومنین بسیار سخت است شاید از زبان ما خارج است، از آنجایی که هر کدام از ما وظیفه داریم تلاش کوچکی را جهت معرفی اسطوره‌های خلقت داشته باشیم از این جهت گام برمی‌داریم به مناسبت‌های مختلف صحبتی از بزرگان عالم را داشته باشیم. ادبیات کودک و نوجوان بسیار مهم است و سینه به سینه و نسل به نسل مبانی اعتقادی و تمدنی ما از طریق این ادبیات در گذشته از طریق ادبیات شفاهی قصه‌های پدربزرگان و مادربزرگان و بعد با گذشت زمان از طریق کتاب و امروزه از طریق فضای مجازی منتقل شده است. این ادبیات کودک و نوجوان هم در جبهه حق و هم در جبهه باطل بسیار بسیار تاثیر گذار است برای تشکیل مبانی فکری کودک و نوجوان و تمام انسان‌ها و سبک زندگی که در آینده خواهد داشت تاثیر دارد.

محمد مهاجرانی سخنران نشست، گفت:موضوع نشست امام علی در آیینه پژوهش است و این یک موضوع گسترده است و صرفاً شاید بتوانم گزارشی را تقدیم کنم، بنده مطالب را در۶ بخش تقسیم بندی کرده‌ام.

بخش اول: پیشینه پژوهی است. یعنی، در قرن گذشته امام علی علیه السلام را چگونه به کودکان معرفی کرده‌اند از قرن هفتم تا زمان معاصر.

بخش دوم: متن پژوهی است. یعنی، قالب‌ها و چه گونه‌هایی درباره امام علی علیه السلام کار شده است و نویسندگان و شاعران مختلف در چه قالب‌هایی کار کرده‌اند.

بخش سوم: دسته بندی محتوا آثاری که  درباره امام علی نوشته یا سروده شده، محتوا و مضمون آنها چیست؟

بخش چهارم: از منظر آسیب‌ شناسی و زیبایی شناسی به این آثار می شود نگاه کرد.

بخش پنجم: یک نگاه تطبیقی داشته باشیم که دیگران درباره امام علی چه کارهایی انجام داده‌اند.

بخش ششم: یک ظرفیت شناسی به این معنی که ما چگونه می‌توانیم بر اساس آثار امام علی علیه السلام به غنی‌سازی ادبیات کودک کمک کنیم.

وی افزود: در قرن ۷ کتاب نصاب الصبیان ابونصر فراهی یک جُنگ کودکانه است. هم آموزش واژه‌های زبان عربی است و هم یک سری اطلاعات عمومی که کودکان آن زمان باید می‌دانستند.در چند جا در این کتاب به امام علی (ع) اشاره شده است مانند 10 نفر که بشارت بهشت به آنها داده شده است را نام می‌برد و خلفای اهل سنت را می‌گوید و بعد نام امام علی علیه السلام در ضمن آن‌ها بیان می‌کند. بحث این که آیا این کتاب نصاب الصبیان را می‌توان جزو ادبیات کودک حساب کنیم؟ این در واقع برمی‌گردد به اینکه مبنای ما در ادبیات کودک چیست؟ چون تعاریف زیادی درباره ادبیات کودک داریم. در قرن هشتم کتاب گلستان سعدی را داریم، این کتاب برای کودکان نوشته نشده است ولی چون در مکتب‌خانه‌ها خوانده می‌شد و در گلستان سعدی اشاره‌ای به امام علی علیه السلام دارد در آنجایی که می‌گوید:

خلاف رای صواب است و نقض عهد اولوالالباب          ذوالفقار علی در نیام زبان سعدی در کام.

محمد مهاجرانی  در ادامه گفت: چون سعدی در گلستان نام علی و شمشیر امام علی را برده می‌توان گفت در قرن هشتم در متون کودکانه آن زمان اشاره به امام علی شده است. بهارستان جامی، این کتاب از این زاویه که جامی برای فرزندش نوشته که نوجوان بوده یکی از شرایط ادبیات کودک را دارد اینکه کتاب با نیت کودک نوشته شده و در این کتاب نام امام علی علیه السلام آمده پس می توانیم بگوییم در قرن نهم در متون کودکانه نام امام علی آمده است.

وی افزود: در کتاب آقای کاشفی خوانساری برای مطالعه بیشتر درباره ادبیات کودک و ادبیات دینی کودک و نوجوان می‌توانیم به مطالب بسیار ارزنده‌ای دست پیدا کنیم. در سال ۱۳۲۷ اولین کتاب درسی کودک توسط یحیی دولت آبادی نوشته می‌شود. این کتاب مخصوص کودکان بوده است به نام کتاب (علی) که درباره زندگی پسری به نام علی است. بخشی از کتاب فروع دین و اصول دین است. در بخش اصول دین نام امام علی برده می‌شود و اشاره‌ای مختصر به ایشان می‌شود. «کتاب‌های خوب برای بچه‌های خوب»؛ نویسندن مهدی آذریزدی: در زمان پهلوی نوشته شده است جلال آل احمد چندین نقد به این کتاب داشته است که آقای آذریزدی گفته‌اند این نقد در بهتر شدن کتاب من کمک کرد. بنابر این آقای جلال آل احمد هم کمک بزرگی به غنی‌سازی ادبیات کودک داشته‌اند. در سال ۱۳۳۹ کتاب «داستان راستان»؛ نویسنده شهید مطهری: در این کتاب همه داستان‌ها مستند و داستان خیالی نیست.

و ی گفت: کارهایی که در رابطه با امام علی علیه السلام نوشته شده‌اند، مضمون و محتوای بخشی از این کتاب‌ها از تاریخ  زندگانی امام علی (ع) نوشته شده‌اند. مانند ماجرای هجرت و بعثت و ... مانند کتاب آقای رحماندوست و قسمتی که کودک با امام علی علیه السلام ارتباط برقرار می‌کند. یا کتاب آقای هادی منش به داستان‌های کودکی امام علی علیه السلام اشاره دارد. بخش سوم کتاب‌های پیرامون ماجرای غدیر، خیلی خوب نویسندگان ماجرای غدیر پرداخته‌اند. بعضی از کتاب ها سخنان امام علی علیه السلام است و مبتنی بر اساس سخنان امام در نهج‌البلاغه و در بخش خطبه ها و نامه ها و..... نوشته شده است. این کتاب‌ها که در ادامه به شما معرفی میکنم را براساس غررالحکم امیرالمومنین نوشته شده اند:

کتاب جشن بزرگ برکه (کتابی از زبان برکه که در آن سرزمین بود نوشته شده است)؛

کتاب یک روز در غدیر خم کار آقای ابهری حیدری یک ماجرای خیالی است؛

کتاب خبر بزرگ؛

کتاب سفری که پر ماجرا شد؛

زیباترین عید زیباترین جشن نوشته خودم است و این کتاب دو طرفه است که نشر جماران منتشر کرده است.

محمد مهاجرانی افزود: کتاب‌هایی که پیرامون زندگی حضرت علی علیه السلام نوشته شده است از چند جهت قابل بررسی و نقد است؛ بعضی از کتاب‌ها در استنادها نویسنده خیلی دقت نکرده است و از متون درجه اول کمتر استفاده کرده. بعضی از کتاب‌ها به بعضی از مضامین خیلی پرداخته‌اند. مانند: ماجرای امام علی که نیمه‌های شب با صورت پوشیده می‌رفتند و به یتیم‌ها غذا می‌دادند. و به برخی از اتفاقات اشاره ندارند. اما کتابی هست به نام «گل و پروانه» که به صورت شعر است و در چهار جلد از دو جلد درباره امام علی است. در این کتاب سعی شده بخش‌های دیگر  زندگی امام علی (ع) را هم بیان کند. نمونه کتاب‌هایی داریم درباره نهج‌البلاغه و یا ماجرای غدیر که به زبان انگلیسی نوشته شده‌اند. این نوشته‌ها را می‌توانیم بگوییم برخی ترجمه کتاب‌هایی مانند نهج البلاغه یا غررالحکم می‌باشد. آخرین بخش سخنان ظرفیت شناسی است اینکه ما اگر بخواهیم کاری را برای امام علی علیه السلام انجام دهیم چه کاری می‌شود انجام داد؟  به نظر من در نهج‌البلاغه چه در خطبه‌ها و چه در نامه‌ها،وقتی با دقت بررسی شود هر کدام از سخنان حضرت را می‌توان با پردازش یک داستان زیبا نوشت.  بنده از روز اول سال در این ۳۶۵ روز هر روز نهج‌البلاغه را مطالعه کرده و نکته‌های آن را نوشته‌ام، در خطبه ۱۰۹ نهج البلاغه خیلی خوب به هستی شناسی و به حرکت ماه و ستارگان پرداخته‌اند و خیلی ظرفیت بالایی برای کار کودک دارد.

لازم به توضیح است که فیلم ارائه کلیه کارگاه‌ها و نشست‌های برگزار شده کتابخانه مرکزی در صفحه اختصاصی کتابخانه مرکزی در کتابخانه دیجیتالی دانشگاه و پروفایل اختصاصی کتابخانه مرکزی در آپارات بارگذاری شده و علاقه‌مندان می‌توانند به متن سخنرانی این نشست از طریق آدرس  مراجعه کنند.

گزارش: فاطمه محمودی، دانشجوی کارشناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی